Biegunki u cieląt – zapobieganie i leczenie

Biegunki u cieląt wraz z chorobami płuc należą do najczęstszych problemów w odchowie młodych krów. Przyczyniają się do zmniejszenia tempa wzrostu i zwiększenia śmiertelności. Podpowiadamy jak im przeciwdziałać i jak leczyć. 

Zdrowe i dobrze odżywione cielęta to podstawa naszego przyszłego stada. Niedojrzały układ immunologiczny sprawia, że nowo narodzone cielęta są podatne na choroby przewodu pokarmowego. Biegunki charakteryzujące się ostrym przebiegiem są dla cieląt szczególnie niebezpieczne i zwiększają ryzyko strat ekonomicznych, w tym również upadków zwierząt.

Biegunka u cielaka – przyczyny

Określenie dokładnej przyczyny biegunki dla wielu hodowców może być trudne. Wynika to z faktu  że dysfunkcje przewodu pokarmowego mogą powstać przez wiele czynników. W hodowli wielkostadnej, biegunka u cielaka  w pierwszych tygodniach życia wywoływana jest głównie przez inwazje pierwotniacze (ponad 50% przypadków).

Przyczyniają się do choroby również  infekcje wirusowe lub bakteryjne. Biegunki spowodowane przez chorobotwórcze pałeczki okrężnicy są głównym objawem kolibakteriozy. Ta z kolei jest zagrożeniem również dla dojrzałych zwierząt. Niestety, niejednokrotnie przyczyną pojawienia się biegunek są czynniki niezakaźne. Możemy wśród nich wyróżnić m.in: błędy w odchowie cieląt oraz błędy żywieniowe.  Należy pamiętać, że biegunki, które pojawią się w stadzie nie są problemem jednostkowym i mogą stanowić zagrożenie dla większych grup cieląt. Ustalenie przyczyny biegunki jest kluczowe w doborze najskuteczniejszego kierunku leczenia.

Pourodzeniowa biegunka cieląt dotyczy nawet 35% osobników ssących.

Objawy i skutki biegunek

Pourodzeniowa biegunka u cieląt dotyczy nawet 35% osobników ssących. Biegunka charakteryzuje się występowaniem rzadkiego i wodnistego kału, w niektórych przypadkach nawet z domieszką krwi. Długotrwałe biegunki u cieląt powodują odwodnienie i wydalanie elektrolitów z organizmu, a także osłabienie i spadek odporności zwierząt. Biegunka u cielaka może wywołać stan letargu, stopniowy spadek apetytu. Prowadzi to do obniżenia dziennych przyrostów masy ciała.

Długoterminowe konsekwencje biegunek obejmują m.in. opóźnienie wejścia jałówki w wiek pierwszego zacielenia oraz zmniejszenie wydajności mlecznej w pierwszej laktacji. Nieleczone, ciężkie formy biegunek, są przyczyną śmiertelnych upadków cieląt (nawet 57% upadków cieląt w okresie 1. miesiąca życia).

Biegunki u cieląt – zapobieganie

Niezakaźne przyczyny biegunek są czynnikami, na których powinniśmy się skupić w pierwszej kolejności. Biegunki cieląt mogą wynikać z:

• niewłaściwych warunków utrzymania cieląt,
• niewystarczającej higieny środowiska bytowania cieląt
• błędów żywieniowych np. nagła zmiana sposobu żywienia, gwałtowne przejście z pasz płynnych na pasze stałe oraz podawanie pasz niskiej jakości lub pasz zepsutych.

Redukcja błędów w odchowie

Dbaj o cielęta już od pierwszych chwil życia! Cielęta rodzą się nie posiadając jeszcze dobrze rozwiniętego układu odpornościowego. Oznacza to, że nie są w stanie obronić się przed patogenami środowiskowymi. Nowonarodzone cielęta nabywają odporności wraz z siarą matki, którą powinny dostać już w pierwszych chwilach życia. Świeża siara zawiera immunoglobuliny oraz regulatory odporności. Są to naturalne czynniki chroniące przed wieloma patogenami. Biegunki u cieląt można zwalczyć jeszcze zanim się pojawią.

Pierwszym krokiem jest możliwie szybkie podanie odpowiednich ilości (8-10% masy ciała), wysokiej jakości siary. Cielęta pozbawione siary wolniej rosną i częściej mają biegunki. Natomiast, cielęta pijące siarę bogatą w immunoglobuliny lepiej przyrastają w pierwszych dniach życia. W przypadku wystąpienia biegunki zazwyczaj trwa ona krócej a jej przebieg jest łagodniejszy.

Profilaktyka

W dużych stadach profilaktyka może być prowadzona wielokierunkowo uwzględniając:

• chemioprofilaktykę,
• immunoprofilaktykę,
• wykorzystanie naturalnych zjawisk zwiększających odporność,
• utrzymanie wysokich standardów higieny środowiska bytowania zwierząt
• różnorodne działania związane z zarządzaniem stadem, mające na celu obniżenie ryzyka zarażenia.

W walce z biegunkami u cieląt ważne jest dbanie o prawidłową higienę środowiska. Istotna jest regularna wymiana ściółki oraz dezynfekcja pomieszczeń przy wprowadzaniu nowych cieląt. Nie możemy zapominać o czynniku ludzkim – higiena personelu to ważny element walki z rozprzestrzenianiem się biegunek w stadzie. Pamiętajmy o stosowaniu jednorazowych rękawiczek, myciu i dezynfekowaniu rąk przed obsługą cieląt, używaniu mat dezynfekcyjnych. Rozwiązaniem organizacyjnym mającym znaczenie w profilaktyce wielu chorób (bakteryjnych, wirusowych, pasożytniczych) jest indywidualne utrzymywanie cieląt w boksach lub specjalnych domkach.

Hodując krowy musimy pamiętać o zasadach bioasekuracji. Pozwoli to uniknąć biegunki cieląt.

fot. AdobeStock

Higiena sprzętu a biegunka u cieląt

Po pierwsze zwróćmy uwagę na higienę sprzętu, który stosujemy podczas karmienia (wiadra do odpajania, smoczki, karmniki, poidła). Po drugie dbajmy o higienę boksów, ścian pomieszczeń, ściółki. Należy również pamiętać o higienie pojenia cieląt, precyzyjnym przygotowywaniu pójła i podawaniu wysokiej jakości preparatu mlekozastępczego w odpowiednich ilościach, o tej samej porze.

Mleko i preparaty mlekozastępcze to idealne źródło pożywienia nie tylko dla naszych zwierząt ale także dla bakterii i innych patogenów. Oszczędności czasu i pieniędzy szuka się wszędzie, nawet w użyciu odpowiednich detergentów do mycia. Pamiętajmy jednak, że utrzymanie właściwej higieny sprzętu przy użyciu tylko i wyłącznie ciepłej wody jest praktycznie niemożliwe. Jednym z lepszych rozwiązań jest dezynfekcja termiczna przy użyciu pary wodnej pod ciśnieniem.

Równie ważne jest składowanie i suszenie sprzętu do pojenia cieląt. Wilgoć sprzyja rozwojowi drobnoustrojów, dlatego umyte wiadra warto rozkładać pojedynczo, ustawiając je do góry nogami. Ważne jest, aby jedno wiaderko ze smoczkiem było przeznaczone dla jednego cielęcia. Niestety w praktyce często wykorzystuje się jeden smoczek przynajmniej na kilka zwierząt. Prowadzi to do szybkiego przenoszenia chorób zakaźnych.

Kwarantanna dla chorych i nowo zakupionych cieląt

Cały sprzęt, który ma styczność z chorymi cielętami i może mieć styczność ze zdrowymi cielętami, należy myć każdorazowo po użyciu. Niestety na wielu fermach popełniany jest ten sam błąd. Nie stosuje się środków bezpieczeństwa w przypadku, gdy pojawia się biegunka u cielaka. Tak samo przy cielętach pochodzących świeżo z zakupu, które powinny odbyć kwarantannę.
Dodatkowo warto ograniczyć rotację pracowników i wyznaczyć osoby, które zajmować się będą tylko i wyłącznie najmłodszymi cielętami do czasu odsadzenia. Przestrzeganie zasad bioasekuracji np. zmiana obuwia i odzieży ochronnej personelu obsługującego cielętniki ograniczy obieg groźnych drobnoustrojów w gospodarstwie.

Leczenie biegunek u cieląt

W warunkach terenowych rozpoznanie czynnika patogennego może być utrudnione. Jednakże, w większości sytuacji lekarze weterynarii nie mają problemów z właściwym rozpoznaniem biegunki cieląt i jej leczeniem. Dokładnie przeprowadzony wywiad chorobowy, badanie ogólne i badanie szczegółowe mogą wskazać najbardziej prawdopodobną przyczynę biegunek.
Leczenie powinno obejmować przyczynę oraz objawy biegunki. To istotne, aby zapobiegać konsekwencjom odwodnienia i rozwijającej się kwasicy metabolicznej. W przypadku wystąpienia biegunek zalecana jest podaż płynów uzupełniających utracone elektrolity. Tak samo istotne jest podanie substancji absorbujących toksyny z przewodu pokarmowego oraz zastosowanie probiotyków. Lekarz weterynarii może zalecić również podaż leków przeciwdziałających kwasicy metabolicznej, leków chroniących kosmki jelitowe i uszczelniających barierę jelitową.

Podsumowanie

Biegunki u cieląt powodują powstanie problemów zdrowotnych oraz potęgują straty ekonomiczne hodowli. Właściwe działania zapobiegawcze, odpowiednie żywienie oraz szybkie leczenie zmniejszają negatywne efekty wystąpienia biegunek u cieląt.