Brodawczakowatość (brodawczyca): jak leczyć bydło?

Brodawczyca jest przeważnie łagodnym schorzeniem skóry i błon śluzowych (onkogennym). Choroba ta mimo braku wyraźnego wpływu na stan ogólny i wydajność może być jednak uciążliwa podczas doju (zmiany dotyczące strzyków). Brodawczyca – jak z nią walczyć?

Brodawczakowatość bydła należy do chorób wirusowych i powodowana jest przez wirus DNA brodawczaka bydła (BPV – bovine papillomavirus). Wirus ten należy do rodziny Papillomaviridae i u bydła występuje aż w 6 typach. Wirusy z tej samej rodziny stwierdzano również u innych gatunków zwierząt oraz człowieka (20 typów). U bydła przebieg choroby jest przeważnie łagodny i ma w porównaniu do innych chorób zakaźnych niewielkie znaczenie ekonomiczne.

Jak wygląda brodawczyca?

Charakter zmian zależy od typu wirusa i miejsca zakażenia. Najczęściej są to podłużne brodawki, owalne, brodawki w kształcie białych guzów lub podłużny włókniakobrodawczak zlokalizowany na skórze strzyków i wymienia (typ wirusa BPV 1, BPV 5, BPV 6). Inne typy wirusa mogą zakażać inne części ciała takie jak skóra w okolicy szpary międzyracicowej, okolice rogów, krocza, sromy, a nawet jamy ustnej i przełyku (występowanie sporadyczne, problemy w pobieraniu pokarmu), a nawet przedsionka pochwy. Na niektórych częściach ciała jak nasada rogów kształt brodawczaków może być groniasty lub są to grzybowate rozrosty różnej wielkości. Przy dużych zmianach skórnych i ich uszkodzeniu mogą występować miejscowe odczyny zapalne, czemu towarzyszą objawy ogólne.

W praktyce przeważnie są to brodawki zlokalizowane na skórze strzyków, które mogą znacznie utrudniać dój. (fot. AgroFoto.pl, użytkownik: sirKonrado)

W praktyce przeważnie są to brodawki zlokalizowane na skórze strzyków, które mogą znacznie utrudniać dój. Zmiany na skórze wymienia przeważnie są nasilone na jednym strzyku w postaci grubych nitkowatych brodawek (na końcu strzyka lub w różnych jego częściach), lecz nie jest to regułą, gdyż mogą obejmować wszystkie strzyki. Drażnienie podczas doju i bolesność powoduje niepełne wydojenie krowy.

W niektórych przypadkach brodawki są na tyle duże, że mogą nawet uniemożliwiać założenie kubka udojowego. Możliwe również są ich uszkodzenia mechaniczne i nadrywanie, co objawia się dużą bolesnością i krwawieniem. Bez względu na nasilenie występowania brodawek na strzykach zawsze predysponują do wystąpienia mastitis. Co ważne, wirusy BPV nie dają dobrej immunologicznej reakcji krzyżowej. Dlatego też nie ma uniwersalnych szczepionek tylko autoszczepionki dla konkretnego stada.

Występowanie i objawy

Najbardziej podatne na infekcję tymi wirusami jest młode bydło, chociaż zmiany na strzykach i innych częściach ciała również mogą występować u zwierząt kilkuletnich.

Schorzenie to występuje w stadach bydła mlecznego i mięsnego praktycznie na całym świecie. Częstotliwość występowania jest wyższa jesienią i zimą. Przyczyną mniejszego nasilenia występowania latem i wiosną należy upatrywać w lepszym stanie skóry strzyków w ciepłych miesiącach oraz działania promieni słonecznych, które mogą częściowo eliminować wirusy ze środowiska. Opisywane są nieraz przypadki wzrostu występowania brodawczycy u bydła utrzymywanego na terenach równinnych w sąsiedztwie rzek i lasów. Informacje te nie są jednak w pełni potwierdzone.

Najbardziej podatne na infekcję tymi wirusami jest młode bydło, chociaż zmiany na strzykach i innych częściach ciała również mogą występować u zwierząt kilkuletnich. To z typu wirusa brodawczycy, odporności. Generalnie, najbardziej podatne na występowanie brodawczycy jest bydło w wieku od 6 do 24 miesięcy. Po przechorowaniu utrzymuje się zazwyczaj długotrwała odporność, trwająca kilka lat.

Drogi infekcji

Zakażenie wirusami brodawczycy dochodzi poprzez kontakt zwierząt chorych ze zdrowymi, jak również ze środowiskiem (pomieszczenia, sprzęt do obsługi zwierząt np. łańcuchy, powrozy, kubki udojowe). Człowiek (w tym dojarz) również odgrywa rolę w szerzeniu się tej choroby. Przypuszczalnie wektorem mechanicznym mogą być owady. Uszkodzona skóra stanowi ważną drogę zakażenia. Nie muszą to być rozległe rany wystarczy, że dojdzie do mikrouszkodzeń w wyniku otarć o stanowiska czy przegrody. Okres inkubacji (od wniknięcia do wystąpienia objawów) wynosi kilka dni. Powstające brodawki (guzy) początkowo są miękkie, a następnie ulegają stwardnieniu. Czynnikami predysponującymi jest żywienie niedoborowe, zwłaszcza pod względem mikroelementów i witamin oraz brak odpowiedniej higieny utrzymania i higieny podczas doju.

Brodawczyca – najbardziej podatne na infekcję tymi wirusami jest młode bydło.

Rokowanie i zapobieganie

Brodawczyca jest chorobą, która po pewnym czasie ulega samowyleczeniu u bydła. Brodawki zlokalizowane w okolicach strzyków i wymienia ulegają samoistnemu zanikowi w okresie kilku miesięcy (po 2–3 miesiącach). Jednak przez ten czas stanowią zagrożenie dla innych zwierząt w stadzie i przysparzają kłopotów podczas doju, predysponując często do zakażeń gruczołu mlekowego drobnoustrojami środowiskowymi. Postępowanie zależy od nasilenia występowania u poszczególnego zwierzęcia i wielkości stada, a obejmuje następujące warianty:

• częsta dezynfekcja preparatami wirusobójczymi dopuszczonymi do stosowania na skórę strzyków (długi okres do wyleczenia),
• usuwanie zmian chirurgicznie lub podwiązywanie brodawek oraz dezynfekcja. Po usunięciu należy miejsca dokładnie i często dezynfekować. Ukręcanie brodawek i częsta dezynfekcja.
• wymrażanie, co powoduje stymulowanie układu odpornościowego i szybsze samowyleczenie,
• stosowanie preparatów handlowych (wieloskładnikowych) opartych na wyciągu z ziela jaskółczego, nanokoloidów srebra, miedzi oraz ekstraktu propolisu. Glistnik jest dość skutecznym naturalnym wyciągiem, natomiast propolis ma właściwości bekteribójcze, wirusobójcze, czy też niszczy grzyby. Przyspiesza także gojenie się ran.

• stosowanie autoszczepionek. Ich koszt wynosi ok. 25 zł na sztukę. Nie powodują one co prawda wyleczenia w ciągu paru dni, ale znacznie skracają czas choroby (1,5 – 2 miesięcy). Autoszczepionki mają znaczenie w tych fermach, gdzie choroba dotyczy znacznej liczby zwierząt. Możliwe są również szczepienia profilaktyczne.

Ryc. 1. Postępowanie przy brodawczakowatości u bydła.

Profilaktyka

W zapobieganiu brodawczycy należy uwzględnić parę fundamentalnych zasad profilaktyki ogólnej:

• higiena utrzymania bydła (dezynfekcja obory, higiena sprzętu do obsługi bydła) oraz higiena doju (dezynfekcja po doju, higiena kubków udojowych i ich dezynfekcja),
• kontrola stanu zdrowia zwierząt zakupywanych oraz ich kwarantanna przed wprowadzeniem do stada podstawowego (min. 4 tyg.),
• prawidłowe żywienie, w tym unikanie występowania niedoborów makro- i mikroelementów.

W przypadku pojawienia się brodawek na strzykach należy niezwłocznie dziać, lekarz powinien je usuwać lub należy zastosować autoszczepionki.