Choroby pasożytnicze u bydła, nie tylko opasowego

fot. Pixabay

Bydło nieustannie narażone jest na ataki wielu rodzajów pasożytów, które powodują m.in. pogorszenie przyrostów dobowych. Zobaczmy, jakie choroby u bydła wywołane przez pasożyty zagrażają stadu w oborze, jak i na pastwisku.

Istnieje wiele pasożytów zagrażających zdrowiu bydła nie tylko opasowego. Ryzyko inwazji pasożytniczych oraz ich konsekwencje, tj. choroby u bydła, może znacznie obniżyć racjonalne zarządzanie: stadem, pastwiskami, budynkami inwentarskimi oraz bazą paszową. Obok zewnętrznych pasożytów bydło narażone jest również na inwazję pasożytów wewnętrznych. Należą do nich między innymi: kokcydia, nicienie, czy motylica wątrobowa.  

Choroba pasożytnicza mokrych łąk u bydła

Motylica wątrobowa stanowi poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia bydła, zwłaszcza tego wypasanego na trwałych użytkach zielonych (TUZ). Motylica wątrobowa jest przywrą bytująca głównie w przewodach żółciowych wątroby. Natomiast rzadziej osiedlająca się w płucach lub węzłach chłonnych. Żywicielem ostatecznym tego pasożyta jest bydło. Występuje tutaj również żywiciel pośredni, którym jest ślimak – błotniarka moczarowa. Ślimak ten preferuje podmokłe i wilgotne łąki, dlatego motylica nazywana jest nieraz chorobą mokrych łąk.

Motylica wątrobowa stanowi poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia bydła, zwłaszcza tego wypasanego na trwałych użytkach zielonych

fot. Pixabay.com

Objawy inwazji motylicy u bydła

Ta choroba pasożytnicza najczęściej ma charakter przewlekły, jednak przy niewielkiej inwazji przebiega u bydła praktycznie bezobjawowo. Szkodliwe działanie przywry polega na jej odżywianiu się miąższem wątroby, a także uszkadzaniu przewodów żółciowych i naczyń krwionośnych żywiciela. Forma ostra choroby objawia się u bydła biegunkami, osłabieniem pracy żwacza, osowiałością, dużą bolesnością okolic wątroby.

Profilaktyka choroby u bydła

W celu zwalczania motylicy wątrobowej należy skupić się przede wszystkim na zabiegach agrotechnicznych w obrębie łąk i pastwisk. Szczególnie ważne jest to na terenach podmokłych, sprzyjających pojawianiu się błotniarki moczarowej. Zarządzając trwałymi użytkami zielonymi należy stosować zabiegi uniemożliwiające ich okresowe niekontrolowane zalewanie. Bardzo ważne jest profilaktyczne odrobaczanie stada, utrzymywanego w gospodarstwach posiadających TUZ na podmokłych terenach. Odrobaczamy zwierzęta przed wyjściem i po zejściu z pastwisk.

Choroba pasożytnicze u młodego bydła

Kokcydioza to choroba wywoływana przez kokcydia. Jest to choroba przewodu pokarmowego spowodowana inwazją pierwotniaków z rodzaju Eimeria. Podobne znaczenie mają także kokcydia z rodzaju Cryptosporidium i Neospora. Eimeria i Cryptosporidium są to typowymi patogenami odpowiedzialnymi za biegunki. Natomiast kokcydia Neospora mogą dodatkowo powodować poronienia oraz rodzenie się już zakażonych cieląt. Eimeria dotyczy głównie młodych zwierząt, które zakażają się nią zjadając wraz z runią pastwiskową oocysty. Eimeria przenosi się drogą fekalno-oralną. Każde zwierzę może być siewcą oocyst, nie wykazując przy tym żadnych objawów klinicznych. Charakterystyczne jest natomiast to, że bydło jest żywicielem ostatecznym.

Motylica wątrobowa jest przywrą bytująca głównie w przewodach żółciowych wątroby. Natomiast rzadziej osiedlająca się w płucach lub węzłach chłonnych

fot. Adobe Stock

Objawy choroby u bydła

Wystąpienie objawów klinicznych uwarunkowane jest określonymi czynnikami – warunkami. Wystąpieniu ich sprzyjają osłabienie organizmu, choroby, nieodpowiednie warunki środowiskowe, stres, jak również określony gatunek i ilość oocyst Eimerii. Kliniczna postać najczęściej występuje u cieląt od 3. tyg. do 6. miesiąca życia. Może również występować po odsadzeniu u osobników odchowywanych przy mamkach. Chore cielęta są osowiałe, gorączkują i zwykle wydalają wodnisty kał z udziałem śluzu i krwi. Charakterystycznym objawem jest także ciągłe parcie w celu oddania kału, przy jednoczesnym wydalaniu niewielkich jego ilości. W sytuacji tej zwieracz odbytu ciągle jest otwarty i widoczna jest błona śluzowa prostnicy. 

Kolejna choroba pasożytnicza u bydła wywołana przez pierwotniaki

Kryptosporydioza wywoływana jest przez pierwotniaki z rodzaju Cryptosporidium. Najczęściej u bydła występują C. bovis, C. parvum oraz C. andersoni. Żywicielem ostatecznym, tak jak u Eimerii może być tylko i wyłącznie bydło. Do zakażenia dochodzi także przez zjedzenie oocyst znajdujących się w środowisku ich bytowania. Największe znaczenie ze względu na ekonomikę prowadzenia chowu ma rodzaj Crysptosporidium bovis. Występuje on głównie u cieląt w okresie od 1. do 4. tygodnia życia.

Szkodliwe działanie przywry polega na jej odżywianiu się miąższem wątroby, a także uszkadzaniu przewodów żółciowych i naczyń krwionośnych żywiciela. Forma ostra choroby objawia się u bydła biegunkami, osłabieniem pracy żwacza, osowiałością, dużą bolesnością okolic wątroby.

Objawy kryptosporydiozy

Głównym objawem choroby u bydła są biegunki powstałe w wyniku uszkodzenia przez tego pierwotniaka kosmków jelitowych młodych zwierząt. Dochodzi przez to do upośledzenia wchłaniania składników pokarmowych. W konsekwencji doprowadza do osłabienia zwierząt, może powodować osowiałość, gorączkę, obniżenie  przyrostów mas ciała. Zakażenie oraz przebieg choroby zależy od rozwinięcia i sprawności układu odpornościowego, ilości zjedzonych oocyst, infekcji towarzyszących, a także narażenia organizmu na czynniki stresowe. 

Neosporoza

Ta choroba pasożytnicza bydła jest kolejną ważną odmianą kokcydiozy. Jest ona wywoływana przez pierwotniaka Neospora Caninum. W tym wypadku żywicielem ostatecznym są zwierzęta z grupy psowatych, natomiast przeżuwacze stanowią rolę żywiciela pośredniego. Warto przy tym dodać, że bydło zaraża się nim zjadając zanieczyszczoną paszę. W hodowli powoduje bardzo duże straty, wynikające z licznych poronień oraz zamierania zarodków w okresie między 4. a 7. miesiącem ciąży. Cielęta urodzone przez zakażone matki wykazują liczne zaburzenia neurologiczne: drgawki, zaburzenia równowagi, słaby odruch ssania, porażenia i wiotkość mięśni. 

Profilaktyka kokcydiozy

Najważniejszym zaleceniem przy walce z kokcydiozą, jest przede wszystkim odpowiednie zarządzanie stadem. Należy zapewnić zwierzętom, a zwłaszcza cielętom, jak najlepsze warunki do wzrostu i rozwoju. Powinny przebywać w dobrze wentylowanej oraz oświetlonej oborze. Kojce powinny być regularnie dezynfekowane i ścielone świeżą słomą. Stado musi mieć ciągły, nieograniczony dostęp do świeżej wody i paszy. Należy przestrzegać nadmiernego zagęszczenia zwierząt, sprzyja to rozprzestrzenianiu się choroby u bydła.

Postępowanie z chorym bydłem

Trzeba odpowiednio postępować z osobnikami klinicznie chorymi, najlepiej oddzielając je od reszty i podjąć odpowiednie leczenie. Wyjątkiem jest neosporoza, w przypadku której nie można zastosować leczenia. Należy przestrzegać podstawowych zasad higieny i dezynfekcji oraz usuwać martwe płody i wydalone łożyska. Jedyną skuteczną metodą są okresowe badania serologicze stada i usuwanie z niego zakażonych sztuk. 

Najważniejszym zaleceniem przy walce z kokcydiozą, jest przede wszystkim odpowiednie zarządzanie stadem

fot. Pixabay.com

Nicienie – przyczyna choroby u bydła

Dla bydła równie niebezpieczne są nicienie jelitowo-żołądkowe. Do najważniejszych z nich należą Haemonchus placei, Ostertagia ostertagi oraz Trichostrongylus axei. Podstawową cechą charakterystyczną każdej inwazji nicieni jest początkowo bezobjawowy przebieg choroby u bydła. Zwierzęta zarażają się zjadając trawę z larwami, które swój dalszy cykl przechodzą w świetle przewodu pokarmowego. Najczęściej w jelicie cienkim lub trawieńcu. Następnie po upływie około 3–6 tygodni samice zaczynają składać jaja, z których wylęgają się larwy. Szkodliwość dorosłych pasożytów polega na tym, że odżywiają się głównie krwią. Natomiast larwy penetrują błonę śluzową trawieńca, uszkadzając ją upośledzają zachodzące w nim procesy trawienia i wchłaniania.

Symptomy choroby u bydła wywołanej przez nicienie

Objawami mogącymi świadczyć o zasiedleniu organizmu zwierzęcia przez nicienie są przede wszystkim biegunki, osowienie zwierząt – apatia, zmatowienie sierści, anemia.  W konsekwencji pasożyty doprowadzają do obniżonych przyrostów, słabszego wykorzystywania pobranej paszy, większej podatności na inne infekcje i patogeny.  Podstawową i najważniejszą metodą walki z nicieniami jest profilaktyczne okresowe i regularne odrobaczanie zwierząt.

Zdrowie zwierząt powinno być priorytetem hodowcy. Tylko zdrowe bydło będzie mogło w pełni wykorzystać swój potencjał genetyczny. Sprzyja to zarówno dobrostanowi zwierząt, jak i wynikowi finansowemu gospodarstwa.