Cynk w żywieniu świń
Cynk w żywieniu świń odgrywa kluczową rolę w układzie odpornościowym. Badania wykazały, że duże dawki (3000 ppm) cynku wprowadzone do diety odsadzonych prosiąt, spowodowały poprawę parametrów odchowu. Cyk podawany w formie tlenku cynku w odpowiednich dawkach wykazuje działanie lecznicze, nie tylko hamuje powszechnie występujące biegunki wywoływane przez Escherichia coli.
Znaczenie cynku (Zn) jako niezbędnego składnika odżywczego było znane od wielu lat, ale dopiero niedawno naukowcy, poznali pełny wpływ tego pierwiastka na zdrowie zwierząt. Cynk w diecie świń jest niezbędny do działania wielu hormonów, w tym glukagonu, insuliny, hormonu wzrostu i hormonów płciowych.
Badania wykazały, że duże dawki (3000 ppm) cynku wprowadzone do diety odsadzonych prosiąt, spowodowały poprawę parametrów odchowu.
Zmniejszony apetyt u zwierząt jest jednym z pierwszych objawów niedoboru cynku, wynika to z braku kluczowych enzymów wymaganych do metabolizmu węglowodanów. Niedobór cynku może również zmniejszać apetyt, poprzez upośledzenie zmysłu smaku. W funkcjonowaniu smaku pośredniczy polipeptyd ślinowy zależny od cynku, gustin. Niskie stężenie cynku w ślinie prowadzi do upośledzenia smaku i apetytu.
Spis treści
Cynk w żywieniu świń
Zapotrzebowanie świń na cynk zależy od: wieku, kierunku użytkowania oraz stanu fizjologicznego. Zalecenia żywieniowe świń zawarte w normach polskich przedstawiono w tabeli 1.
Tab. 1. Zalecenie ilości cynku w mg/kg mieszanki pełnoporcjowej o zawartości 87% suchej masy
| Wyszczególnienie | Masa ciała (kg)/faza fizjologiczna* | Ilość cynku mg/kg |
| Prosięta | do 15 | 150 |
| 15,1-30 | 150 | |
| Tuczniki | 30,1-60 | 130 |
| 60,1-90 | 100 | |
| <90 | 80 | |
| Loszki | brak | 150 |
| Lochy | ciąża* | 50 |
| laktacja* | 120 | |
| Knury | brak | 50 |
Przyswajalność cynku dla świń
Biodostępność cynku z paszy, a w konsekwencji jego stężenie w osoczu zależy od pobrania paszy oraz dojrzałości i sprawności przewodu pokarmowego. Ryzyko wystąpienia niedoboru cynku zmniejsza się w przypadku stosowania m.in. produktów mlecznych (kazeina) oraz w sytuacji bilansowania wapnia i miedzi na optymalnym poziomie.
Cynk w żywieniu świń
Zwiększenie poziomu białka, a zwłaszcza niektórych aminokwasów w diecie, zwiększa przyswajalność cynku w przewodzie pokarmowym. Natomiast stosowane m.in. fityniany, szczawiany, glukozynolany mają działanie odwrotne.
Wchłanianie cynku następuje w jelicie czczym, a na jego efektywność wchłaniania wpływa zarówno podaż pierwiastka w paszy, jak w dużym stopniu skład mieszanki paszowej. Decydujący wpływ ma tutaj obecność w paszy naturalnych związków chelatujących, utrudniających absorpcję Zn, takich jak kwas fitynowy (kwas ten powoduje, że cynk trudniej się wchłania z pasz pochodzenia roślinnego).
Źródła cynku
W przypadku zawartości w paszy białka soi, zawierającego 1,66% argininy oraz przy znacznej ilości tego aminokwasu w diecie, również spada przyswajalność cynku. Dodatek kwasu cytrynowego lub enzymu fitazy, ułatwia przyswajanie cynku. Najbogatszym źródłem tego pierwiastka są kiełki pszenicy i otręby. Wykazano wzajemne powiązanie metabolizmu cynku i niektórych metali dwuwartościowych. Należy pamiętać że wchłanianie cynku jest konkurencyjne z żelazem, wapniem i miedzią (dodatek miedzi do diety pokarmowej zapobiega wystąpieniu objawów zatrucia cynkiem).
Cynk w żywieniu świń – Niedobór cynku może powodować osłabienie widzenia świń
U świń występuje upośledzenie wchłaniania cynku z jelit przy niewłaściwym stosunku w dawce pokarmowej Ca : Zn. Niedobór cynku obserwuje się również w przypadku zwiększonej podaży kadmu u świń (dodawanie kadmu do paszy zwiększa zapotrzebowanie na cynk).
Deficyt cynku u świń
Niedobór cynku w dawce pokarmowej u świń może się objawiać w różnej postaci. Biorąc pod uwagę poziom cynku we krwi i tkankach, zauważa się zmniejszenie jego koncentracji w surowicy krwi w tkankach miękkich z największym spadkiem w trzustce i wątrobie. Stwierdza się również niższą koncentrację cynku w męskich narządach rozrodczych oraz ich wydzielinach.
Ponadto objawy niedoboru cynku mogą się także manifestować zaburzeniami przemian witaminy A, co jest przyczyną kurzej ślepoty. Choroba ta objawia się osłabieniem widzenia przy słabym świetle wskutek niedoboru światłoczułego barwinka w oku, który warunkuje widzenie po zmierzchu. Deficyt cynku w paszy może mieć również efekt teratogenny, czyli manifestować potworkowatość w rozwoju płodów. Może on wynikać z zaburzeń w ekspresji genów w centralnym układzie nerwowym i redukować aktywność enzymów odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg rozwoju komórek.
Nadmiar cynku dla świń
Świnie dobrze, tolerują wysoki poziom cynku od 1000 do 2000 mg/kg paszy. Należy jednak pamiętać o występowaniu interakcji, pomiędzy tym pierwiastkiem a wapniem, miedzią lub żelazem. Toksyczność cynku jest również związana z formą chemiczną związku, w jakiej się znajduje (cynk podany w formie tlenku, jest bardziej toksyczny od mleczanu lub węglanu).
Nadmiar cynku wpływa negatywnie na pobieranie paszy
Nadmiar cynku zmniejszają przyrosty dobowe masy ciała oraz pobranie paszy. Natomiast ilość cynku na poziomie 4000-8000 mg/kg dla prosiąt odsadzonych zwiększa ilość upadków. Zwiększenie poziomu wapnia paszy zmniejsza toksyczne działanie cynku (w postaci tlenku). Duże dawki cynku w formie ZnSO4 i ZnO, wpływają również negatywnie na stan błony śluzowej żołądka odsadzonych prosiąt. Co przekłada się później, na gorsze wyniki produkcyjne w okresie tuczu.
Zarówno niedobór jak i nadmiar cynku dla świń może powodować zaburzenia w pobraniu paszy, funkcjonowaniu układu odpornościowego, pokarmowego jak i hormonalnego. Stosowanie niższych dawek mineralnych, zmusza do zastosowania dodatków o wyższej przyswajalności. Dodatki te są niestety droższe, co musi producent rozważyć przy wysokich kosztach żywienia świń w stadzie.
