Diagnostyka ciąży u świń. Opis technik i skuteczności detekcji ciąży u loch.

fot. canstockphoto

Diagnostyka ciąży u świń. Większość technik stosowanych do identyfikacji ciężarnych świń opiera się na zmianach fizjologicznych lub behawioralnych, które obserwujemy po zapłodnieniu lochy. Zakres ich stosowania przez producentów trzody zależy od wielu czynników. Wśród nich można wymienić wielkość mierzonej zmiany fizjologicznej lub behawioralnej. Ponadto czas, w którym występuje, jak również rodzaj i koszt sprzętu oraz umiejętności technicznych wymaganych do pomiaru zmian oraz pracochłonności wybranej techniki. Każdy z tych elementów jest istotny w zakresie oceny i wdrażania programów wykrywania ciąż u świń.

Wybrana technika diagnostyczna może być nieskuteczna, jeśli zastosuje się ją w niewłaściwym okresie lub nieodpowiednio wykona. I odwrotnie, skuteczna technika wykrywania ciąży może nie być stosowana rutynowo ze względu na ograniczenia finansowe lub praktyczne. Aby móc podejmować świadome decyzje, ważne jest dokładne zrozumienie cech każdej z nich.

Diagnostyka ciąży u świń

Wykrywanie rui, obserwacja fizjologicznych i behawioralnych objawów rui po rozmnażaniu jest najczęściej stosowaną metodą diagnostyki ciąży. Jeśli locha lub loszka zajdzie w ciążę, produkcja hormonu zwanego progesteronem utrzymuje się aż do porodu. Wysoki poziom progesteronu hamuje ruję.  I odwrotnie, jeśli locha nie zajdzie w ciążę lub ciąża zostanie przerwana przedwcześnie, poziom progesteronu spada i inicjowane są zmiany fizjologiczne, które ostatecznie prowadzą do rui. W istocie w przypadku tej techniki diagnostycznej brak rui oznacza ciążę.

Zaczerwienienie i obrzęk sromu, wzmożona aktywność i wokalizacje oraz zmiana konsystencji śluzu pochwy są oznakami zbliżającej się rui i można ją zaobserwować na 1–2 dni przed jej wystąpieniem.  Lochy dopuszcza się do zapłodnienia jeśli wykazują ,,odruch tolerancji”  inaczej odruch twardego stania.

Wykrywanie rui u lochy

Objawy fizjologiczne i behawioralne, a tym samym dokładność wykrywania rui, są znacznie zwiększone w przypadku utrzymywania knura w pobliżu loch w okresie jałowienia lub po wykorzystaniu knura szukarka lub próbnika w stadzie (taki samiec nie mam możliwości krycia loch). Fałszywie negatywne wyniki (diagnoza ciężarnej lochy jako nieciężarnej) obserwuje się rzadko i występują, gdy lochy wykazują spontaniczną ruję w czasie ciąży. Zaś fałszywie dodatnie wyniki (diagnoza lochy nieciężarnej jako ciężarnej) są częstsze. Fałszywie dodatnie wyniki obserwuje się w przypadku: ciąży rzekomej lub utrzymania grupowego, w którym liczba samic w kojcu jest zbyt duża, aby umożliwić dokładną obserwację rui u poszczególnych zwierząt.

Prawidłowo przeprowadzone wykrywanie rui pozwala na identyfikację ciąży między 17 a 24 dniem po kryciu. Ważne jest, aby pamiętać, że umiejętności obserwacji objawów rujowych poprawiają się wraz z doświadczeniem a codzienna obserwacja podczas ciąży jest pracochłonna w porównaniu z innymi technikami.

USG w diagnostyce ciąży u loch

Ultrasonografia (USG) do diagnostyki ciąży u świń to technika wykorzystująca technologię ultradźwiękową. Aparaty USG mają sondę (lub przetwornik) przymocowaną do jednostki odbiorczej. Najpopularniejsze sondy to te, które można przyłożyć do skóry i stosować zewnętrznie (sondy przezskórne). Olej lub inny rodzaj lepkiego żelu lub płynu umieszcza się na sondzie przed przyłożeniem jej do skóry zwierzęcia. Pomaga to falom dźwiękowym wnikać w skórę i zapobiega ich odbijaniu się od skóry pod szerokimi kątami. Sondę umieszcza się w boku powyżej punktu między dwoma ostatnimi sutkami na prawym dolnym brzegu lochy i kieruje się ją w stronę macicy.

Ciążę określa się na podstawie interpretacji sygnałów świetlnych, dźwiękowych lub obrazów. W detekcji ciąży u loch korzysta się z trzech ogólnych typów urządzeń:

1. USG głębokość amplitudy,
2. Doppler,
3. czas rzeczywisty.

Każdą z nich uważa się za dokładną, ale metody opierają się na nieco innych zasadach.

USG głębokości amplitudy

Detekcja ciąży u loch za pomocą ultrasonografii głębokości amplitudy korzysta z fal dźwiękowych do wykrywania gromadzenia się płynów w macicy. Macica nieciężarnych loch przypomina ,,obiekt stały” ze względu na grube warstwy mięśni i małe światło. Podczas gdy macica lochy ciężarnej jest wypełniona kieszeniami płynowymi związanymi z rozwijającymi się zarodkami. W zależności od urządzenia, ciągły dźwięk lub ciągłe świecenie serii świateł pojawia się gdy zwierzę jest w ciąży. Natomiast seria krótkich, przerywanych sygnałów dźwiękowych lub migające światła pojawiają się, gdy locha nie jest w ciąży.

Trudno jest w ten sposób dokładnie określić ciążę przed 28 dniem i po 80 dniu ciąży. Jednak między 28 a 80 dniem ciąży dokładność oceny przekracza 95%. Przed 28 dniem ciąży ilość płynu gromadzącego się w macicy jest różna u zwierząt. Po 80 dniu ciąży rozwijające się płody zajmują większość światła macicy i odbijają fale ultradźwiękowe.  Najczęstszą przyczyną fałszywie dodatnich wyników jest niewłaściwe umieszczenie sondy ultradźwiękowej, tak że zamiast macicy skanuje się pęcherz moczowy. Kiedy pęcherz jest wypełniony moczem, przypomina wypełnioną płynem strukturę podobną do ciężarnej macicy.

Diagnostyka ciąży u świń przy pomocy aparaty Dopplera

Fale ultradźwiękowe z aparatów Dopplera służą do rozróżnienia ruchu obiektów, takich jak serce płodu i pulsacji krwi przez naczynia pępowinowe lub tętnice maciczne u ciężarnych loch i loszek. Gdy fale ultradźwiękowe z sond Dopplera napotkają poruszające się obiekty. Kolejno są odbijane z powrotem do sondy z podobną częstotliwością i przekształcane na sygnał dźwiękowy przez jednostkę odbiorczą. Niektóre aparaty dopplerowskie mają zestaw słuchawkowy, aby ułatwić identyfikację i interpretację sygnałów dźwiękowych.

U ciężarnych loch przepływ krwi przez tętnicę maciczną zwiększa się i występuje pulsacyjnie w regularnych odstępach 50–100 razy na minutę. Podobnie, częstotliwość przepływu krwi przez tętnice pępowinowe wynosi 150-250 uderzeń na minutę, a tętno płodu zwykle mieści się w zakresie 100-150 uderzeń na minutę. Lochę z słyszalnym wzorem składającym się z regularnych serii szybkich dźwięków lub uderzeń zalicza się jako będąca w ciąży. Często dudnienia lub dźwięki pojawiają się z częstotliwością od jednego do trzech na sekundę.

Efektywność detekcji ciąży u świń

Wbrew powszechnemu przekonaniu, wzorce dźwiękowe u ciężarnych loch pochodzą głównie z tętnicy macicznej lub pępowinowej, a nie z serca płodu. Diagnostyka ciąży u świń za pomocą ultrasonografii dopplerowskiej jest większa niż 95%, gdy przeprowadza się ją po 29 dniu ciąży. Przed 29 dniem zdolność wykrywania ciężarnych zwierząt wynosi zwykle od 70% do 85%.

Istnieje kilka sytuacji, w których przepływ krwi do dróg rodnych zwiększa się bez obecności płodów. A to w rezultacie prowadzi do fałszywie dodatnich odczytów w ultrasonografii dopplerowskiej. Należą do nich:

• po pierwsze cicha ruja (bez widocznych zmian behawioralnych i fizjologicznych),
• po drugie ciąża rzekoma,
• i po trzecie zapalenie macicy.

Detekcję ciąży u loch za pomocą aparatów Dopplera uważa się za najbardziej zależną od umiejętności i doświadczenia osoby przeprowadzającego diagnostykę. Konsekwentna identyfikacja i dokładna interpretacja wzorców dźwiękowych związanych z ciążą zwykle wymagają dodatkowego czasu i praktyki. W rezultacie okres szkolenia wymagany do zastosowania ultrasonografii dopplerowskiej jest często dłuższy i intensywniejszy niż w przypadku innych technik stosowanych do wykrywania ciąży.

Detekcja ciąży u loch przy pomocy USG w czasie rzeczywistym

Diagnostyka ciąży u świń za pomocą ultrasonografii w czasie rzeczywistym wykorzystuje fale dźwiękowe emitowane przez sondę, które poruszają się według różnych wzorów. W kontakcie z tkankami fale są odbijane z powrotem do sondy, przekształcane w sygnały elektryczne. Następnie są wyświetlane na monitorze w jednostce odbiorczej jako dwuwymiarowy obraz. Szare obszary na ekranie reprezentują tkanki, takie jak kości i mięśnie. Podczas gdy czarne odpowiadają strukturom wypełnionym płynem, takim jak ciężarna macica lub pęcherz.

We wczesnej ciąży w macicy zaczyna gromadzić się płyn. Zgromadzony płyn odczytujemy jako serię małych, ciemnych kręgów na ekranie USG. U nieciężarnych świń (bez zatrzymywania płynów w macicy) obraz składa się z jednolitej szarej masy bez małych, ciemnych kręgów. W miarę postępu ciąży aktywność serca płodu i rozwijających się szkieletów można wizualizować poprzez USG w czasie rzeczywistym. W tej technice należy pamiętać, że po zlokalizowaniu pęcherza sondę należy pochylić lekko do przodu, aby zeskanować macicę.

Skuteczność USG w czasie rzeczywistym w diagnostyce ciąży u świń

Badania kontrolowane i terenowe wykazały, że diagnostyka ciąży u świń za pomocą ultrasonografii w czasie rzeczywistym jest wysoce precyzyjną metodą wykrywania ciąży u świń. W 21 dniu ciążę wykrywano u 96%.

Próby zdiagnozowania ciąży u świń przed 21 dniem ciąży dały dokładność poniżej 70%. Objętość płynu gromadzącego się w macicy zwiększa się prawie 70-krotnie między 17 a 28 dniem ciąży. W rezultacie niska dokładność przed dniem 21 prawdopodobnie wynika z tego, że w macicy nie ma wystarczającej ilości płynu, aby konsekwentnie uwidaczniać różnice  między lochami ciężarnymi a niebędącymi w ciąży.

Diagnostyka ciąży u świń daje fałszywie pozytywne i negatywne wyniki najczęściej podczas pierwszych trzech tygodni po pokryciu lochy. Ultrasonografia w czasie rzeczywistym jest najbardziej wszechstronnym sposobem wykrywania ciąży u świń, ale jest też najdroższa. Interpretacja obrazów w czasie rzeczywistym jest łatwiejsza niż ocena wzorców dźwięku dopplerowskiego.

Zapoznaj się również z drugą częścią artykułu, która opisuje wykrywanie ciąży u świń za pomocą testów endokrynologicznych.

Przeczytaj również: Jak rozpoznać ciążę u loch? oraz Diagnozowanie ciąży u loch – dlaczego tak ważne?