Diagnozowanie ciąży u loch – Jakie metody są skuteczne i dlaczego diagnostyka jest ważna?

18 grudnia 2022, prof. dr hab. inż. Damian Knecht, dr inż. Anna Jankowska-Mąkosa

fot. canstoskphoto

Diagnozowanie ciąży u loch to podstawa dla zachowania wysokiej wydajności stada i opłacalności produkcji. Faktem jest, że skuteczna metoda diagnostyczna powinna charakteryzować się prostotą, stuprocentową czułością i specyﬁcznością. Ponadto czas wykonania badań powinien być maksymalnie krótki, a zastosowana metoda powinna dawać możliwość wykrycia ciąży w okresie poniżej 24 dni po kryciu, bądź inseminacji. Niestety, takiej metody dotychczas nie opracowano, stąd należy dokonać wyboru metody optymalnej spośród wielu dostępnych.

Loszki remontowe należy od 4 miesiąca życia utrzymywać oddzielnie od knurków, aby wyeliminować przedwczesne krycie, które skutkuje zwykle małolicznymi i słabymi miotami. Dobrze odchowane loszki ras mięsnych uzyskują zdolność rozpłodową w wieku 8 miesięcy, przy masie ciała powyżej 120 kg. Pokrycie w tym okresie nie wpływa ujemnie na ich plenność oraz na dalszy wzrost i rozwój. W istocie lochy używa się w rozpłodzie najczęściej do 4 lat. Najwyższe wskaźniki płodności i plenności wykazują one w okresie od 4 do 6 wyproszenia.

Spis treści

Reklama

Owulacja u loch

Ogólnie rzecz biorąc u loch owulacja, występuje po upływie 24-36 godzin od pierwszych objawów rui i trwa przez następne 12-30 godz. Locha w trakcie owulacji wydala z jajników do jajowodów do 30 komórek rozrodczych, których żywotność utrzymuje się do 10 godzin. Wydalone przez knura plemniki w jajowodzie zachowują żywotność i zdolność do zapłodnienia przez około 20 godz. Liczba zapłodnionych w jajowodzie komórek jajowych zależy mianowicie od żywotności tych plemników.

Najbardziej uzasadnione ekonomicznie jest krycie dwukrotne loszek w 12 i 24 godzinie od momentu zauważenia objawów rui, starsze lochy 2,3 razy co 24 h. Skuteczność krycia jest niewiele mniejsza od cztero– i trzykrotnego, zużywane są tylko dwie porcje nasienia.

Objawy ciąży u loch

Ciąża u lochy trwa przeciętnie 114 dni. Zapłodniona locha nie wykazuje objawów rui po 24 dniach od pokrycia lub unasienienia. Ponadto zewnętrzne objawy ciąży w pierwszych dwóch miesiącach są trudne do zaobserwowania, gdyż rozwój płodów w tym okresie jest bardzo powolny. Co więcej część embrionów zamiera w pierwszych tygodniach ciąży, a płody martwe wydalane są podczas porodu. W trzecim miesiącu ciąży masa ciała płodów szybko wzrasta. W okresie tym następuje podwojenie masy ciała płodów, w związku z czym wyraźnie wzrasta zapotrzebowanie lochy na składniki pokarmowe.

Oznak zbliżającego się porodu u lochy jest wiele. Najpierw obserwujemy nabrzmienie sromu, wraz ze śluzowatym wyciekiem z pochwy. Na 2-3 dni przed porodem możemy zauważyć opadnięcie brzucha, a także nabrzmienie wymienia i sutek. Locha zaczyna być niespokojna, często kładzie się i wstaje oraz zaczyna budowanie gniazda. Ostatnim objawem, który możemy zauważyć przed porodem jest pojawienie się siary w sutkach.

Poród u loch

W trakcie trwania porodu należy przygotować odpowiedni środek dezynfekcyjny, mydło, ręcznik oraz czystą ścierkę do osuszania noworodków. Poród u loch przebiega dość łatwo i trwa na ogół do 3 godzin, czasem nieco dłużej. Prosięta rodzą się nieregularnie, maksymalnie co 25 minut. Rola pomagającego przy porodzie ogranicza się tylko do odbioru prosiąt, oderwaniu pępowiny i jej odkażenia.

Następnie oczyszcza się nozdrza i jamę ustną prosięcia ze śluzu i w razie potrzeby usuwa się błony płodowe oraz wyciera się całe ciało do sucha czystą ścierką. W przypadku urodzin prosięcia, które nie oddycha, należy wdmuchnąć powietrze do jamy ustnej, a jeśli i to nie pomaga, należy zastosować sztuczne oddychanie.

Ostatnim zabiegiem, który wykonuje się po zakończeniu porodu jest usunięcie z kojca łożyska (powinno być wydalone najpóźniej 2-3 godz. po urodzeniu ostatniego prosięcia) oraz wszelkie ślady krwi, gdyż mogą one drażnić lochę. Zatrzymanie łożyska po porodzie zdarza się u loch bardzo rzadko i jest niebezpieczne, gdyż powoduje ogólne zakażenie organizmu i często kończy się śmiercią lochy. Pomoc lekarza weterynarii jest w takim wypadku nieodzowna, tak jak w razie nadmiernie przedłużającego się porodu. Po zakończeniu porodu, a czasem jeszcze w trakcie jego trwania lochy wykazują zwykle silne pragnienie. Żeby temu zapobiec, należy napoić lochę pójłem z otrąb pszennych.

Metody rozpoznawania ciąży u loch

Metody rozpoznawania ciąży u loch zmieniały się na przestrzeni lat, zmierzając do opracowania skutecznych, prostych, a przede wszystkim nieszkodliwych dla ciężarnych samic i płodów, metod diagnostyki ciąży u tego gatunku zwierząt.

Testy hormonalne

Pierwszą metodą diagnozowania ciąży przy pomocy testów hormonalnych jest oznaczanie poziomu progesteronu we krwi. Metoda ta polega na laboratoryjnym badaniu próbek krwi od loch, pobranych w okresie do 24 dni po kryciu. Skuteczność tej metody sięga w warunkach terenowych nawet 95%. Wyniki fałszywie dodatnie spowodowane są głównie przedłużającym się cyklem, związanym z dysfunkcją jajników.

Drugim testem hormonalnym jest oznaczanie poziomu estrogenów we krwi. Skuteczność metody jest bardzo wysoka i przewyższa 98%,

Wreszcie trzecią metodą hormonalną stosowaną z użyciem testów hormonalnych jest oznaczanie poziomu prostaglandyn. Metoda ta ma zastosowanie w celu rozpoznania bardzo wczesnej ciąży, jej skuteczność nie przekracza 90%.

Weźmy pod uwagę, że metody hormonalne są niestety wciąż dość kosztowne.

Metody konwencjonalne

Kolejną metodą diagnostyki ciąży jest ustalanie liczby zwierząt niepowtarzających. Jest to najstarsza i najbardziej popularna metoda, polegająca na wykrywaniu zwierząt powtarzających ruję w okresie do 24 dni po kryciu, co świadczy o tym, że nie zaszły one w ciążę w poprzednim cyklu płciowym. Skuteczność tej metody jest bardzo różna. Tak duża rozpiętość powodowana jest wieloma czynnikami i to niestety często niezależnymi od zwierząt, np. czynnikami organizacyjnymi (niewłaściwe wyszukiwanie rui, brak pracy z knurem) a także czynnikami biologicznymi (cysty jajnikowe, ciche ruje, wczesna śmierć zarodkowa). Prawidłowe wyszukiwanie zwierząt powtarzających ruję powinno odbywać się, co najmniej dwa razy dziennie, w obecności samca. Elementem, który w znaczny sposób ułatwia pracę z lochami jest rzetelnie prowadzona dokumentacja zootechniczna.

USG w rozpoznaniu ciąży u loch

Metoda badania USG w diagnostyce rozrodu bardzo szybko zdobyła uznanie ze względu na łatwość wykonania i wysoką, sięgającą 100%, zgodność uzyskanych rezultatów. Obecnie produkowane urządzenia są zminiaturyzowane, co umożliwia prowadzenie badań przez jedną osobę. Nawiasem mówiąc jest to najbardziej powszechnie stosowana metoda diagnostyki ciąży w krajach UE. Kształt oraz barwa obrazu zależna jest od gęstości tkanek. Wody płodowe mają zabarwienie ciemne, tkanki miękkie płodu jasnoszare, a tkanka kostna białe. Urządzenie pozwala na rozpoznanie ciąży u loch w 22 dniu po zapłodnieniu. Skuteczność metody wynosi poniżej 95%. Jej zaletami są: po pierwsze nieinwazyjność, po drugie bezbolesność, i po trzecie krótki czas trwania badania. Nie wspominając już o możliwości kontrolowania zakończenia akcji porodowej.

Diagnozowanie ciąży u loch

Wczesne diagnozowanie ciąży u loch ma istotne znaczenie w aspekcie ekonomii produkcji trzody chlewnej, jak również organizacji pracy w stadzie. Pozwala na włączenie loch do grupy samic prośnych z możliwością programowania właściwego żywienia czy określenia terminu porodu. W przypadku nie stwierdzenia ciąży następuje szybka redukcja dni nieproduktywnych poprzez ponowne krycie loch. Każda z opisanych metod wymaga pewnego doświadczenia, oraz znajomości budowy anatomicznej zwierzęcia, dodatkowo obarczone są one ryzykiem błędu. Nie należy zapominać, że najprostszą i najtańszą metodą jest bezpośrednia obserwacja loch, pod warunkiem prawidłowego procesu wyszukiwania zwierząt powtarzających ruję.

Dlaczego diagnostyka ciąży u loch jest tak ważna?

Na zakończenie podkreślmy, zwiększanie efektywności produkcji zwierzęcej jest nieodzowne i równorzędne z rozwojem gospodarki rynkowej w naszym kraju. Wymagania jakościowe stawiane producentom świń powodują, że o sukcesie produkcji decydują przede wszystkim koszty wytwarzania surowca oraz jakość produktu. To właśnie rozród jest jedną z tych faz produkcji, w której tkwią największe rezerwy. W konsekwencji złe rozpoznanie ciąży u loch może skutkować obniżeniem płodności, rodzeniem słabych prosiąt, czy problemami z mlecznością macior. Bez wątpienia ma to wpływ na wynik ekonomiczny w produkcji trzody chlewnej.