Dobór odmian warzyw przeznaczonych do uprawy
Istotnym czynnikiem postępu biologicznego jest odmiana, która stwarza coraz większe możliwości plonotwórcze, a tym samym gwarantuje wzrost plonu oraz poprawę jego parametrów jakościowych. Znaczenia nabiera więc prawidłowy dobór odmian pod uprawę.
Odmiana wyróżniana jest na podstawie zbioru cech stanowiących odchylenie od wzorca — gatunku, występującego u dużej grupy osobników (roślin). W artykule podpowiadamy, na jakie cechy odmian warzyw należy zwrócić uwagę, aby ich dobór do uprawy był prawidłowy.
Spis treści
Odmiana – co to jest?
Jest to grupa osobników (roślin) tworzących mniej lub bardziej wyraźny wariant lokalny gatunku, ukształtowany pod specyficznym wpływem środowiska. Odmiany w obrębie tego samego gatunku mogą swobodnie krzyżować się między sobą. W botanice wyróżnia się odmianę botaniczną (varietas, var.) i mieszańcową (nothovarietas).
Dobór odmian
Krajowy Rejestr (KR) — to urzędowy wykaz odmian roślin rolniczych, warzywnych i sadowniczych, które można wytwarzać i są dopuszczone do obrotu na terenie Polski i na obszarze Unii Europejskiej. Przy czym w przypadku odmian rolniczych i warzywnych — po wpisaniu ich do Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych/Warzywnych. Obecnie do KR można wpisać odmiany 179 roślin uprawnych, w tym:
- 93 gatunków roślin rolniczych;
- 58 gatunków roślin warzywnych;
- 28 roślin sadowniczych;
- a także odmiany należące do gatunków roślin uprawianych tradycyjnie w Polsce, posiadających różne kierunki użytkowania i znaczenie dla ukształtowania krajobrazu i zrównoważonego rolnictwa, czyli odmiany tradycyjne.
Do KR wpisuje się także odmiany regionalne (dla zachowania bioróżnorodności) roślin rolniczych i warzywnych. Również odmiany amatorskie, nie mające znaczenia dla produkcji towarowej warzyw. Mają one jednak znaczenie dla zachowania bioróżnorodności roślin warzywnych. Materiał siewny odmian regionalnych można wprowadzać do obrotu po uzyskaniu zgody MRiRW, wyłącznie w regionie pochodzenia lub w tzw. dodatkowym regionie obrotu. Natomiast materiał siewny odmian amatorskich — w małych opakowaniach.
W Polsce instytucją odpowiedzialną za rejestrację odmian jest Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), z siedzibą w Słupi Wielkiej.
Kryteria niezbędne do wpisania odmiany do KR
Odmiana wpisywana jest do KR na wniosek zgłaszającego, jeżeli jest:
-
odrębna — czyli inna po porównaniu z odmianami znanymi i podobnymi do odmiany zgłaszanej. W oparciu o właściwości botaniczne, różni się od odmian porównywalnych przynajmniej jedną, wyraźną i stałą cechą. W przypadku cech jakościowych, odrębność badanej odmiany uważa się za istotną, gdy przejaw danej cechy wyraża się innym stopniem niż u odmian porównywalnych;
- wyrównana — jeżeli rośliny są wystarczająco podobne do siebie charakterystycznymi właściwościami, przy uwzględnieniu ich sposobu rozmnażania;
- trwała — jeśli zachowuje swoje charakterystyczne cechy, tzn. pozostaje wierna opisowi, po kolejnych rozmnażaniach, zdefiniowanych przez hodowcę lub na końcu właściwego dla niej cyklu rozmnożeń;
- posiada zadawalającą wartość gospodarczą w przypadku gatunków roślin rolniczych i cykorii korzeniowej;
- jest zachowana, a zachowujący posiada jej materiał siewny w ilości wystarczającej do prowadzenia badań;
- ma nadaną nazwę odpowiadającą obowiązującym wymogom;
- spełnia wymogi formalno-prawne, w tym uiszczone odpowiednie opłaty.
Kryteria doboru odmian wybieranych do uprawy, to przede wszystkim:
-
wierność w plonowaniu;
- odporność lub tolerancja na porażenie przez choroby i szkodniki;
- wczesność i przydatność do różnych okresów uprawy;
- szybki wzrost, nawet w mniej sprzyjających warunkach klimatycznych;
- dobra jakość;
- dostateczne plonowanie;
- walory smakowe;
- zdolność przetwórcza i przechowalnicza.
Ponadto zwraca się uwagę na:
- silnie rozbudowany system korzeniowy — oznacza większą zdolność do wykorzystania zasobów wody i składników pokarmowych;
- pokrój roślin — sztywne, wzniesione pędy, liście lub owoce mają mniejszy kontakt z glebą, co eliminuje/wyklucza choroby odglebowe;
- dostosowanie do sposobu, miejsca i terminu uprawy oraz przeznaczenia;
- długość okresu wegetacyjnego;
- rodzime pochodzenie.