Drożdże piwne w żywieniu zwierząt gospodarskich
Wykorzystanie w żywieniu zwierząt gospodarskich drożdży piwnych ma długa historię. Jednak drożdże wzbudziły większe zainteresowanie producentów pasz i hodowców po wprowadzeniu na terenie Unii Europejskiej zakazu stosowania antybiotyków paszowych.
Spis treści
Formy występowania drożdży piwnych
Wyniki dotyczące skuteczności podawania drożdży są często zmienne i zależą od: gatunku i grupy technologicznej, u której są stosowane, a także od rodzaju dodatku oraz jego dawki i czasu.
W tej sytuacji drożdże piwne obok preparatów bakteryjnych (np. bakterii kwasu mlekowego) zaczęły być brane pod uwagę jako element alternatywnej, do ochrony antybiotykowej, strategii prewencji zaburzeń i chorób układu pokarmowego zwierząt utrzymywanych w przemysłowych warunkach produkcji. Wyniki dotyczące skuteczności podawania drożdży są często zmienne i zależą od: gatunku i grupy technologicznej, u której są stosowane, a także od rodzaju dodatku oraz jego dawki i czasu.
Drożdże piwne (Saccharomyces cervisiae) w żywieniu zwierząt mogą występować w trzech formach:
- produktu zawierającego wyizolowane żywe komórki;
- kultur drożdży, będących mieszaniną żywych i martwych komórek oraz pożywki, na której rosły wraz z metabolitami;
- martwych komórek (tabela 1).
Konsekwencjami zmiennego składu różnych form drożdży stosowanych w żywieniu zwierząt jest ich odmienne dawkowanie oraz niejednakowy sposób działania, a co za tym idzie zmienny spodziewany efekt.
Tabela 1. Formy w jakich drożdże piwne są wykorzystywane w żywieniu zwierząt
Nazwa dodatku | Zawartość | Zasada działania |
Żywe drożdże | Wyizolowane żywe liofilizowane komórki drożdży piwnych | Probiotyk – poprawa funkcjonowania żwacza i jelita grubego, ograniczenie kwasicy, lepsza strawność włókna |
Kultury drożdży | Suszona mieszanina żywych i martwych komórek drożdży, pożywki i zawartych w niej metabolitów powstałych w czasie fermentacji piwowarskiej | Synbiotyk = probiotyk (patrz wyżej) + prebiotyk w postaci składników ściany komórkowej wiążących w świetle jelit niekorzystne mikroorganizmy i związki szkodliwe oraz poprawiających odpowiedź immunologiczną |
Martwe drożdże | Suszona mieszanina martwych komórek drożdży, pożywki i zawartych w niej metabolitów powstałych w czasie fermentacji piwowarskiej | Prebiotyk (patrz wyżej) + źródło białka i witamin z grupy B |
Jak podawać drożdże?
Czyste, żywe komórki drożdży podaje się w ilości najmniejszej: 0,5 – 1 g/dz. (przy koncentracji 10 × 109 jtk – jednostek tworzących kolonie – w gramie). To wymaga stosowania ich w połączeniu z innymi materiałami paszowymi (np. w mieszankach ze śrutami zbożowymi), traktowanymi jako nośnik. Bardzo ważne jest zrozumienie, że nie są to szczepionki (inokulanty). To znaczy, że żywe drożdże nie mają zdolności zasiedlenia (namnażania się i kolonizacji) przewodu pokarmowego zwierząt. Jest to dla nich środowisko nienaturalne (wszak są drożdżami piwnymi).
Jednak przy stałym, codziennym podawaniu w proponowanych ilościach liczyć się można z efektem probiotycznym polegającym na poprawie warunków beztlenowych (zużywanie połkniętego z paszą tlenu atmosferycznego) oraz bezpośrednim stymulowaniu rozwoju natywnej korzystnej flory bakteryjnej. Szczególne znaczenie ma to dla przeżuwaczy. U nich żywe komórki drożdży wyraźnie poprawiają funkcjonowanie żwacza poprzez obniżenie aktywności grupy bakterii amylolitycznych (fermentujących skrobię – Ruminobacter) i proteolitycznych (rozkładających białko – Prevotella), a stymulację namnażania się flory celulolitycznej (trawiącej włókno – Fibrobacter, Ruminococcus, Eubacterium) i wykorzystującej jako substrat kwas mlekowy (Megasphaera i Selenomonas).
Zdaniem badaczy amerykańskich dzięki temu mechanizmowi stosowanie żywych drożdży np. w żywieniu krów mlecznych daje przeciętny wzrost dziennej produkcji mleka równy blisko 1 kg (2,1 funta).
Korzyści
Korzystne efekty są oczywiste. Spadki pH treści żwacza są niższe i mniej gwałtowne (skuteczna ochrona przed kwasicą). A strawność włókna dawki pokarmowej wzrasta. Zdaniem badaczy amerykańskich dzięki temu mechanizmowi stosowanie żywych drożdży np. w żywieniu krów mlecznych daje przeciętny wzrost dziennej produkcji mleka równy blisko 1 kg (2,1 funta). Dobre efekty użycia żywych drożdży piwnych w postaci ograniczenia kolek i ochwatu są także notowane w przypadku koni.
Dodatek kultur drożdży, aby był skuteczny musi być mniej więcej większy w porównaniu do żywych komórek grzybów o rząd wielkości – tj. ponad 10 g na dzień i sztukę (świnie, bydło) i ok. 2,5 g/kg mieszanki treściwej u drobiu. Takie preparaty mają charakter synbiotyków. Łączą opisane wcześniej probiotyczne działanie żywych komórek z wpływem prebiotycznym ścian komórkowych. Polega on na dwojakim mechanizmie.
Dwojaki mechanizm
Po pierwsze obecne tu mannanoligosacharydy (MOS) wiążą szkodliwe bakterie i związki (np. mikotoksyny). Po drugie – cukrowce należące do beta-1,3/1,6-glukanów wykazują właściwości immunomodulacji (zwiększania sił odpornościowych). Dzięki temu wykorzystanie kultury drożdży zalecane jest także w żywieniu zwierząt młodych (cieląt, prosiąt, brojlerów kurzych) oraz będących szczególnie narażonych na stres – w okresie około porodowym u krów i loch.
Dodatek drożdży w tej formie może ograniczyć nasilenie biegunek i poprawić ochronę organizmu przed patogenami i endotoksynami. Poprawie także ulegają wskaźniki rozpłodu. Następuje przyspieszenie momentu podjęcia aktywności przez jajniki po porodzie. Okres międzyciążowy jest krótszy, szybciej pojawiająca się pierwsza ruja).
Dodatki martwych komórek
Ostatnią formą stosowania w żywieniu zwierząt drożdży piwnych są dodatki całkowicie martwych komórek. Dozowanie tego rodzaju preparatów jest największe – dla drobiu wynosi 3-5%, dla świń – 4-6%, a dla bydła i owiec 6-8%. Dzieje się tak, gdyż w tym przypadku drożdże zaczynają być traktowane już bardziej jak materiał paszowy – nośnik nie tylko bioaktywnych polisacharydów ścian komórkowych (prebiotyku) ale i cennych składników pokarmowych: wysokiej wartości biologicznej białka (aminokwasów egzogennych) i witamin z grupy B. Ze względu na dobrej jakości białko, martwe drożdże mogą być traktowane właśnie jako zamiennik drogich białkowych pasz pochodzenia zwierzęcego. Na przykład dla mączki rybnej czy suszonej serwatki. W takiej roli głównymi konsumentami martwych drożdży piwnych są zwierzęta monogastryczne, o dużych wymaganiach względem profilu aminokwasowego pobieranej dawki pokarmowej.
Podsumowanie
Podsumowując, podkreślić należy, że drożdże piwne są cennym dodatkiem i materiałem paszowym. Jednak nie może być uznawany za cudowny składnik diety, rozwiązujący wszystkie problemy natury żywieniowej. Po ich zastosowaniu zgodnym z opisanymi zasadami można się liczyć z poprawą zdrowotności i funkcjonowania przewodu pokarmowego w przeciętnych, normalnych warunkach produkcyjnych, przynoszącą zwiększenie efektywności produkcji na poziomie kilku procent (2-3%). Trzeba także pamiętać, że działanie poprawiające odpowiedź immunologiczną zmniejsza się. Czasami nawet zanika wraz z przedłużaniem czasu stosowania dodatku drożdży. W tej funkcji zaleca się więc ich wprowadzanie do żywienia w ograniczonych czasowo interwałach (np. dla cieląt przez miesiąc). Podobne zalecenia dotyczą zresztą stosowania dodatku drożdży w dietetyce ludzkiej.