Energia w paszy – jak ją odpowiednio bilansować?

fot. Adobe Stock

.Dbałość o odpowiednią wydajność bydła wymaga od nas troski o wiele czynników równocześnie, w tym jakość paszy. Właściwie zbilansowana energia w paszy to jeden z kluczowych czynników w hodowli. Podpowiadamy co dodawać, a co odejmować, aby żywić krowy na miarę ich i naszych potrzeb.

Zapotrzebowanie na energię obejmuje dwa czynniki. Po pierwsze potrzeby bytowe związane z funkcjonowaniem organizmu. Po drugie potrzeby produkcyjne, uzależnione od poziomu produkcji. W żywieniu krów wysokowydajnych podaż energii w dawce pokarmowej powinna być uwarunkowana stanem kondycji, ilością produkowanego mleka oraz optymalnymi wartościami wskaźników rozrodu.

Źródła energii – pasze objętościowe

Źródłem energii w paszach objętościowych jest włókno, czyli węglowodany budujące ścianę komórkową roślin. Węglowodany ulegają w żwaczu fermentacji mikrobiologicznej. W jej wyniku powstają lotne kwasy tłuszczowe stanowiące dla krowy źródło energii. Produkowane pasze objętościowe powinny charakteryzować się wysoką jakością. Głównym celem hodowcy powinno być dążenie do tego, aby energia w paszy krowy mlecznej była maksymalnie wykorzystywana.

Spośród pasz objętościowych kluczowe znaczenie posiada kiszonka z kukurydzy. Bowiem jej wartość pokarmowa w znacznym stopniu zależy od technologii uprawy, terminu zbioru oraz metody zakiszania. W przypadku kiszonki z całych roślin kukurydzy pamiętajmy, że posiada ona dwa źródła energii: ziarno (skrobia) oraz masa zielona (węglowodany strukturalne). Produkcja kiszonki z gniecionym ziarnem kukurydzy gwarantuje wyższą strawność skrobi w jelicie cienkim. Jednakże z powodu niskiego udziału włókna nie może być podawana zwierzętom „do woli” (max. 8–10 kilogramów dziennie).

Krowy dające mleko muszą być karmione paszą o odpowiednim bilansie energetycznym.

Energia w paszy treściwej

Składniki pokarmowe i energia w paszy treściwej charakteryzują się dużą koncentracją. Wielu hodowców sądzi, że jeżeli pobranie paszy (również energii) jest niskie, to najlepszym rozwiązaniem będzie zwiększenie koncentracji składników pokarmowych poprzez zastosowanie wyższych dawek pasz treściwych.

Pamiętajmy, że wysoki udział pasz treściwych (ponad 50% suchej masy dawki pokarmowej) powoduje natychmiastowy wzrost stężenia lotnych kwasów tłuszczowych w żwaczu. To z kolei doprowadza do gwałtownego obniżenia pH treści pokarmowej. W konsekwencji wzrasta ryzyko wystąpienia choroby metabolicznej jaką jest kwasica żwacza. Jednakże warto podkreślić, że pasze treściwe w różnym stopniu wpływają na środowisko żwacza. Dla przykładu, skrobia z ziaren pszenicy, jęczmienia czy owsa jest rozkładana w żwaczu w większym stopniu w porównaniu do skrobi z ziarna kukurydzy. Ta ostatnia jest głównie trawiona przez jelitowo.

Bilans energetyczny

Równowaga energetyczna występuje wtedy, gdy energia wydatkowana na wszystkie potrzeby organizmu (bytowe i produkcyjne) jest zaspokajana poprzez dostateczną podaż energii z pożywienia. Jeśli pobranie energii jest wyższe niż potrzeby zwierzęcia dochodzi do przekarmienia. Bilans energetyczny przyjmuje wartości dodatnie. Natomiast jeśli energia w paszy jest niewystarczająca względem zapotrzebowania mówimy o ujemnym bilansie energetycznym (niedożywieniu).

Dodatni bilans energetyczny

Przestrzeganie poziomu energii w dawce pokarmowej jest ważne z uwagi na utrzymanie prawidłowej kondycji krów (3,25 – 3,5 według Body Condition Score, BCS). Szczególną uwagę na poziom energii w dawce pokarmowej należy zwrócić w ostatnich miesiącach laktacji. Krowy cielne z powodu wzrostu stężenia hormonów steroidowych mają zwiększony apetyt. Toteż pobierają więcej paszy, w tym również energii. Nadmierna podaż energii może doprowadzić do zwiększenia kondycji krów, a nawet otłuszczenia organizmu. W konsekwencji wzrasta ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, zarówno przed wycieleniem jak i na początku laktacji.

Ujemny bilans energetyczny

Na początku laktacji poziom produkcji mlecznej wielokrotnie przewyższa zdolność pobrania paszy przez krowę. Tego efektem jest ujemny bilans energetyczny. W warunkach fizjologicznych niedobór energii objawia się nieznaczną utratą masy ciała (spadek kondycji maksymalnie 0,5 pkt BCS w ciągu pierwszych 30 dni). Z tego powodu, w pierwszych tygodniach laktacji należy zadbać o wysokie pobranie paszy, jej smakowitość oraz odpowiednią ilości glukozy (prekursor laktozy). Po szczycie laktacji (pierwsze 100 dni) kondycja krowy powinna ulec stopniowej stabilizacji. W przypadku, gdy energia w paszy jest chronicznie zbyt niska ujemny bilans energetyczny pogłębia się. Następnie efektem jest intensywny spadek masy ciała, osłabienie organizmu oraz obniżenie wydajności dobowej.

Energia a ketoza

Deficyt energetyczny pojawiający się w ciągu trzech pierwszych miesięcy laktacji może doprowadzić do uruchomienia rezerw tłuszczowych organizmu. W efekcie dochodzi do podwyższenia koncentracji niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi i trójglicerydów w wątrobie. Energia w paszy krów, utrzymana na zbyt niskim poziomie po wycieleniu obejmuje znaczną część populacji. W konsekwencji nawet 30% zwierząt może zmagać się z pod kliniczną lub kliniczną postacią ketozy.

Następstwem tej jednostki chorobowej są straty w produkcji mleka sięgające nawet 1000 kg mleka od krowy w okresie laktacji. Błędy żywieniowe popełniane w początkowym etapie laktacji, w tym przedłużający się okres ujemnego bilansu energetycznego mogą doprowadzić do zwyrodnienia tłuszczowego wątroby, wystąpienia zaburzeń w rozrodzie, zapalenia gruczołu mlekowego lub przemieszczenia trawieńca.

Obniżona kondycja ciała w pierwszym miesiącu laktacji (poniżej 2,5 pkt) powoduje ograniczenie wydzielania hormonu luteinizującego.

Energia a wskaźniki rozrodu

Wysokoprodukcyjne krowy mleczne powinny wchodzić w laktację w kondycji 2,75 – 3,0 pkt. Obniżona kondycja ciała w pierwszym miesiącu laktacji (poniżej 2,5 pkt) powoduje ograniczenie wydzielania hormonu luteinizującego. To bezpośrednio wpływa na wydłużenie okresu powrotu do aktywności jajnikowej. Dodatkowo przy przedłużającym się ujemnym bilansie energetycznym odnotowuje się obniżenie produkcji insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1). Tymczasem on odpowiada za prawidłowy rozwój pęcherzyków jajnikowych po wycieleniu.

W efekcie cykle płciowe krów są nieregularne. Dochodzi do braku występowania objawów rujowych oraz wydłużenia okresu pomiędzy porodem a kolejnym zacieleniem. To z kolei generuje straty finansowe. W przypadku krów, które manifestują objawy rujowe i są skutecznie inseminowane, ale nie dochodzi do rozwoju zarodka, świadczyć to może o słabej jakości produkowanych oocytów. Należy pamiętać, że prawidłowy bilans energetyczny jest niezbędny również do utrzymania ciąży w pierwszych miesiącach jej trwania. Obniżenie udziału energii w dawce pokarmowej może nastąpić dopiero, gdy lekarz weterynarii stwierdzi prawidłowo rozwijającą się ciążę.

Rozwiązanie na deficyt energetyczny

W praktyce bardzo dobrze sprawdzają się tłuszcze chronione, charakteryzujące się bardzo wysoką koncentracją energii (25-26 MJ NEL). Na polskim rynku możemy spotkać go pod postacią tzw. mydeł kwasów tłuszczowych, tłuszczów uwodornionych, tłuszczów frakcjonowanych oraz produktów powstałych w wyniku ekstruzji nasion roślin oleistych. Dzięki swojej budowie tłuszcze chronione nie są wykorzystywane w żwaczu. Ich wchłanianie następuje bezpośrednio w jelicie cienkim.

Przy stosowaniu tłuszczów chronionych ważne jest, aby ściśle przestrzegać dawkowania. Udział tłuszczu chronionego powyżej 5% dawki TMR może negatywnie wpłynąć na rozwój i namnażanie bakterii celulolitycznych odpowiedzialnych za rozkład celulozy. Następstwem zaburzeń rozwoju mikrobiomu żwacza będzie spadek strawności dawki pokarmowej. W celu pokrycia deficytu energetycznego zastosować można również komponenty glukoplastyczne tj. gliceryna lub glikol propylenowy. Stanowią one źródło glukozy – łatwo przyswajalnej energii.

Podsumowanie

Postęp hodowlany bydła mlecznego w dużym stopniu skupił się na wydajności. Wysoki poziom produkcji mlecznej wymaga wysokiej podaży składników pokarmowych. Energia w paszy powinna wykazywać odpowiednie zwiększenie koncentracji w dawce. Jednakże warto mieć na uwadze również kondycję zwierząt. Nie doprowadzajmy do zaburzeń metabolicznych, które negatywnie wpłyną na aspekty ekonomiczne hodowli krów mlecznych.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!