GAEC 8: co z ugorowaniem w 2024 roku? Czy będzie derogacja?

fot. Tomasz Koźdub

Rolnicy domagają się zniesienia albo przynajmniej derogacji normy GAEC 8 w 2024 r. Tak było w roku bieżącym. Zgodę na odstępstwo od ugorowania musi jednak wydać Komisja Europejska. Jaka będzie decyzja w tej sprawie?

Norma GAEC 8 obliguje rolników korzystających z dopłat bezpośrednich do ugorowania określonej części  gruntów ornych. Tak wynika z przepisów unijnych, które są obowiązkowe dla wszystkich krajów członkowskich. W Polsce wymóg ten został wprowadzony Planem Strategicznym Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (PS WPR). Tymczasem samorząd rolniczy domaga się wręcz czasowego wyłączenia tego obowiązku w nowej perspektywie finansowej WPR. Jak ustosunkował się do tego resort rolnictwa?

Kryzys w rolnictwie nie idzie w parze z polityką UE

Trudna sytuacja na rynku rolnym, wysokie koszty produkcji i niskie ceny płodów rolnych — to główne przyczyny spadku rentowności wielu gospodarstw rolnych. Stąd apel Izb Rolniczych o wyłączenie GAEC 8 do czasu zakończenia konfliktu zbrojnego na Ukrainie. Konkretnie chodzi o obowiązek ugorowania co najmniej 4% gruntów ornych (GO). Co więcej, zdaniem samorządu rolniczego w dalszej perspektywie warunek ten powinien być nie obligatoryjnym, a alternatywnym rozwiązaniem.

Wskazany zapis ograniczający produkcję polskiej żywności godzi w bezpieczeństwo żywnościowe Polaków i na świecie, a zarazem przyczynia się do ograniczania dochodów gospodarstw, które i tak już są w trudnej sytuacji finansowej — uzasadnia zarząd Lubelskiej Izby Rolniczej.

Co zamiast ugorowania w ramach GAEC 8?

Powołując się na fakt, że głównym celem WPR jest pozytywne oddziaływanie na środowiska przy jednoczesnej produkcji żywności lepszej jakości, Izby proponują następujące alternatywne rozwiązania. Są to:

• zwolnienie z ugorowania gospodarstw zajmujących się produkcją zwierzęcą;
• uznanie warunku za spełniony w przypadku obecności roślin motylkowych w strukturze upraw. Chodzi o takie gatunki jak groch, łubin, soja czy kończyna. Pozwoliłoby to na roziwnięcie produkcji roślin białkowych na pasze wolne od GMO i produkowanych na rynku krajowym.
• uznanie łąk kwietnych w ramach ekoschematów jako powierzchni nieprodukcyjnych wypełniających warunek ugorowania 4% GO.

Co nakazuje norma GAEC 8?

Przypomnijmy, jednym z wymogów, jakie stawia norma GAEC 8, jest przeznaczenie określonej części GO na obszary i elementy nieprodukcyjne. Jednakże przepisy unijne dopuszczają możliwość realizacji normy GAEC 8 częściowo poprzez inne działania. Jeśli spełniają one określone warunki, mogą to być międzyplony i uprawy wiążące azot. A zatem, jak wyjaśnia MRiRW, grunty ugorowane to nie jedyny sposób realizacji wymogu przeznaczenia 4% na obszary nieprodukcyjne. Mianowicie inne możliwości to:

• rowy,
• oczka wodne,
• miedze śródpolne,
• strefy buforowe,
• żywopłoty,
• pasy gruntów zadrzewionych,
• zadrzewienia liniowe,
• pojedyncze drzewa,
• zagajniki śródpolne,
• pasy gruntów wzdłuż obrzeży lasów.

Norma GAEC 8 w gospodarstwach >10 ha

Tym samym w przypadku gospodarstw, w których grunty orne zajmują więcej niż 10 ha, rolnicy mają dwie opcje. Mianowicie na obszary lub obiekty nieprodukcyjne spełniające określone warunki mogą przeznaczyć:

• co najmniej 4% powierzchni GO;
• co najmniej 3% powierzchni GO — jeśli co najmniej 4% tych gruntów stanowią międzyplony ścierniskowe lub ozime lub wsiewki lub rośliny bobowate, spełniające określone warunki, w tym uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin.

Kto jest zwolniony z wymogu ugorowania w ramach normy GAEC 8?

Jednakże w pewnych przypadkach można być zwolnionym z obowiązku przeznaczenia co najmniej 4% na obszary lub obiekty nieprodukcyjne. Dotyczy to gospodarstw, w których:

• ponad 75% powierzchni gruntów ornych wykorzystuje się do:
  • produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych,
  • ugorowania,
  • do uprawy roślin bobowatych;
• ponad 75% powierzchni użytków rolnych to:
  • trwałe użytki zielone,
  • produkcja traw lub innych zielnych roślin pastewnych;
• powierzchnia gruntów ornych nie przekracza 10 ha.

Co wykluczają grunty ugorowane?

Czym właściwie są grunty ugorowane? Przepisy dotyczące GAEC 8 jasno określają, że w okresie od 1 stycznia do 31 lipca nie mogą na ich powierzchni być wykonywane następujące czynności:

• stosowanie środków ochrony roślin;
• produkcja rolna, w tym wypas i koszenie.

To samo dotyczy gruntów ugorowanych z roślinami miododajnymi. W tym przypadku jednak okres wykluczenia powyższych działań obowiązuje o miesiąc dłużej, tj. do 31 sierpnia.

Co z ugorami w 2024?

Niestety, jak informuje resort rolnictwa, usunięcie normy GAEC 8 jest na ten moment niemożliwe. Możliwe za to są odstępstwa.

Przypomnijmy, w 2023 roku Komisja Europejska zezwoliła na czasowe odstępstwo w ramach normy GAEC 8. Mianowicie można było prowadzić produkcje na ugorach spełniających tę normę z wyjątkiem upraw kukurydzy, soi i zagajników o krótkiej rotacji. Pozwalało to na elastyczne wykorzystanie GO do produkcji żywności. Co więcej, w kontekście działań zbrojnych na Ukrainie  odstępstwo to zapewniało bezpieczeństwo żywnościowe.

Czy odstępstwo zostanie utrzymane w 2024 roku? MRiRW widzi zasadność derogacji w 2024 roku, podobnie zresztą jak niektóre inne kraje członkowskie. Co więcej, mówi się też o tym, że czasowe odstępstwo powinno objąć również normę GAEC 7. Czy jednak tak się stanie?

Stosowne wnioski o przedłużenie derogacji były przez Polskę wraz z innymi krajami zgłaszane do Komisji Europejskiej i były przedmiotem posiedzeń Rady UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w czerwcu, lipcu i październiku br. — wyjaśnia MRiRW.

Jednak nie wszystkie państwa były przychylne temu rozwiązaniu. Wciąż też nie ma decyzji Komisji Europejskiej w tej sprawie.

Czytaj też: Kredyt dla rolników — czy jest szansa na odroczenie spłaty?

Źródło: KRIR

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!