Gnojowica świńska, cenna mieszanka kału i moczu

Gnojowica świńska  jest ciekłym odpadem powstającym w procesie produkcji trzody chlewnej. Stanowi ona mieszaninę kału i moczu z niewielką ilością wody. Powstaje w technologii bezściołowej a jej skład może się zmieniać w zależności od ilości stosowanej wody, sposobu żywienia zwierząt itd.  Naturalny stosunek kału do moczu u trzody chlewnej wynosi 40:60%.

Do odchodów zwierząt gospodarskich dostaje się z reguły pewna ilość wody, użytkowanej głównie do mycia kojców, zwierząt i innych czynności sanitarnych. Ilość tej wody nie powinna przekraczać 10-20% odchodów czyli około 10 dm3 na dobę. W praktyce ilości wody są znacznie większe, szczególnie tam gdzie wspomagany jest spływ gnojowicy wodą. Zależnie od ilości wody w odchodach, gnojowica może być gęsta lub rozcieńczona. Gnojowicę rozcieńczoną otrzymuje się, jeżeli dodatek wody przekracza 20% odchodów, a zawartość suchej masy jest mniejsza niż 8%.

Reklama

Gnojowica do rolniczego wykorzystania

W procesach przygotowania gnojowicy do rolniczego wykorzystania powstaje gnojowica uzdatniona, z której można wyodrębnić:

  • skratki- zanieczyszczenia stałe zatrzymane podczas przepływu przez kraty;
  • kożuch- substancje stałe wyniesione na powierzchnię gnojowicy w procesie flotacji podczas przetrzymywania w bezruchu;
  • frakcję stałą- oddzielone z gnojowicy części stałe;
  • frakcję płynną- składowa gnojowicy konsystencji płynnej, powstająca po oddzieleniu frakcji stałej.

Składowe gnojowicy

Gnojowica składa się głównie z kału i moczu. Kał będący odpadkowym produktem trawienia zawiera:

  • pozostałości paszy; niestrawione oraz strawione albo niewchłonięte części, surowy włóknik, części zdrewniałe, celulozę, włosy, części roślin w różnym stopniu rozkładu oraz materiały mineralne i wodę;
  • wydzieliny organizmu z przewodu pokarmowego; sekrecje, substancje mineralne i nabłonek jelit;
  • bakterie i produkty ich przemiany materii.

Mocz jest wodnym roztworem nieorganicznych i organicznych związków azotu z przemiany materii substancji białkowych i niebiałkowych oraz witamin, hormonów i enzymów.

gnojowica świnie

Gnojowica świńska składa się głównie z kału i moczu

fot. fotolia

Na ilość wydzielin mają wpływ czynniki zależne od zwierząt oraz od systemu chowu. Ilość kału, moczu zależy m.in. od: gatunku, rasy, masy ciała, wieku, różnic genetycznych, fazy produkcji, ruchu i przyzwyczajeń zwierząt, a nawet takich psychicznych czynników jak strach i podniecenie.

W przypadku ustalenia średniej ilości odchowów (kału i moczu) należy wziąć pod uwagę stosunek ilość wydalanych odchowów do masy ciała zwierzęcia. W przypadku świń ten stosunek wynosi 2:3 (tab. 1).

Tabela 1. Średnia  ilości odchodów wydzielanych przez trzodę chlewną

 

Grupa technologiczna

kg/szt./dobę
kał mocz razem
prosięta 2 miesięcy

warchlaki 4 miesięcy

tuczniki i loszki

maciory

knury

0,6-1,0

1,0-1,4

1,5-2,0

2,0-2,4

1,7-2,1

1,0-1,5

1,5-2,1

2,5-3,0

3,0-3,6

2,8-3,4

1,6-2,5

2,5-3,5

4,0-5,0

5,0-6,0

4,5-5,5

 Na ustalenie składu gnojowicy mają wpływ: dokładność pobrania prób i prawidłowość oznaczeń; gatunek, wiek, sposób karmienia zwierząt; składniki gnojowicy; gospodarka gnojowicą.

Gnojowica jako nawóz

Skład chemiczny gnojowicy zależy głównie od rodzaju zadawanej paszy. Różnice w składzie dla trzody chlewnej dotyczą przede wszystkim potasu, w mniejszym stopniu suchej masy, azotu i wapnia. Odchody świń żywionych paszami zbożowymi zawierają więcej suchej masy, azotu i fosforu oraz mniej potasu. W gnojowicy azot występuje w połączeniach organicznych i mineralnych. Wśród związków organicznych należy wymienić: białka, aminokwasy, mocznik, kwas hipurowy oraz inne. Około 50-60 % azotu w gnojowicy trzody chlewnej występuje w formie amonowej, łatwo dostępnej dla roślin.

Przeciętnie ilość podstawowych składników nawozowych w gnojowicy trzody chlewnej w kg od 1 DJP (Duża Jednostka Przeliczeniowa) w ciągu roku wynoszą: N -105,6; P -28,8; K- 41,1; Ca – 35,3; Na-11,0; Mg-10,0. W odróżnieniu od obornika czy kompostu, gnojowica ma właściwości bliższe nawozom mineralnym, bowiem szybciej uwalnia do gleby substancje mineralne. W ciągu roku wykorzystanie azotu może wynieść nawet do 80%, podczas gdy, tradycyjny obornik uwalnia azot stopniowo, co może trwać nawet 3-5 lat. Także potas i fosfor z gnojowicy są wykorzystywane znacznie szybciej: odpowiednio do 95 i 65% rocznej dawki.

gnojowica nawożenie

Gnojowica świń ma odczyn zasadowy ok. 7,0 i jest zasobna w mikroelementy

fot. agrofoto / Goblin

Odczyn gnojowicy jest stabilny. Gnojowica świń ma odczyn zasadowy ok. 7,0 i jest materiałem zasobnym w mikroelementy niezbędne dla rozwoju roślin. Gnojowica trzody chlewnej zawiera więcej: cynku, manganu i żelaza oraz mniej kobaltu i boru od gnojowicy bydlęcej. Występują też różnice w zawartości miedzi i molibdenu między gnojowicami zagranicznymi, a pochodzącymi z ferm krajowych.

Zapach gnojowicy związany jest z występowaniem w niej związków przeważnie gazowych, typowych wonnych. Jednak najbardziej uciążliwymi jest amoniak i siarkowodór, które powodują w ogólnej mierze zanieczyszczenie atmosfery w obrębie fermy (wydzielane są bezpośrednio z ekskrementami przez zwierzęta).

Nawożenie gnojowicą

Przed nawożeniem gleb gnojowicą należy przeprowadzić proces higienizacji i jej przetwarzania w celu:

  • zmniejszenia zagrożenia sanitarno- epizootycznego;
  • wykorzystania wartości energetycznej gnojowicy; związki organiczne są przetwarzane na metan w procesie anaerobowego rozkładu;
  • zmniejszenia emisji odorów podczas magazynowania i wprowadzania do gleby; gnojowica wywołuje uciążliwość zapachową w trakcie magazynowania, którą można zmniejszyć przez rozkład w warunkach tlenowych lub beztlenowych;
  • zmniejszenia zawartości azotu w gnojowicy dla uniknięcia zanieczyszczenia wód gruntowych i powierzchniowych podczas nawozowego korzystania gnojowicy.

Terminy polewania pól gnojowicą uzależnione są przede wszystkim od przyjętej struktury upraw, możliwości magazynowania gnojowicy oraz od obowiązujących okresów karencji.

Zakłada się przy tym, iż składniki pokarmowe i substancje organiczne zawarte w gnojowicy powinny przyczynić się do zwiększenia żyzności gleby i podniesienia plonów, bez zagrożenia zanieczyszczeniem związkami biogennymi środowiska wód gruntowych. Stosowanie gnojowicy w celu użyźniania gleby zwłaszcza na terenach gdzie występuje tucz przemysłowy, gdzie nie ma dostatecznej ilości gruntów jest dużym zagrożeniem dla środowiska.

Obecność antybiotyków i innych preparatów medycznych w odchodach zwierząt przyczynia się do skażenia wód i gleb farmaceutykami. Prowadzi to do powstawania groźnych, odpornych na antybiotyki szczepów mikroorganizmów przedostających się do środowiska.

Wartość użytkowa gnojowicy

Wartość użytkowa gnojowicy dla rolnictwa, z uwagi na zawartość składników pokarmowych wykorzystywanych przez rośliny jest bezsprzeczna. Ze względu na zawartość łatwo dostępnego azotu, fosforu  potasu pozwala ograniczać stosowanie nawozów mineralnych, poprawiających plonowanie roślin.  Nawozowe wykorzystanie gnojowicy, w pewnych sytuacjach, niesie ryzyko mikrobiologicznego skażenia gleby, roślin oraz wód gruntowych i powierzchniowych. Gnojowica zawiera zarówno mikroorganizmy saprofityczne, jak i patogenne bakterie, wirusy, grzyby oraz jaja i oocyty pasożytów. Decydujące zagrożenie dla środowiska stanowią mikroorganizmy patogenne zawarte w gnojowicy (pomimo ich małego odsetku populacji w ściekach odzwierzęcych). Ze względu na dużą odporność na czynniki środowiskowe, a także na możliwość skażenia wód gruntowych i gleby mogą odgrywać znaczącą rolę w rozprzestrzenianiu się chorób zakaźnych.

Ważnym problemem wynikającym z nawozowego stosowania gnojowicy jest ryzyko rozpowszechniania w środowisku bakterii antybiotykoopornych. Rozlewanie gnojowicy umożliwia transfer genów oporności na antybiotyki, które znajdują się w plazmidach bakterii jelitowych, do bakterii glebowych z rodzaju Proteus spp.

Gnojowica podobnie jak inne nawozy organiczne przyczynia się do wzrostu zawartości próchnicy. Ponadto poprawia właściwości sorpcyjne gleb i ich pojemność wodą, uaktywnia życie biologiczne gleby, a przede wszystkim użyźnia ją, dostarczając podstawowych składników pokarmowych.

Utylizacja gnojowicy

Produkcja biogazu, obejmuje tylko częściowe wykorzystanie gnojowicy i traktowana jest jako jedna z metod jej zagospodarowania jako zabieg uzdatniający . Biogazownie mają przed sobą ogromną przyszłość, pozwalając na zmniejszenie emisji metanu podczas niekontrolowanych procesów biochemicznych towarzyszących składowaniu odpadów rolnych m.in. gnojowicy.

Gnojowica może być również wykorzystana do produkcji pasz. Istnieje możliwość odzyskiwania białka przez drożdżowanie gnojowicy, hodowlę na gnojowicy larw much i dżdżownic oraz bakterii, grzybów i glonów w procesach hydrolizy ekstrakcji.

Zintegrowana technologia utylizacji gnojowicy powinna być wdrażana wszędzie tam, gdzie istnieje wysoka koncentracja produkcji świń i nie ma dostatecznego areału gruntów uprawnych, które bez szkody dla środowiska mogłyby wchłonąć azot, fosfor i inne składniki pokarmowe.

Na zakończenie

Kończąc warto podkreślić, że przypadku stosowania gnojowicy przez wiele lat w dawkach przekraczających potrzeby pokarmowe roślin mogą ujawnić się symptomy zmęczenia gleby i obniżone plonowanie roślin. Szkodliwe jest również oddziaływanie transportu kołowego gnojowicy w warunkach nadmiernego uwilgotnienia. W miejscach powstałych kolein zostaje zniszczona struktura gleby, a przy złych warunkach bytowania w miejscach tych zamiast roślin uprawnych masowo pojawiają się chwasty.

Kategoria Zoohigiena na fermie
Problematyka Odchody świńskie
Słowa kluczowe Gnojowica świńska, nawożenie, przetwarzanie

Zobacz również inne artykuły w kategorii: Zwierzęta

Google NewsObserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *