Gorączka mleczna: objawy, przyczyny i zapobieganie

Występowanie zaburzeń metabolicznych stanowi poważny problem, zwłaszcza w stadach krów wysokowydajnych. Schorzenia te stanowią nie tylko poważne zagrożenie dla zdrowia krów mlecznych, ale prowadzą do obniżenia wydajności mlecznej, gorszej jakości mleka, zaburzeń płodności, pociągają za sobą koszty leczenia i prowadzą do skrócenia okresu użytkowania.

Czym jest gorączka mleczna?

Jednym z zaburzeń metabolicznych u bydła jest porażenie poporodowe (łac. paresis puerperalis, z ang. milk fever, czyli właśnie gorączka mleczna). Gorączka mleczna u krów występuje najczęściej w pierwszej dobie po porodzie i dotyczy od 2 do 6% krów. W postaci klinicznej obserwuje się leżenie (przeważnie na mostku) z charakterystycznym ułożeniem głowy na bok i ku tyłowi, esowate wygięcie kręgosłupa, utratę świadomości. Jednym z objawów porażenia poporodowego u krów jest obniżenie temperatury kończyn, małżowin usznych i strzyków. Gruczoł mlekowy jest wiotki. Mogą także wystąpić objawy zwiastunowe gorączki mlecznej u krów, takie jak: osowiałość, osłabiona reakcja na bodźce utrudnione wstawanie, podciąganie tylnych kończyn, niechęć do poruszania się, sztywność kończyn, drżenie mięśni w okolicy szyi i kończyn.

gorączka mleczna u krów mlecznych

Większa częstotliwość gorączki mlecznej występuje u krów rasy jersey, czerwono-białej szwedzkiej oraz krów bez względu na rasę powyżej 4 laktacji.

W porę podjęte leczenie porażenia poporodowego przynosi przeważnie pozytywny skutek. Warto jednak wziąć pod uwagę, że większa częstotliwość gorączki mlecznej występuje u krów rasy jersey, czerwono-białej szwedzkiej oraz krów bez względu na rasę powyżej 4 laktacji. U tych krów wraz z wiekiem obniża się absorpcja wapnia (Ca) z przewodu pokarmowego, resorpcja z kośćca, dochodzi także do obniżenia syntezy witaminy D3.

Zaburzona równowaga przyczyną gorączki mlecznej

Porażenie poporodowe (gorączka mleczna) wynika z ostrego lub nadostrego zaburzenia równowagi mineralnej organizmu. Charakteryzuje się obniżeniem stężenia Ca we krwi (hipokalcemią) i obniżeniem stężenia fosforu (hipofosfatemmią). Spadek stężenia Ca wynika ze znacznie zwiększonego zapotrzebowania organizmu na wapń w wyniku rozpoczęcia laktacji i przechodzenia dużych jego ilości do siary. W 10 l siary znajduje się ok. 23 g wapnia, czyli ok. 8–10 razy więcej niż we krwi. W laktacji poziom Ca we krwi powinien wynosić 2,25–3,13 mmol/l. Fizjologiczny spadek poziomu Ca bezpośrednio po porodzie wynosi ok. 0,5 mmol/l. Natomiast obniżenie <1,25 mmol/l prawie zawsze wiąże się z wystąpieniem objawów klinicznych. Postać subkliniczna porażenia poporodowego (Ca <2 mmol/l) u krów wysokowydajnych i starszych może występować u 25–50% osobników.

Badania wskazują, że równowaga kationowo-anionowa (RKA) dawki pokarmowej krów przed porodem ma zasadniczy wpływ na występowanie gorączki mlecznej.

Pod kontrolą parathormonu

W okresie przedporodowym występuje małe zapotrzebowanie na wapń i fosfor. Przemiany te reguluje parathormon (PTH), kalcytonina oraz metabolit witaminy D3. O właściwych przemianach decyduje również zawartość magnezu we krwi. PTH wydzielany jest przez przytarczycę przy obniżaniu się poziomu Ca w organizmie. Zwiększa on wchłanianie tego pierwiastka w nerkach i uruchamianie z kości oraz pobudza syntezę metabolitu witaminy D3. Witamina ta wpływa na wchłanianie Ca w jelicie cienkim (produkcja białek transportujących).

Jak zapobiegać gorączce mlecznej?

Badania ostatnich lat wskazują, że równowaga kationowo-anionowa (RKA) dawki pokarmowej krów przed porodem ma zasadniczy wpływ na występowanie gorączki mlecznej. Nadmiar kationów w paszy, zwłaszcza potasu i sodu, powoduje metaboliczną alkalozę, która redukuje zdolność utrzymania homeostazy wapnia w organizmie. Duże ilości kationów zawierają takie pasze jak:

  • kiszonka z traw,
  • siano,
  • śruta sojowa
  • oraz rośliny motylkowe,
  • czy liście buraczane.
pasza kationowa dla bydła

Duże ilości kationów zawierają takie pasze jak: kiszonka z traw, siano, śruta sojowa oraz rośliny motylkowe, czy liście buraczane.

Wysoki odczyn moczu (pH>8) świadczy o alkalozie i ryzyku wystąpienia gorączki mlecznej. W stanie alkalozy receptory białkowe na powierzchni komórek kości i nerek, które rozpoznają PTH, są mniej aktywne. Następuje również obniżenie syntezy witaminy D3. Organizm krowy ulega zakwaszeniu, gdy w jej diecie przeważają aniony (chlorki, siarczany). RKA podawana jest najczęściej w miliekwiwalentach na 1 kg SM dawki pokarmowej (mEq/kg SM). Przy obliczeniach bierze się pod uwagę stosunek kationów (sód, potas) do anionów (chlor, siarka). Równowaga kationowo-anionowa przed porodem, zapobiegająca ryzyku wystąpienia porażenia poporodowego u krów, powinna wynosić od 0 do -100 mEq/kg SM.

Sole gorzkie a gospodarka wapniowa

W profilaktyce gorączki mlecznej u bydła mlecznego należy wyeliminować pasze o wysokiej zawartości kationów oraz oznaczyć w paszach podane wyżej makroelementy, wyliczając RKA dawki. W praktyce jest to dość trudne, a uzyskanie ujemnej RKA przez właściwy dobór pasz często przysparza szereg problemów. Dlatego zaproponowano stosowanie soli anionowych (tzw. soli gorzkich). Zastosowanie znajdują: chlorek wapnia, siarczan magnezu, siarczan wapnia, chlorek amonu.

sole anionowe a kości

Wpływ soli anionowych na gospodarkę wapnia jest następujący: wzrost w surowicy poziomu hydroksyproliny (wzrost resorpcji Ca z kości) prowadzi do: lekka kwasica uwrażliwia receptory w kościach na PTH prowadzi do: zwiększone wydzielanie Ca w moczu stymuluje produkcję witaminy D3.

Ze względu na małą smakowitość sole gorzkie powinno się dodawać do dawki TMR lub mieszać z paszą treściwą, zwracając jednocześnie uwagę na pobranie paszy przez bydło. W przypadku drastycznego ograniczenia pobierania paszy należy zrezygnować z ich podawania, ponieważ zostanie tym samym pogłębiony okołoporodowy ujemny bilans energii.

gorączka mleczna (porażenie poporodowe) u krów mlecznych

Gorączka mleczna stanowi nie tylko poważne zagrożenie dla zdrowia krów mlecznych, ale prowadzi też do obniżenia wydajności mlecznej i gorszej jakości mleka.

Zapobieganie gorączce mlecznej u krów

W profilaktyce porażenia poporodowego u krów główną rolę odgrywa właściwe żywienie bydła. Zaleca się:

  • w okresie zasuszenia ograniczać ilość Ca i P w dawce pokarmowej dla krów, odpowiednio do 0,4% SM (50–60 g/dobę/szt.) i 0,24% SM (30–40 g/dobę/szt.). Mieszanki mineralne powinny odpowiadać stanowi fizjologicznemu krów;
  • nie należy w zasuszeniu stosować dużych ilości kationów, głównie potasu (do 0,8–1% w SM) i sodu. Zawartość potasu w paszach zależy od składu botanicznego i nawożenia, dlatego nie można bezwzględnie polegać na danych tabelarycznych;
  • ujemny bilans RKA można uzyskać przez dodatek soli anionowych – dotyczy stad problemowych, w których jest >5% przypadków porażenia poporodowego. Ich stosowanie powinno rozpocząć się ok. 2–3 tygodni przed wycieleniem (200–250 g/dobę/szt.) i dążyć do ujemnej równowagi dawki (do -100 mEq/kg SM). Jednak dodatek soli gorzkich jest możliwy, gdy bilans ten nie przekracza + 250 mEq/kg SM; należy w tym czasie stale monitorować pobieranie paszy;
  • stosując sole anionowe, należy zwiększyć ilość Ca w dawce (do 1–1,2 % SM) i magnezu (0,3–0,4% SM), gdyż pierwiastki te są w większej ilości wydalane przez nerki. Po ich zastosowaniu należy monitorować pH moczu. Mocz należy pobierać po 2–3 dniach od zastosowania soli anionowych i kontynuować pobieranie co najmniej raz w tygodniu. Próbki moczu należy pobierać po 6–8 godz. od karmienia. Gdy pH moczy wynosi ok. 6,5 (dla rasy HF), świadczy to o skutecznym zapobieganiu hypokalcemii (kontrolowana lekka kwasica metaboliczna). Przy pH niższym niż 5,5 należy wstrzymać ich podawanie;
  • 3–5 dni przed porodem można podawać krowom witaminę D3 lub jej metabolity; iniekcja nadmiernej ilości witaminy D3 może doprowadzić do zwapnienia tkanek miękkich;
  • w okresie okołoporodowym (bezpośrednio przed i po porodzie) można podawać doustnie żele (emulsje) wapniowe z dodatkiem magnezu, fosforu i glukozy;
  • kondycja krów podczas zasuszenia nie powinna być wyższa niż 4 pkt BCS. Tabelę do sprawdzania kondycji krów znajdziesz TU.

 

ocena kondycji krów w skali BCS

Kondycja krów na podstawie 9-punktowej skali BCS.

Artykuł pochodzi z czasopisma „Trouw i My” firmy Trouw Nutrition Polska.

 

Czytaj więcej: Choroby metaboliczne wysokomlecznych krów

Czy artykuł był przydatny?

Kliknij na gwiazdkę, by zagłosować

Ocena 0 / 5. Liczba głosów 0

Na razie brak głosów. Możesz być pierwszy!

Z forum
Powiązany temat: gorączka u krowy
Agrofakt
Wiecie tak naprawdę, czym jest gorączka mleczna? Skąd ona sie bierze i jak ją zwalczać? I przede wszystkim jak zapobiegać?Myślę, ze ten artykuł będzie bardzo pomocny:  https://www... zobacz więcej »
hobbystaa
Problem chyba sam się rozwiązał .Krówka się w nocy ocieliła, teraz temp. nie przekracza 39 stopni.(cielak żyje).Jeszcze raz dziękuje wszystkim za zainteresowanie. zobacz więcej »
renault
kolego a szczepisz na IBR i BVD zrób badanie krwi u mnie jedna tylko była w laktacji miała podobnie doiła się normalnie potem gorączka- leki jakiś antybiotyk i znów dobrze za dwa t... zobacz więcej »

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *