Wyższa szkoła robienia kiszonki z kukurydzy
Produkcja kiszonki z kukurydzy jest corocznym „rytuałem” gospodarstw, zarówno mlecznych, jak i bydła mięsnego. Choć każdy hodowca mógłby mieć z tego doktorat, nieraz natura może nam popsuć plany na zapewnienie stadu wysokiej jakości paszy. Jak zrobić kiszonkę na szóstkę? Zobacz, jak zapewnić jej dobrą stabilność!
Nazwaliśmy robienie kiszonki rytuałem, ponieważ każdy z etapów produkcji tej paszy musi być wykonany ze znaczną dokładnością i każdy z nich decyduje o jakości efektu końcowego. Począwszy od wyboru odmian rośliny, przez termin zbiorów, zapełnianie silosu i przykrycie materiału, po sposób wybierania gotowej paszy – wszystko to wpływa na jakość sporządzonej przez nas kiszonki. Jednak ze względu na działanie natury nawet dobrze zrobiona pasza po jakimś czasie może się popsuć. Dlatego przy produkcji kiszonki należy pamiętać o jej stabilności.
Poziom skrobi w ziarnie dyktuje, kiedy się zacznie produkcja kiszonki z kukurydzy
Spis treści
Byle nie oblać egzaminu, czyli produkcja kiszonki zakończona sukcesem
Wiadomo, że siły wyższe mogą pokrzyżować nasze plany co do wyboru terminu koszenia kukurydzy na kiszonkę. Niemniej, pomijając ten niezależny od nas czynnik, musimy pamiętać, że czas na zbiór roślin dyktują nam poziom skrobi w ziarnie i suchej masy. To właśnie jej udział wpływa na przebieg procesów fermentacyjnych. Nie bez znaczenia jest tu dobór odmian materiału siewnego na podstawie klasyfikacji wczesności kukurydzy (FAO). Obserwacja roślin pod kątem poziomu wilgotności i zaplanowanie na podstawie tego koszenia to pierwszy krok do zrobienia dobrej paszy.
Jaka dojrzałość ziarna kukurydzy na kiszonkę?
Produkcja kiszonki powinna się rozpocząć przy osiągnięciu dojrzałości woskowej. Ta faza jest bowiem określana jako optymalna. Natomiast poziom suchej masy, który najbardziej sprzyja zakiszaniu, to 30–35%. Dobór odmian kukurydzy o różnej szybkości dojrzewania (różnym FAO) umożliwia przemieszanie roślin o różnym poziomie suchej masy. Wtedy jeśli z rozmaitych przyczyn nie mogliśmy kosić w zaplanowanym terminie i poziom suchej masy się podniósł, możemy połączyć materiał o późniejszym dojrzewaniu z tym o większej wilgotności.
Produkcja kiszonki: koszenie kukurydzy, ubicie, przykrycie
Jakość materiału do zakiszania i efekt finalny w postaci dobrej kiszonki z kukurydzy zależy od wysokości ścięcia rośliny przez sieczkarnię. Zbyt niskie ścięcie wiąże się bowiem z większym stopniem zabrudzenia materiału ziemią. Podobnie stopnień rozdrobnienia ma wpływ na proces fermentacyjny. Zaleca się, aby liczył 1–2 cm. Ważne jest też dokładne rozbicie ziaren, aby bardziej „udostępnić” skrobię do fermentacji i doprowadzić do obniżenia pH materiału oraz aby krowy lepiej wykorzystywały ziarno w procesach trawiennych.
Jak zrobić kiszonkę, aby zapewnić stabilność paszy?
W celu stworzenia idealnych warunków do zakiszania konieczne jest zapewnienie warunków beztlenowych, ponieważ są one potrzebne do aktywności bakterii kwasu mlekowego. Dlatego materiał musi zostać dokładnie ugnieciony, dociśnięty i szczelnie przykryty, żeby chronić go przed działaniem warunków atmosferycznych niekorzystnych dla właściwego przebiegu fermentacji.
Jak przykryć kiszonkę z kukurydzy?
Niezależnie od tego, czy kisimy na pryzmie, czy w silosie, trzeba sieczkę szczelnie przykryć folią i obciążyć. Niezależnie też, czy obciążamy oponami, czy słomą, materiał musi być mocno i w miarę równomiernie dociśnięty. Aby wspomóc fermentację, coraz częściej do produkcji kiszonek z kukurydzy stosuje się zakiszacze chemiczne lub biologiczne. Ta druga grupa zawiera wyselekcjonowane szczepy bakterii produkujące kwas mlekowy, który obniża pH w materiale. Na początku fermentacji powstają znaczne ilości tego kwasu, natomiast w kolejnych dniach zwiększa się produkcja kwasu octowego. Dobrej jakości kiszonka z kukurydzy ma przyjemnie kwaskowy zapach, niezmienioną konsystencję i barwę fragmentów roślin. Ponadto nie ma w niej zanieczyszczeń i oznak rozwoju grzybów. Czy na tym kończy się „rytuał” produkcji dobrej paszy? Zdecydowanie nie.
Produkcja kiszonki z kukurydzy od A do Zadawania paszy
Zrobienie dobrej kiszonki z kukurydzy zapewnia wartościową paszę objętościową dla krów na cały rok. Aby mieć dla stada takie zaplecze żywieniowe, które będzie chętnie jedzone przez zwierzęta, trzeba również pamiętać o umiejętnym postępowaniu z kiszonką w silosie. Ważne jest wybieranie do końca, tzn. niepozostawianie na dnie silosu niewykorzystanych partii paszy. Co jeszcze? Odkryta kiszonka jest wystawiona na działanie powietrza, podczas gdy właściwe wycinanie chroni przed zbytnim napowietrzeniem paszy. Kontakt z powietrzem sprzyja psuciu się kiszonki, m.in. pleśnieniu i rozwojowi drożdży. Metabolity wtórne grzybów, takich jak Penicillium spp., Aspergillus spp. i Fusarium spp., mają szkodliwy wpływ na zdrowie zwierząt i ludzi. Są chociażby przyczyną ronień krów.
Zrobienie dobrej kiszonki z kukurydzy zapewnia wartościową paszę objętościową dla krów na cały rok. Natomiast zagrzana pasza jest niechętnie pobierana przez krowy
Jak chronić kiszonki z kukurydzy przed zagrzewaniem się?
Przegrzanie się paszy zachodzi głównie z powodu rozwoju drożdży. To niekorzystne zjawisko jest odpowiedzialne za straty energii paszy.
– Grzejąca kiszonka ma znacznie niższy jej poziom niż to, co wynika z analizy prób. Oczywiście skutkuje to koniecznością dokupywania produktów energetycznych, aby wyrównać straty i niedobory energii w dawkach – stwierdza lek. wet. Zbigniew Dzionek, główny doradca żywieniowy Schaumann Polska sp. z o.o.
Ponadto zagrzana pasza jest niechętnie pobierana przez krowy. Jednym słowem, niestabilność kiszonki może skutkować zmniejszeniem produkcji mleka, a nawet rozwojem chorób. Kontakt z powietrzem jest jednak nieunikniony przy wybieraniu paszy, jak więc zrobić kiszonkę, by utrzymać jej funkcje odżywcze i smakowitość?
Dodatki konserwujące do kiszonek
Dowiadujemy się od eksperta, że wspomniany wcześniej kwas octowy chroni paszę w miejscu poboru, czyli na ścianie, przed zagrzewaniem się paszy. Tylko zastosowanie wspomnianych zakiszaczy ze szczepami bakterii homo- i heterofermentacyjnymi pozwala na właściwy przebieg fermentacji. Czyli intensywną produkcję kwasu mlekowego i późniejszy spadek jego poziomu z równoległą produkcją większych ilości kwasu octowego.
Kwas octowy, który powstaje na drodze fermentacji, konserwuje kiszonkę
– W procesie niekontrolowanym lub z udziałem tylko bakterii homofermentacyjnych nie dochodzi do znaczącej produkcji kwasu octowego. Tym samym nie mamy wpływu na grzanie się kiszonki oraz rozwój grzybów i pleśni. Kwas mlekowy ma bowiem działanie ok. 5 razy słabsze niż octowy w tym zakresie – mówi lek. wet. Zbigniew Dzionek.
Jakie zatem powinny być proporcje tych kwasów? Jak mówi ekspert, starsze normy sugerowały stosunek kwasu mlekowego do octowego jako 3–4 : 1. Natomiast dziś przy stosowaniu inokulantów z udziałem np. szczepów Lacobacillus Buchneri czy Lactobacillus Diolivorans nierzadko mamy do czynienia ze stosunkiem 1 : 1 i doskonałą jakościowo kiszonką.
Bonsilage, czyli dobra kiszonka
Jednym słowem, jeśli chcemy zrobić dobrą kiszonkę z kukurydzy, należy dobrać odpowiedni zakiszacz, tzw. inokulant. Tylko to zapewni bowiem szybkie zwiększenie kwasowości materiału i zahamuje namnażanie się drożdży. Bonsilage Fit M to inokulant przeznaczony do produkcji kiszonki z całych roślin kukurydzy.
– Prawidłowy proces fermentacji charakteryzuje się zużyciem wszystkich możliwych cukrów i brakiem pozostałości, tzw. cukrów resztkowych. Za to odpowiadają właściwie dobrane szczepy w Bonsilage. W obecności kwasów drożdże nie namnażają się i giną, a kiszonka pozostaje chłodna – wyjaśnia ekspert z Schaumann Polska sp. z o.o. Co ważne, z jednej puszki Bonsilage Fit M, która wystarczy na zaprawienie 100 ton kukurydzy, wytworzy się ponad 300 kg czystego glikolu propylenowego.
Z jednej puszki Bonsilage Fit M, która wystarczy na zaprawienie 100 ton kukurydzy, wytworzy się ponad 300 kg czystego glikolu propylenowego
Dobra kiszonka to zdrowy żwacz
Jest jeszcze jeden ważny aspekt właściwego poziomu produktów fermentacji, mianowicie przewaga kwasu octowego nad mlekowym jest bezpieczna dla żwacza. Kumulowanie się kwasu mlekowego w przedżołądku może natomiast przyczyniać się do zbytniego obniżenia pH środowiska żwacza i powstania kwasicy. Bonsilage Fit M podtrzymuje fermentację kiszonki we właściwym kierunku, dzięki czemu w żwaczu znajdują się bezpieczne ilości kwasu mlekowego.
Bonsilage Fit M to inokulant przeznaczony do produkcji kiszonki z całych roślin kukurydzy
– Zawarta w nim kombinacja szczepów bakteryjnych powoduje ukierunkowaną produkcję kwasu mlekowego już od pierwszych godzin. Kolejne szczepy dokonują przemiany części kwasu mlekowego w znacznie silniejszy konserwant, jakim jest kwas octowy. W końcowym etapie przemian powstaje glikol propylenowy, będący cennym źródłem łatwo przyswajalnej energii – opisuje lek. wet. Zbigniew Dzionek z Schaumann Polska sp. z o.o.
Odpowiadając na pytanie, jak zrobić kiszonkę, by miała dobrą jakość i stabilność, ekspert podpowiada, że trzeba każdy jej etap potraktować jak przygotowanie do egzaminu. Nagrodą będzie chętnie pobierana przez zwierzęta pasza i zdrowe, wydajne stado.
Źródła:
• Moszczyńska E., Ogórek R., Weber R. (2012). Zbiorowiska grzybów w sianokiszonce, kiszonce z ziarna oraz kiszonce z całych roślin kukurydzy. Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin, 52(2), 377–380.
• Paradhipta D.H.V., Lee S.S., Kang B., Joo Y.H., Lee H.J., Lee Y., Kim J., Kim S.C. (2020). Dual-Purpose Inoculants and Their Effects on Corn Silage. Microorganisms, 8, nr 765, 1–19.
Artykuł zawiera lokowanie produktu i ma charakter promocyjny.
