Karmienie cieląt – jak kontrolować jakość podawanej siary?
W ostatnim artykule na temat odpajania cieląt zwracaliśmy uwagę na rolę siary w prawidłowym rozwoju zwierzęcia. Karmienie cieląt powinno odbywać się w sposób przemyślany, najlepiej poprzez sprawdzanie jakości dostarczanego pokarmu. Pojawia się pytanie – jak możemy kontrolować to czy zwierzę pojone jest wartościową siarą?
Spis treści
Ocena organoleptyczna siary a prawidłowe karmienie cieląt
Ocena organoleptyczna jakości siary na podstawie barwy i konsystencji (ocena wizualna) jest najmniej dokładną metodą. Opiera się na założeniu, że siara gęsta, o żółtawym zabarwieniu posiada większą zawartość immunoglobulin. Podejście to jest jednak obarczone błędem, ponieważ rasa bydła i zawartość tłuszczu mogą wpływać na wygląd siary niezależnie od zawartości Ig. Siara w temperaturze poniżej pokojowej również jest bardziej gęsta. Mimo to przeprowadzanie oceny wizualnej jest lepsze niż brak oceny organoleptycznej. W połączeniu z testami jakościowymi (siaromierz, refraktometr) ocena ta staje się bardziej przydatna.
Cechy prawidłowej siary to odpowiednia konsystencja (gęstość), zapach i brak nadmiernych domieszek krwi
Cechy prawidłowej siary to odpowiednia konsystencja (gęstość), zapach i brak nadmiernych domieszek krwi. Obecność niewielkiej ilości smużek krwi nie dyskwalifikuje siary, należy jednak powiązać te zmiany z innymi parametrami organoleptycznymi oraz gęstością, a przede wszystkim ze stanem klinicznym gruczołu mlekowego.
Siaromierz (kolostrometr)
Kolostrometr umożliwia orientacyjnie określić zawartość immunoglobulin w siarze. W tym pomiarze wykorzystywana jest zależność pomiędzy ciężarem właściwym siary a stężeniem Ig w niej zawartych. Niedogodności związane z jego użyciem wynikają z małej trwałości (szklany przyrząd) i tendencji do zawyżania wyników. Wpływ na ten pomiar ma temperatura, zawartość tłuszczu i suchej masy. Świeżo udojona siara ma dużą zawartość pęcherzyków powietrza, co zmniejsza gęstość próbki. Mimo tych wad siaromierz jest przydatnym narzędziem pozwalającym wyeliminować siarę złej jakości, a z drugiej strony pozwalającym w prosty sposób zakwalifikować siarę do bardzo dobrej jakości.
Zasada pomiaru:
- po zdojeniu należy odczekać 10–20 minut,
- temperatura mierzonej siary ok. 22°C,
- odczytując gęstość, należy temu pomiarowi przyporządkować zawartość Ig (tab. 4) – niektóre siaromierze mają skalę oznaczoną kolorem, co przyspiesza ocenę.
Pomiar siaromierzem jest idealnym narzędziem do tworzenia banków siary. W tym celu powinna ona być dobrej lub bardzo dobrej jakości, a więc o zawartości >100 g Ig/l (gęstość > 1,064 g/ml). Siara o niskim ciężarze właściwym może być stosowana do karmienia cieląt w 2 lub 3 dniu życia.
Refraktometr
Refraktometr to przyrząd służący do pomiarów współczynników załamania światła różnych substancji, głównie cieczy. Ma on wszechstronne zastosowanie przede wszystkim w przemyśle spożywczym, ale także w weterynarii i zootechnice. Refraktometry mają różne skale pomiarowe w zależności od przeznaczenia, przeważnie jest to skala procentowa Brix. Istnieją też refraktometry elektroniczne.
W zależności od rodzaju refraktometru można nim określić zawartość immunoglobulin w siarze (skala Brix) lub stężenie białka całkowitego w surowicy krwi
W zależności od rodzaju refraktometru można nim określić zawartość immunoglobulin w siarze (skala Brix) lub stężenie białka całkowitego w surowicy krwi. Ten drugi typ refraktometru umożliwia ocenę stopnia nabycia (transferu) odporności biernej, biorąc pod uwagę występowanie wysokiej korelacji pomiędzy zawartością białka całkowitego w surowicy a koncentracją w niej immunoglobulin. Podobne zależności dotyczą refraktometru opartego o skalę Brix.
Ocena refraktometrem siary (skala Brix)
Przydatność w praktyce tych refraktometrów jest duża, ponieważ są to wytrzymałe urządzenia kieszonkowe. Próbki siary o wysokiej zawartości Ig powodują większe załamanie światła. Uzyskane wyniki są dokładne i powtarzalne. Do wykonania pomiaru wystarczy kropla siary. Zbyt duża objętość siary o dużej zawartości tłuszczu w polu testowym może zamazywać odczyt. W takiej sytuacji należy nanieść małą kroplę. Pomiar można wykonywać zarówno dla siary świeżej, jak również mrożonej (po rozmrożeniu).
Odczyt wg skali Brix 22% oznacza siarę o zawartości 50 g Ig/l, a więc taka siara lub siara z wynikiem >22% powinna być stosowana u cieląt bezpośrednio po urodzeniu (tab. 5). Ponieważ cielę powinno w pierwszych godzinach pobrać 150–200 g Ig/l, mając odczyt w konkretnej próbce 22% Brix należy podać cielęciu 3–4 l siary. Przy wyższej zawartości Ig ilość zabezpieczająca może być odpowiednio mniejsza.
W celu monitorowania poprawności odpajania cieląt siarą zaleca się kontrolowanie co najmniej 20–30% rodzących się cieląt
W praktyce należy używać refraktometrów, które mają zakres pomiarowy skali Brix co najmniej do 30%.
Ocena refraktometrem zawartości białka całkowitego w surowicy krwi
Pomiar zawartości immunoglobulin w surowicy krwi cieląt wykonywany w 48 godz. życia ma na celu ocenę ilości wchłoniętych Ig po podaniu siary (ocenę transferu odporności biernej). Testy laboratoryjne, np. ELISA, są dokładne, jednak drogie. Metodą pośrednią jest wykonanie pomiaru refraktometrem opartym o skalę Brix (tab. 6) lub refraktometrem określającym stężenie białka całkowitego w surowicy krwi. Czułość tych testów przeważnie wynosi ok. 70%, zatem ze względu na jednoczesną łatwość użycia są one przydatne. Należy jednak pamiętać o zaleceniach kalibracji podanych przez producenta.
Pobieranie próbek krwi należy wykonać u cieląt w 3 dobie życia (ok. 48 godz.) i ok. 1 godz. po karmieniu. Uzyskaną surowicę należy nanieść na okienko testowe refraktometru. Zwierzęta odwodnione mają wysokie stężenie białka całkowitego, dlatego pomiar ten nie odzwierciedla transferu odporności biernej. Prawidłowe zabezpieczenie siarowe w tym wieku to >15 g Ig/l. W dobrych warunkach środowiskowych i przy wysokim poziomie żywienia uznaje się za minimalny poziom zabezpieczający >10 g Ig/l. Jednak jest to wartość graniczna pomiędzy prawidłowym a częściowym niedoborem transferu odporności biernej.
Karmienie cieląt pod kontrolą
Białko całkowite oznaczone refraktometrem na poziomie 55 g/l oznacza zawartość Ig w granicach 10 g/l. Stężenie białka całkowitego <55 g/l świadczy o niskim stężeniu Ig siarowych we krwi cieląt.
Wykonując pomiar refraktometrem opartym o skalę Brix, wartość zmierzona >8,3% koreluje ze stężeniem Ig > 10 g Ig/l. Ten typ refraktometru służy także do oceny zawartości suchej masy w mleku lub preparacie mlekozastępczym.
W celu monitorowania poprawności odpajania cieląt siarą zaleca się kontrolowanie co najmniej 20–30% rodzących się cieląt. W dużych fermach powinno to być 10–12 zdrowych cieląt. Prawidłowe odpajanie oznacza, że >15 g Ig/l surowicy osiąga przynajmniej 70–80% badanych cieląt. Jeśli używamy refraktometru ze skalą Brix, powinny to być cielęta z wynikami >8,3%, a jeśli oznaczamy białko całkowite – z wynikiem >55 g/l.
Materiał pochodzi z czasopisma „Trouw i My”