Co powinniśmy wiedzieć o kastracji świń
Kastracja polega na chirurgicznej amputacji jąder osobników męskich zwierząt domowych, hodowlanych, jak i dzikich. Dlaczego sięgamy po tak radykalne rozwiązanie?
Głównym powodem przeprowadzenia takiego zabiegu jest uwolnienie mięsa od przykrego „knurzego” zapachu i smaku.
Zapach knura w wieprzowinie wiąże się z dwoma związkami: androstenonem i skatolem. Androstenon jest sterydem wytwarzanym przez jądra i skoncentrowanym w gruczołach ślinowych, gdzie przekształca się w feromon zaangażowany w wywoływanie zachowań seksualnych u loszek i macior podczas procesu krycia. Androstenon odkłada się również w tkance tłuszczowej i może zostać uwolniony w reakcji na ciepło podczas gotowania, przyczyniając się w ten sposób do zapachu knura. Skatol to związek wytwarzany przez bakterie w jelicie grubym knura. Jest wchłaniany przez ścianę jelita do krwiobiegu, metabolizowany przez wątrobę i może być wydalany lub wchłaniany do tkanki tłuszczowej.
Spis treści
Kastracja świń w świetle prawa
Dyskusja wpływu kastracji na dobrostan i etycznej strony tego zabiegu trwa od wielu lat w wielu miejscach na świecie, i powraca co jakiś czas w przestrzeni publicznej.
Niektóre kraje europejskie zmieniły lub planują w zakresie tej metody kastracji zmiany w prawie:
- w Norwegii zakaz kastracji chirurgicznej bez znieczulenia obowiązuje od 2009 r., a w Szwajcarii od 2010 r.;
- od 2018 r. zobowiązały się do wprowadzenia zakazu kastracji chirurgicznej: Niemcy, Dania, Belgia, Hiszpania i Holandia;
- na terenie Wielkiej Brytanii kastracja zakazana jest w przypadku specyficznych procedur, m.in. starania się o niektóre certyfikaty przyznawane przez organizacje pozarządowe, stosowana jest bardzo rzadko;
- w Hiszpanii i Portugalii większość świń nie jest kastrowana;
- w Holandii przy kastracji stosuje się znieczulenie za pomocą CO2;
- od tego roku w Szwecji obowiązuje zakaz kastracji bez znieczulenia.
Kiedy się przeprowadza kastrację u świń?
W USA politykę dotyczącą kastracji trzody chlewnej wg. American Veterinary Medical Association (AVMA) można postrzegać jako zachowanie równowagi między dobrostanem zwierząt a potrzebą wydajnej produkcji wieprzowiny wysokiej jakości. Ta grupa przyznaje, że kastracja pomaga kontrolować agresywne zachowanie świń i zaleca przeprowadzenie tej procedury co najmniej 5 dni przed odsadzeniem, aby umożliwić wystarczające wyleczenie prosiąt przed odsadzeniem od macior. Wytyczne wskazują również, że jeśli kastracja jest późna powyżej 28 dnia życia, należy zastosować znieczulenie lub analgezję, a weterynarz powinien przeprowadzić tę procedurę na starszych świniach.
Inne sposoby na kastrację trzody chlewnej
W innych krajach, jak Australia, Nowa Zelandia i Brazylia, producenci stosują immunokastrację w postaci sekwencji dwóch zastrzyków, które blokują rozwój hormonu, który stymuluje wzrost jąder u świń, zapobiegając w ten sposób zapachowi knura.
Badania i praktyka wskazują, że kastracja po 3 dniu pozwala prosiętom na ustalenie porządku strzyków. Termin ten jest również wystarczający na zejście jąder do moszny.
Kastracja świń w Polsce
W Polsce zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi przepisy ww. rozporządzenia nie nakładają w zakresie wykonywania kastracji świń wymagań wyższych niż te określone przepisami Unii Europejskiej i nie zabraniają stosowania kastracji prosiąt przed ukończeniem przez nie 7 dnia życia. Stanowisko to jest zgodne z dotychczasową interpretacją przepisów stosowaną przez Inspekcję Weterynaryjną, która ma odzwierciedlenie w instrukcji Głównego Lekarza Weterynarii nr GIWz.420-46/2010.
Rozporządzenie resortu rolnictwa wprowadza do przepisów krajowych unijną dyrektywę, według której nie ma dolnego limitu wieku w przypadku kastracji prosiąt. Aczkolwiek musi tu być zachowany podstawowy warunek: w przypadku prosiąt powyżej siódmego dnia życia, podczas zabiegu kastracji musi być zastosowane znieczulenie długotrwałe. Rozporządzenie ministra rolnictwa nie koliduje z unijnymi przepisami, prosięta poniżej 7. roku życia wciąż można kastrować.
Głównym powodem przeprowadzenia kastracji świń jest uwolnienie mięsa od przykrego „knurzego” zapachu i smaku
Kiedy kastracja bez znieczulenia?
Efektem chirurgicznej kastracji, jest definitywne zaprzestanie produkcji androsteronu. Innym efektem jest poprawa metabolizmu skatolu, przez co zmniejsza się jego szkodliwość. Obecnie kastrację chirurgiczną przeprowadzaną bez znieczulenia, dopuszcza się wyłącznie u knurków, jeśli ich wiek nie przekracza 7 dni.
W Polsce większość świń poddaje się kastracji bez znieczulenia. Zabieg ten stanowi najczęściej stosowaną metodę przeciwdziałającą pojawieniu się w mięsie i tkance tłuszczowej świń zapachu knura. To powszechnie używany termin na określenie chirurgicznego zabiegu, pozbawiającego zwierzę zdolności do rozmnażania się.
Często stosuje się również termin neutralizacja rozrodczości. Zabieg ten może wykonać jedynie lekarz weterynarii i wymaga on znieczulenia ogólnego. Jądra usuwa się przez nacięcia w mosznie – worku, w którym się znajdują. Przeważnie nacięcia pozostawia się bez zszywania, ponieważ jest to niewielki zabieg. Opieka po zabiegu zwykle obejmuje kontrolę powstających blizn, oraz utrzymanie ich w czystości.
Przyrządy do kastracji świń
W czasie zabiegu wykorzystuje się najczęściej następujące narzędzia: kleszcze do kastracji, emaskulator, elastrator czy gumowe krążki zaciskowe.
- Kleszcze do kastracji prosiąt; wykonane ze stali nierdzewnej. Specjalna konstrukcja ostrza tnącego miażdży naczynia krwionośne i nasieniowody. Długość kleszczy umożliwia kastrację prosiąt o wadze do 35 kg.
- Emaskulator do kastracji tuczników; narzędzie weterynaryjne do kastracji warchlaków i tuczników. Oprócz odpowiednio wyprofilowanego ostrza tnącego zabezpieczonego przed rozsuwaniem i szarpaniem, posiada zacisk przy ostrzu, który w momencie całkowitego zamknięcia ostrza dodatkowo zaciska nasieniowód. To narzędzie wykonane z najwyższej jakości materiałów i całkowicie bezpieczne dla zwierząt (pod warunkiem właściwego stosowania).
- Elastrator do nakładania gumowych krążków zaciskowych; przy pomocą krążków zaciskowych można wykonać bezkrwawą kastrację świń. Urządzenie rozwiera uszczelki, i rozciąga krążek kastracyjny szeroko w czterech kierunkach. Dzięki temu nakładanie krążków jest stosunkowo łatwe i szybkie.
- Krążki gumowe zaciskowe do kastracji; zaciśnięcie krążka w okolicy nasady worka mosznowego powoduje zatrzymanie zaciśnięcie naczyń krwionośnych jąder, a w konsekwencji ich martwicę i zanik. Najlepsze efekty przy tej metodzie kastracji uzyskuje się u młodych zwierząt.
Rozporządzenie resortu rolnictwa wprowadza do przepisów krajowych unijną dyrektywę, według której nie ma dolnego limitu wieku w przypadku kastracji prosiąt.
Kastracja niechirurgiczna knurków
Inną metodą poza zabiegiem chirurgicznym jest kastracja immunologiczna. Metoda ta jest prawie bezbolesna, mniej kosztowna i poprawia efektywność tuczu knurków. Stosowana na szeroką skalę między innymi w Australii i Nowej Zelandii.
W 2009 r. Komisja Europejska przyznała pozwolenie do obrotu preparatu Improvac w całej Unii Europejskiej. Uniemożliwia produkcję w jądrach androsteronu – hormonu steroidowego mającego zapach moczu. Hormon ten ma pozytywne działanie. Stymuluje syntezę białek kosztem odkładanego tłuszczu oraz ogranicza ich rozpad, dlatego zmniejsza się o około 1/5 wydalanie amoniaku, co ma korzystny wpływ na środowisko. Tę metodę określa się jako szczepienie przeciwko zapachowi płciowemu.
Zasady przeprowadzenia kastracji immunologicznej
Polega na dwukrotnym podaniu biopreparatu tuż za uchem. Igłę powinno się skierować prostopadle do powierzchni skóry. Nie powinno się szczepić świń, które są mokre lub brudne. Nie należy się obawiać o przestrzeganie okresu karencji, gdyż w tym przypadku karencja nie obowiązuje. Jedynym niepożądanym skutkiem ubocznym szczepienia jest niewielki obrzęk w okolicy miejsca wkłucia o rozmiarze do 4 x 8 cm.
Pierwszą dawkę stosuje się najwcześniej po 8. tygodniu życia. Szczepionka nie wpływa na funkcję jąder, a jedynie zapoczątkowuje odpowiedź układu immunologicznego organizmu na podane białko. Drugą dawkę podaje się co najmniej po 4 tygodniach po pierwszej; po trzech dniach dochodzi do zablokowania produkcji substancji powodujących przykry zapach. Co ważne w okresie między podaniem szczepionki a ubojem już obecne w organizmie zwierzęcia substancje zapachowe zanikają.
Rozporządzenie resortu rolnictwa wprowadza do przepisów krajowych unijną dyrektywę, według której nie ma dolnego limitu wieku w przypadku kastracji prosiąt
Efekt kastracji niechirurgicznej świń
Zastosowanie drugiej dawki szczepionki wskazane jest na 4–6 tygodni przed ubojem. Jednak wyniki badań pokazują, że już po 2 tygodniach po podaniu drugiej dawki mięso było pozbawione zapachu knura. Samce pobierały więcej paszy, lepiej przyrastały. Niektórzy producenci stwierdzają wyraźne zmniejszenie wielkości jąder.
Istotne jest to, że zwierzęta, które otrzymywały szczepionkę, cechują się wyższą mięsnością i lepszym wykorzystaniem paszy, niż knurki kastrowane chirurgicznie.
Metoda ta jest uważana za optymalną przez organizacje pozarządowe zajmujące się dobrostanem zwierząt, a główną zaletą jest to, że utrzymuje strukturę tłuszczu śródmięśniowego lepiej niż brak kastracji.
Wady kastracji chemicznej
Mimo wymienianych zalet nie można zapomnieć o negatywnych konsekwencjach, jakie niesie ze sobą kastracja chemiczna. Pierwszą z nich jest wyższy koszt przeprowadzenia zabiegu. Cena jednej dawki preparatu oscyluje w granicach 10 zł, co dwukrotnie przewyższa koszt zabiegów chirurgicznych. Biorąc jednak pod uwagę wyższą mięsność i brak powikłań, stanowi to koszt uzasadniony ekonomicznie.
Producent wykorzystujący tę metodę jest zobowiązany do przedstawienia dokumentów (zaświadczenia wystawianego przez lekarza weterynarii), potwierdzających przeprowadzenie kastracji w odpowiednim terminie przed ubojem. W przypadku braku takich zaświadczeń lub stwierdzenia ich nieprawidłowości mięsa nie przeznaczy się do celów spożywczych.
Pozytywnym skutkiem stosowania tego rodzaju kastracji jest ograniczenie upadków knurków. Bywają powodowane przez nieprofesjonalne wykonanie kastracji chirurgicznej, czasami skutkiem bywają przepukliny, wypadanie jelit czy zakażenie rany). Ponadto obserwuje się także wzrost mięsności knurków, w porównaniu do kastracji chirurgicznej.
Kastracja chemiczna a agresja świń
Poważniejszym problemem, wydaje się fakt, iż zwierzęta kastrowane immunologicznie, przez większy okres tuczu, wykazują silną tendencję do „obskakiwania” słabszych osobników. Może to prowadzić do ich osłabienia, uszkodzeń skóry, a czasami zdarzają się urazy kończyn. Hodowcy skarżą się także czasami na większą podatność świń kastrowanych chemicznie na infekcje dróg oddechowych. Można także spotkać opinie, świadczące o wyższym poziomie agresji u zwierząt otrzymujących preparat immunologiczny. Producenci zwracają w Europie także uwagę to, że ta metoda nie jest akceptowana przez cały przemysł przetwórczy; konieczne jest poznanie reakcji konsumenta – zarówno w UE, jak i w krajach trzecich.
Świnie niekastrowane – dobre rozwiązanie?
Tendencją, która znajduje zastosowanie w niektórych rejonach Europy jest produkcja świń niekastrowanych. Taka jest obecna rzeczywistość w krajach UE takich jak Irlandia i Wielka Brytania. Ponadto wdraża się to także w produkcji w Portugalii i Hiszpanii. Rozwiązuje problem dobrostanu związanego z kastracją, ale nie nadaje się dla wszystkich krajów, czy stosowanych systemów produkcyjnych. Nie jest to dobra opcja w przypadku produkcji wysokotłuszczowych świń w krajach, w których lepiej się wycenia wyższą masę tuszy niż wydajność tuszy. Nadal jest najbardziej pożądaną alternatywą i najlepszą opcją według organizacji pozarządowych o charakterze obrony praw zwierząt, choć rzadko jest praktykowana w produkcji organicznej.
