Klimat w uprawie wyznacznikiem wielkości i jakości plonowania

fot. Anna Maciejuk

Środowisko życia roślin składa się z dwóch części: podziemnej oraz nadziemnej. Tą drugą stanowi klimat. Wyjaśniamy jaką faktycznie rolę odgrywa klimat w uprawie. 

W części podziemnej środowiska życia roślin rozwija się system korzeniowy — i nie zawsze jest to gleba, ale także różne podłoża, a nawet ich brak, jak np. w kulturach aeroponicznych. W części nadziemnej widoczne są pędy, liście, kwiaty i owoce. Warunki środowiska roślin są wyznacznikiem wielkości i jakości plonowania.

Światło czyli podstawowy czynnik klimatu

Światło słoneczne to jedyne zewnętrzne źródło energii wykorzystywane przez rośliny do ich wzrostu i rozwoju. Dociera do powierzchni Ziemi w formie słonecznego promieniowania świetlnego. Miarą ilości energii docierającej ze Słońca do Ziemi jest stała słoneczna. To wartość gęstości strumienia energii promienistej Słońca, mierzona na orbicie ziemskiej przy średniej odległości Ziemi od Słońca. Wspomniana gęstość strumienia, przenikając przez atmosferę ulega osłabieniu pod wpływem rozproszenia, pochłaniania i odbicia. W rezultacie do Ziemi dociera średnio 50% wartości stałej słonecznej, a przy pełnym zachmurzeniu zaledwie 20–30%.

Światło jest podstawowym czynnikiem klimatu

Światło jest czynnikiem klimatu i wpływa na środowisko życia roślin. Co istotne, ma bardzo zmienny charakter. Zależy nie tylko od strefy klimatycznej czy pory roku. Bowiem ulega zmianom w ciągu doby, pory dnia, stopnia zachmurzenia lub miejsca, w którym uprawiane są rośliny. Dzięki swoistej budowie liści, rośliny wykazują ogromne przystosowanie do pochłaniania jak największej ilości energii słonecznej. W efekcie wykorzystują ją w procesie fotosyntezy. Pokrótce — przetwarzają energię promieniowania w energię chemiczną, magazynowaną w substancjach zapasowych.

Klimat w uprawie roślin – temperatura minimalna

Temperatura minimalna (minimum fizjologiczne) to nie tylko temperatura, poniżej której rośliny nie rosną i nie rozwijają się. To również sytuacja, w której nie tworzą określonych organów. Dla przykładu, w temperaturze poniżej 12ºC nie zawiązują się owoce ogórka, a przy temperaturze poniżej 0ºC, giną wskutek przemarznięcia. To, czy rośliny przemarzną, zależy od ich stanu fizjologicznego, jak również od pokrywy śnieżnej i wiatru. Przykładowo, zahartowane rośliny kalafiora przemarzają w temperaturze poniżej –7ºC, a odsłonięte róże już przy –1ºC. Sposobem zmniejszającym ujemne skutki przemarznięcia jest zraszanie roślin w czasie trwania lub bezpośrednio po przymrozku. Można też hartować rozsady przed wysadzeniem na miejsce stałe. Mowa o stopniowym obniżaniu temperatury i zmniejszeniu podlewania przez okres około 10 dni. Warzywa ciepłolubne, np. ogórek, papryka, pomidor, fasola, giną już w temperaturze 2–4ºC, trwającej przez dłuższy czas, wskutek przechłodzenia. Nie mogą wtedy pobierać wody tylko ją tracą, a to prowadzi do suszy fizjologicznej, więdnięcia i zamierania.

Temperatura maksymalna i optymalna

Zbyt wysoka temperatura może prowadzić do przebarwień na owocach

fot. Canva

Temperatura, powyżej której rośliny giną, to temperatura maksymalna. Nie występuje, jeszcze w naszym klimacie, ale może wystąpić w osłoniętych obiektach uprawowych, np. w szklarni wskutek nieprawidłowego wietrzenia. Zbyt wysoka temperatura, mimo że niższa od maksymalnej, może przyczynić się do pogorszenia jakości części jadalnych warzyw. Dochodzi do ich przebarwienia, mniejszej zwięzłości, szybkiego przejrzewania, a nawet do braku zawiązywania się owoców, np. pomidora.

Najlepiej i najszybciej rośliny rosną w temperaturze optymalnej, której zakres bliższy jest do temperatury maksymalnej niż minimalnej. Dla poszczególnych upraw oraz w poszczególnych fazach wzrostu i rozwoju roślin temperatura optymalna będzie różna. Bowiem jest ona zależna od:

• gatunku;
• odmiany;
• fazy rozwojowej roślin;
• natężenia światła.

Przy dużym natężeniu światła temperatura optymalna jest wyższa, a przy niższym lub w ciemności — niższa. Co równie istotne, w przypadku uprawy większości warzyw, temperatura powietrza powinna być wyższa od temperatury gleby czy podłoża, z wyjątkiem warzyw z rodziny dyniowatych — ogórka, dyni czy melona.

Opady jako czynnik klimatyczny

W produkcji polowej warzyw znaczenie ma nie tylko ilość opadów, ale także ich rozkład w czasie, częstotliwość i intensywność. Wiemy, że jest to czynnik klimatyczny bardzo zmienny, niedobór — zmniejsza wilgotność gleby i powietrza, co przekłada się na pogorszenie jakości warzyw, na ich gorzki posmak. Suche powietrze prowadzi do ograniczenia wzrostu i drętwienia niektórych części roślin, a także do ich więdnięcia i zasychania. Natomiast nadmiar opadów i wilgotności powietrza to warzywa mniej smaczne i mniej aromatyczne, wodniste, o mniejszej zawartości suchej masy i składników odżywczych. To także zwiększona podaż na choroby. Jak widać, klimat w uprawie roślin przekłada się na ich zdrowie. Warto dodać, że w uprawach pod osłonami podlewanie i zraszanie roślin jest pod pełną kontrolą producenta.

Wiatr to ruch powietrza

Poziomy ruch powietrza to wiatr. Jego wpływ na rośliny uprawiane bez osłon, w dużej mierze zależy od siły i natężenia podmuchów powietrza. Mianowicie, wiatr:

• silny — może uszkadzać liście fasoli i ogórka, a nawet całe pędy czy rośliny, wysusza nadmiernie glebę oraz uniemożliwia prawidłowe wykonywanie zabiegów ochrony roślin;
• umiarkowany —  ogranicza wzrost roślin na długość i przyczynia się do wzmocnienia pędów, schładza powierzchnię liści i zwiększa transpirację (parowanie), a tym samym pobieranie niektórych składników pokarmowych, przyspiesza też obsychanie wilgotnej gleby;
• lekki — prowadzi do szybszego osuszania powierzchni liści, a tym samym ogranicza rozwój chorób grzybowych, sprzyja zapylaniu przenosząc pyłek u roślin wiatropylnych, np. u kukurydzy czy poruszając roślinami samopylnymi, np. pomidora lub fasoli zwykłej, jednakże zwiększa transpirację.

Wentylatory zapewniają ruch powietrza w uprawach pod osłonami

W uprawach pod osłonami czynnik ten jest ograniczony do minimum. Co oznacza eliminację jego potencjalnej szkodliwej działalności w uprawie. Jednakże, aby skorzystać z pozytywnego wpływu ruchu powietrza na rośliny, w szklarniach montowane są wentylatory, których ruchem można sterować.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!