Kokcydioza świń
Z poprzednich części naszego kompendium mogliśmy dowiedzieć się podstawowych informacji o pasożytach. Poznaliśmy m.in. ich budowę, zachowania, konkretne sposoby utrzymania się przy życiu, a także jak zapobiegać i zwalczać inwazje pasożytnicze.
Ten i kolejne artykuły będą skupiać się na szczegółowym opisie wybranych endopasożytów świń i chorób przez nie wywołanych. Pasożyty te zostały wybrane ze względu na częstotliwość występowania oraz największe znaczenie ekonomiczne. W treści artykułów znajdziemy informacje m.in. o przyczynie choroby, umiejscowieniu, patogenezie, objawach klinicznych, a także rozpoznawaniu, zwalczaniu oraz zapobieganiu konkretnych rodzajów i gatunków pasożytów.
Spis treści
Kokcydioza świń
W artykule skupimy się na jednym z najczęściej spotykanych pasożytów, a mianowicie do należących do pierwotniaków kokcydiach.
Kokcydiozę świń mogą wywołać pierwotniaki należące do dwóch rodzajów: Isospora i Eimeria. Zróżnicowanie kokcydii na poszczególne gatunki oparto na podstawie wielu parametrów dotyczących struktury oocyst i ich rozwoju, m.in.: wielkości, kształtu, rodzaju ściany, a także różnego czasu sporulacji, obecności mikropyle i ciałka resztkowego. Wielkość oocyst w rodzaju Eimeria mieści się w zakresach od 11 do 36 µm długości, od 9,6 do 27 µm szerokości, a w rodzaju Isospora od 2 l do 31,9 µm długości, od 18 do 29 µm szerokości. Kształt oocyst może być owalny, subsferyczny, elipsoidalny lub kulisty. Znane są 3 gatunki z rodzaju Isospora oraz kilkanaście gatunków pierwotniaków z rodzaju Eimeria.
Pierwotniaki groźne dla świń
Spośród tylu gatunków pierwotniaków za najbardziej znaczące i patogenne dla świń uznaje się Isospora suis oraz Eimeria debliecki. Miejsce występowania pierwotniaków z rodzaju Isospora oraz Eimeria są komórki nabłonka jelita cienkiego, a w przypadku Eimeria debliecki jest to również jelito ślepe i okrężnica. Uznaje się, że globalnie około 45 – 85% ferm trzody chlewnej boryka się z problemami kokcydiozy na tle Isospora suis, który jest czynnikiem wywołującym zapalenie jelit.
Spośród tylu gatunków pierwotniaków za najbardziej znaczące i patogenne dla świń uznaje się Isospora suis oraz Eimeria debliecki
Postać inwazyjna
Postacią inwazyjną kokcydii są oocysty zawierające 4 sporocysty, w których znajdują się po 2 sporozoity. W przewodzie pokarmowym świń z oocyst uwalniają się sporozoity, które wnikają do komórek błony śluzowej. W komórkach nabłonka przewodu pokarmowego odbywa się rozmnażanie bezpłciowe (schizogonie) i płciowe (gamogonia). Powstałe oocysty (zawierające zygotę) są wydalane z kałem do środowiska zewnętrznego, w którym stają się inwazyjne po wykształceniu się w oocytach sporocyst i sporozoitów. W zależności od gatunku istnieją różnice w liczbie schizogonii i długości sporulacji. Okres prepatentny dla rodzaju Eimeria trwa 7-12 dni, natomiast dla rodzaju Isospora 5-7 dni.
Należy zaznaczyć, że inwazja kokcydii z rodzaju Eimeria, stwierdzana u świń starszych, w większości przypadków ma przebieg bezobjawowy.
Objawy kokcydiozy prosiąt
Natomiast u prosiąt występuje często kliniczna kokcydioza, a jej główną przyczyną jest Isospora suis. Chorują z reguły prosięta ssące w wieku 5-14 do 21 dni. Zachorowalność jest wysoka i wynosi 90-100% prosiąt w miocie, a śmiertelność przy silnej inwazji może dochodzić do 20%. Podstawowym objawem choroby jest biegunka, która w początkowej fazie inwazji jest wodnista potem staje się najczęściej pastowata. Barwa kału biegunkowego jest przeważnie żółta, zielonkawa, czasem szara lub brązowawa. Mogą wystąpić wymioty. W wyniku biegunki i wymiotów następuje odwodnienie, spadek przyrostów masy ciała i wychudzenie. Bezpośrednią przyczyną tych objawów jest destrukcyjne działanie form rozwojowych kokcydii na nabłonek jelita, co m.in. prowadzi do skrócenia lub całkowitego zaniku kosmków jelitowych. Należy zaznaczyć, że u ozdrowieńców kosmki nie wracają do swej pierwotnej długości, co powoduje upośledzenie wchłaniania i rozwój takich prosiąt w stosunku do tych, które nie przebyły inwazji jest znacznie opóźniony. Obserwowany spadek przyrostu masy ciała w trakcie trwania infekcji oceniany jest średnio na około 15%, co prowadzi do uzyskania przy odsadzeniu, o około 500 g lżejsze prosięta. Niektórzy autorzy podają, że spadek masy ciała w wyniku zakażenia może sięgnąć, nawet ponad kilogram. Ubytki nabłonka są także doskonałą bramą wejścia dla innych patogenów. Na uwagę zasługuje fakt, że oseski podczas klinicznej kokcydiozy wywołanej przez Isospora suis, często nie tracą apetytu i nie przerywają ssania.
Choroby towarzyszące
Ze względu na uszkodzenie i upośledzenie funkcji błony śluzowej jelita przez kokcydia, może występować jednoczesne zarażenie innymi drobnoustrojami wywołującymi biegunkę np. rotawirusami, E. coli, Clostridium perfringens typ A i C czy węgorkiem świńskim, co wymaga od lekarza weterynarii dobrego rozpoznania wszystkich potencjalnych czynników mogących wywołać biegunkę, ustalenia pierwotnego inicjatora zmian jelitowych i odpowiedniego programu leczniczego.
Diagnoza kokcydiozy świń
Aby potwierdzić lub wykluczyć kokcydiozę, należy wykryć oocysty w kale lub formy rozwojowe w nabłonku jelit. Podstawowymi i najpopularniejszymi badaniami przyżyciowymi stosowanymi w diagnostyce kokcydiozy świń są badania koproskopowe mające na celu stwierdzenie oocyst w kale. Próby kału pobiera się bezpośrednio z prostnicy od 10-14 dniowych prosiąt z objawami biegunki. Wykrywalność kokcydiozy jest tym wyższa im wyższa jest liczba pobranych próbek (przez pobranie próbek z 1-2 miotów ze stada wykryto inwazję w 32% przebadanych stad, a przy pobieraniu próbek z ponad 10 miotów ze stada inwazję stwierdzono w 90%). W przypadku, gdy liczba oocyst wynosi co najmniej 10 000 – 100 000 w gramie kału, prosięta można uznać za chore na kokcydiozę, chociaż nie jest to regułą, gdyż występują duże różnice indywidualne.
Aby potwierdzić lub wykluczyć kokcydiozę, należy wykryć oocysty w kale lub formy rozwojowe w nabłonku jelit
Zwalczanie kokcydiozy
Do zwalczania kokcydiów z rodzaju Isospora i Eimeria zaleca się preparaty zawierające sulfonamidy lub amprolium. Odporność przeciw kokcydiozie nie jest biernie przenoszona na prosię przez siarę i mleko maciory. Podstawą odporności przeciw kokcydiozie u świń jest układ odporności nieswoistej, a przeciwciała pełnią tylko marginalną rolę. W tym wypadku swoista stymulacja odporności humoralnej poprzez szczepienia prosiąt lub macior nie może być skuteczna. Dlatego też podstawową metodą zapobiegania kokcydiozie świń są odpowiednie zabiegi sanitarne, zmniejszające możliwość zarażenia prosiąt oocystami, poprzez stosowanie zasady całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste (cpp-cpp), systematyczne mechaniczne usuwanie zanieczyszczeń i zmywanie kojców gorącą wodą (powyżej 80°C) pod wysokim ciśnieniem, czy też unikanie używania na porodówkach materiałów trudnych do dezynfekcji, takich jak np. drewno.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
