Konserwacja pasz – konstrukcja silosu kiszonkarskiego.
Konserwacja pasz na drodze kiszenia ma wielowiekową tradycję w strefie klimatycznej środkowej i północnej Europy. W ostatnich dziesięcioleciach, podobnie jak i w innych obszarach produkcji rolniczej, nastąpił w tym zakresie znaczący postęp technologiczny. Dotyczy on także praktycznego projektowania i budowy instalacji kiszonkarskich. Jak zatem należy przygotować się do konstruowania takiego silosu?
Jeżeli decydujemy się na ich relatywnie prostą i tanią formę – trójścienny silos horyzontalny (fot. 1) , warto wstępnie, przed podjęciem działań i wydatkowaniem pieniędzy, zapoznać się z obowiązującymi poglądami na temat założeń dotyczących jego konstrukcji.
Spis treści
Konserwacja pasz a skala potrzeb
Konserwacja pasz ma wielowiekową tradycję. Fot. 1. Trójścienne silosy kiszonkarskie.
Punktem wyjścia jest skala potrzeb, z jaką mamy do czynienia w gospodarstwie – dzienna ilość kiszonki, którą z silosu będziemy wybierać. Jest ona pochodną liczby zwierząt i ich wydajności, z której wynika skład dawki pokarmowej. Kolejną sprawą jest przyjęty system żywienia:
- jeżeli decydujemy się na 2 okresy żywieniowe: letni i zimowy, to kiszonki będą skarmiane tylko w tym drugim czasie (mniej więcej przez pół roku),
- jeśli zaś na system całorocznego żywienia paszami konserwowanymi (preferowany w dużych oborach i specjalistycznych stadach wysoko wydajnych krów mlecznych), kiszonki musi wystarczyć na 365 dni. W konsekwencji i pojemność silosu musi być większa.
No właśnie silosu czy silosów? Czy lepiej mieć jeden duży zbiornik, czy więcej mniejszych? Odpowiedź jest jednoznaczna: drugie rozwiązanie, wprowadzone w przemyślany sposób, daje zawsze lepsze rezultaty, choć ze względu na konieczność budowy większej liczby ścian wstępnie jest droższe.
Obliczanie wymiarów silosu
Jak zatem wyliczyć ilość i pojemność (wymiary) projektowanych silosów kiszonkarskich?
Rozpocząć należy od określenia założeń dotyczących gospodarstwa. Na początek dokonujemy obrotu stada i wyliczamy tzw. stany średnioroczne. Przykład kalkulacji zaczerpnięto ze strony internetowej: http://www.konopnica.finn.pl/res/serwisy/pliki/3447899?version=1.0
Gospodarstwo specjalizuje się w produkcji bydła mlecznego. Krowy użytkowane 5 lat, brakowanie 20%, jałówki na remont stada z własnej hodowli, sprzedaż byczków.
To, jakie wymiary powinien mieć nasz silos, będzie zależało od charakterystyki naszego stada. A dobro stada po części będzie zależało od jakości jedzenia, na które wpływa prawidłowa konserwacja pasz.
Stan początkowy:
- krowy 30 szt.,
- jałówki cielne 6 szt.,
- jałówki powyżej 1 roku 5 szt.,
- jałówki od 0,5 do 1 roku 5 szt.,
- cielęta od 0,5 roku 4 szt.
- z urodzenia – 28 cieląt, z czego część przeznaczono na sprzedaż – 13 szt., a część do dalszego chowu – 14 szt., 1 cielę padło.
- sprzedano część jałówek cielnych – 5 szt. oraz krów – 7 szt. (brakowanie 20% w stadzie).
Do obliczeń wykorzystuje się wzory:
- dla zwierząt przebywających w grupie technologicznej 1 rok lub dłużej:
- przelotowość = stan średnioroczny
- stan średnioroczny = (stan na początku roku + stan na końcu roku) / 2
- dla zwierząt przebywających w grupie technologicznej krócej niż 1 rok:
- przelotowość = sztuki na sprzedaż + sztuki na przeklasowanie + 0,5 upadków i ubojów z konieczności + 0,5 (stan na koniec roku – stan na początek roku)
- stan średnioroczny = (przelotowość × liczba miesięcy przebywania w klasie) / 12
Po wykonaniu obliczeń uzyskujemy obrót stada podany w tab. 1.
| Grupa | Stan początkowy | Przychody | Rozchody | Stan końcowy | Przelotowość | Stan średnioroczny | Miesiące przebywania w grupie | ||||||
| Z urodzenia | Z przeklasowania | Z zakupu | Przychody | Na przeklasowanie | Sprzedaż | Padnięcia/ubój | Rozchody | ||||||
| Krowy | 30 | – | 5 | – | 5 | – | 7 | – | 7 | 28 | 29 | 29 | 12 |
| Jałówki cielne | 6 | – | 10 | – | 10 | 5 | 5 | – | 10 | 6 | 10 | 7,5 | 9 |
| Jałówki > 1 roku | 5 | – | 9 | – | 9 | 10 | – | – | 10 | 4 | 10 | 4,75 | 5,7 |
| Jałówki 0,5–1 roku | 5 | – | 10 | – | 10 | 9 | – | – | 9 | 6 | 9,5 | 4,75 | 6 |
| Cielęta do 0,5 roku | 4 | 28 | – | – | 28 | 10 | 13 | 1 | 24 | 8 | 25,5 | 12,75 | 6 |
| Razem | 50 | 28 | 34 | – | 62 | 34 | 25 | 1 | 60 | 52 | – | 29,75 | – |
Stany średnioroczne posłużą do obliczenia zapotrzebowania na kiszonkę. Zakładamy (wynika to z przyjętych dawek pokarmowych), że dziennie na 1 krowę (średnio dla krów w laktacji i zasuszonych) przypada 25 kg kiszonej kukurydzy, dla jałówki cielnej – 5 kg, dla jałówki > 1 roku – 2 kg, dla jałówki 0,5–1,0 roku – 1 kg, a dla cielęcia – 0,2 kg. Zatem dzienne zużycie kiszonki z kukurydzy wyniesie:
29 × 25 + 7,5 × 5 + 4,75 × 2 + 4,75 × 1 + 12,75 × 0,2 = 725 + 37,5 + 9,5 + 4,75 + 2,55 = 779,3 kg
Co dalej?
Zużycie należy przemnożyć przez 7, aby uzyskać potrzeby tygodniowe. Tak należy postąpić, ponieważ zalecenia dotyczące tzw. „postępu w procesie wybierania kiszonki z silosu” podają, że w zimie wynosić on powinien od 1 do 1,5 m, a w lecie – od 2 do 2,5 m w przeliczeniu właśnie na tydzień (odpowiednie tempo wybierania kiszonki zabezpiecza ją przed wtórnym psuciem się w warunkach dostępu powietrza – tzw. „zagrzewania się” kiszonki). Dane te mają kluczowe znaczenie dla planowania wielkości silosu. Wiedząc bowiem, jaką ilość kiszonki potrzebujemy tygodniowo oraz jak daleko w ciągu tygodnia powinniśmy przesunąć się w jego głąb i zakładając optymalną dla posiadanego sprzętu wysokość pryzmy, możemy obliczyć szerokość zbiornika. Do tego należy jeszcze wstępnie przeliczyć ilość potrzebnych kg na objętość. Służą do tego dane dotyczące typowej gęstości kiszonek (patrz tab. 2).
| Kiszonka | Masa 1 m3 w kg | Objętość 1 tony w m3 |
| Z kukurydzy | 775 | 1,29 |
| Z wysłodków | 1050 | 0,95 |
| Z zielonek | 600–700 | 1,67–1,43 |
W naszym przykładzie uzyskujemy zatem tygodniowe zużycie kiszonki 779,3 × 7 = 5455,1 kg, co wynosi 7,04 m3 (5455,1/775).
O czym trzeba pamiętać w obliczeniach?
W obliczeniach należy teraz uwzględnić straty suchej masy w czasie procesu kiszenia. Mogą być one różne, ale w przeciętnych warunkach adekwatnym poziomem jest 20%. Trzeba więc o tyle zwiększyć konieczną ilość zielonki, którą będziemy zakiszać. Stąd wynik: 7,04 × 1,2 = 8,45 m3 (po zaokrągleniu 8,5 m3).
Foto: AgroFoto.pl, AREK13
W kolejnym kroku przyjmujemy, że pojemność naszego silosu będzie liczona z prostego wzoru na objętość prostopadłościanu = a (szerokość) × b (głębokość) × c (wysokość). Przy założonej wysokości 1,5 m i postępie wybierania (głębokości), równym w zimie 1,25 m, a w lecie – 2,25 m/tydz., uzyskujemy 2 szerokości silosu: 4,53 m i 2,52 m, a po zaokrąglaniu 4,5 i 2,5 m.
Następnie zakładamy, że na okres zimowy i letni przypada taka sama liczbę tygodni – po 26, zatem potrzebujemy w obu przypadkach zakisić identyczną objętość kukurydzy 8,5 m3 × 26 = 221 m3, co daje w zimie 33 m, a w lecie 59 m bieżących długości silosu.
Praktycznie można więc zaprojektować 5 silosów na kiszonkę z kukurydzy:
- wszystkie o długości 20 m i wysokości 1,5 m,
- z czego dwa o szerokości 4,5 m, a trzy o szerokości 2,5 m.
Podsumowując
Wypełniając je w 100%, uzyskujemy rezerwę 53 m3, która starcza na dodatkowe nieco ponad 6 tygodni (tzw. „zakładka bezpieczeństwa”, na przednówek w preliminarzu pasz). Jeżeli w gospodarstwie wykorzystujemy inne kiszonki, w analogiczny sposób powinniśmy zaprojektować dla nich liczbę i wielkość silosów.
