Mączlik zagraża rzepakom – jak zwalczać szkodnika?

fot. Katarzyna Kupczak

Jesienna wizyta na polu z młodymi roślinami rzepaku ozimego, w kilku ostatnich sezonach bardzo zaskakuje. Wystarczy lekkie poruszenie roślin, aby w powietrze wzbiła się chmara drobnych, białych owadów. Mączlik wyrządza bardzo duże szkody – jak zwalczać tego szkodnika?

Mączlik (Aleyrodes proletella; Aleyrodes brassicae), od drugiej dekady XXI w. stał się groźnym szkodnikiem roślin. To nie jest owad inwazyjny, który nagle pojawił się na polskich polach uprawnych. Jako gatunek europejski, opisywany już w pierwszej połowie XX w. świetnie dostosował się do warunków klimatycznych naszego kraju.

Temu ciepłolubnemu owadowi bardzo służy łagodna aura zimą, szybko nastająca wiosenna pogoda z wysoką temperaturą powietrza i niską jego wilgotnością, upalne lato oraz słoneczna jesień. Ocieplenie, którego doświadczamy od kilkunastu lat, przyczyniło się do drastycznego wzrostu liczebności populacji także tego owada. Opisywane początki jego wystąpienia dotyczyły zasiedlania dziko rosnących cykorii podróżnik oraz glistnika jaskółcze ziele. Wraz z coraz większym nasileniem, mączlik „testował” kolejnych żywicieli. Obecnie stwierdzany jest na gatunkach z rodzin: astrowatych, kapustowatych, jaskrowatych, makowatych – uprawnych i dziko rosnących.

Mączlik  – czym jest i jak go zwalczać?

Biała muszka (whitefly, mosca blanca, mosquita blanca, mouche blanche) to popularna nazwa, której często używają rolnicy w całej Europie, właściwie także na świecie, gdyż ten europejski gatunek obecnie rozprzestrzenił się na większość kontynentów (sięgając do Nowej Zelandii, gdzie nazywany jest europejską białą muszką). Pod względem systematycznym jest pluskwiakiem. Stadium szkodliwym dla roślin są osobniki dorosłe i larwy (kilku stadiów rozwojowych, w tym nimfy).

Owady te przechodzą pełny cykl rozwojowy, czyli ze złożonych jaj (1,5 mm) wylęgają się larwy (zawsze wypukłe, 1,5-2-mm, tuż po wylęgu ruchome, już od 2 stadium – osiadłe), które po zakończeniu rozwoju przepoczwarczają się w uskrzydloną postać dorosłą (3-mm długości). W sezonie może rozwinąć się do 5 lub nawet 6 pokoleń tego szkodnika, przy czym liczba zależy od panujących warunków. Im cieplej i bardziej sucho, tym cykl jednego pokolenia przebiega szybciej – może się skrócić nawet do 2–3 tygodni. Generacje zachodzą na siebie, przez co w populacji występują jednocześnie wszystkie stadia rozwojowe mączlika warzywnego.

Czytaj również: Biała muszka czyli mączlik warzywny – zwalczanie. Dowiedz się więcej

Mączlik na rzepakach zimuje

Mączlik to groźny szkodnik, zanim odpowiemy na pytanie jak go zwalczać, sprawdźmy kiedy można go dostrzec na rzepaku. Występuje już na przedwiośniu, wystarczy delikatnie obrócić liść i zajrzeć na jego dolną stronę lub podczas przejścia przez łan zauważyć wzlatujące białe owady. W 2019 r. obserwowany był w licznej populacji na plantacji rzepaku 25 lutego. Na liściach, które przetrwały zimę, ogrzanych promieniami słońca samice przystępowały do składania jaj. Na rzepakach ozimych szkodnik rozwija się i żeruje do końca kwietnia–maja. Następnie przelatuje na plantacje rzepaku jarego, gorczycy, wczesnych warzyw kapustnych. Opanowuje wówczas: kapustę głowiastą (białą i czerwoną), kapustę włoską, kapustę pekińską, kapustę brukselską, kalafior, brokuł, kalarepę, rzodkiewkę, rzodkiew, jarmuż. Sukcesywnie zasiedla coraz nowsze nasadzenia. Po skiełkowaniu samosiewów rzepaku, a potem zasiewów rzepaków ozimych przemieszcza się na nie i tutaj rozwija kolejne generacje, żerując aż do przymrozków.

Mączlik, a właściwie jego zimujące samice są odporne na niską temperaturę nawet do -18°C. Krótkotrwałe (do tygodnia) spadki poniżej tej wartości przeżywają właściwie bez strat osobniczych. Jeśli rośliny rzepaku okrywa warstwa śniegu (stwarzająca tzw. efekt cieplarniany) są w stanie przetrwać nawet dłużej utrzymujący się silny mróz. Wraz z wydłużającymi się, cieplejszymi dniami po zimowej diapauzie żerują uzupełniająco, po czym składają jaja na dolnej stronie liści rzepaku dając początek pierwszemu pokoleniu mączlika w roku.
Samice mogą także zimować na chwastach – rzodkwi, gorczycy, tobołkach, taszniku, glistniku czy mniszku.

Dlaczego mączlik jest tak groźny?

Mączlik jest przyczyną szkód dwojakiego rodzaju. Nakłuwa tkanki i wysysa soki roślinne, wraz z którymi czerpie asymilaty, ale także makro- i mikroelementy oraz wodę. W ten sposób pozbawia roślinę potrzebnych do funkcjonowania składników.

Ograniczona ilość asymilatów sprawia, że roślina jest źle przygotowana do zimowania. Jeśli przetrwa ten czas spoczynku, jest znacznie ogłodzona w momencie startu wegetacji wiosennej. Bez odpowiedniej ilości składników pokarmowych trudno jej zregenerować straty po zimie, przez co wolniej rośnie. Osłabiona, jest wówczas dodatkowo bardzo podatna na przymrozki wiosenne. Należy też mieć na uwadze, że obecne na roślinie samice po przezimowaniu pobierają pokarm ogładzając roślinę od momentu, jak tylko się uaktywnią. Muszą bowiem uzupełnić energię przed złożeniem jaj.

Pośrednio – żerujące osobniki mączlika wydalają znaczne ilości rosy miodowej, która opada na niżej położone organy pod zasiedlonym liściem. Spadź jest doskonałym podłożem życiowym dla grzybów sadzakowych, które rozwijając się pokrywają czarnym, gęstym nalotem skórki rośliny. Zmniejsza się przez to jej powierzchnia asymilacyjna.

Mączlik – jak zwalczać?

Ze względu na szkody, zarówno bezpośrednie, jak i pośrednie, które wyrządza szkodnik na rzepakach ozimych, mączlik powinien być zwalczany jesienią. Konieczność zabiegu jest też związana z sąsiedztwem upraw. Pewne jest bowiem, że z pobliskich upraw warzyw kapustnych lub odłogowanych pół z przewagą roślin żywicielskich (chwastów), mączlik przeleci na wschodzące rośliny rzepaku ozimego.

Dla pewności, można jego naloty monitorować wykorzystując żółte tablice lepowe. Znaczące są jednak regularne wizyty na polu i lustracja, szczególnie dolnej strony liści. Zwracać uwagę należy także na drobne otworki w blaszce liściowej. Okazuje się, że bywa to reakcją rośliny rzepaku na nakłucia młodych tkanek przez mączlika.

Mimo tak dużej szkodliwości, do ochrony przed mączlikiem na rzepaku mamy zarejestrowany zaledwie jeden insektycyd. Ale jest to mieszanina handlowa o szerokim spektrum działania na roślinie – powierzchniowym, wgłębnym i układowym (systemicznym) oraz translaminarnym. Powierzchniowe działanie acetamiprydu wzmacnia komponent pyretroidowy – lambda-cyhalotryna. Inazuma 130 WG jako insektycyd kontaktowy i żołądkowy eliminuje szkodniki mające bezpośredni kontakt fizyczny z roztworem substancji czynnych, pokrywającym roślinę. Krążąc z sokami roślinnymi, pobierana jest przez owada żerującego, oddziałując destrukcyjnie poprzez jego układ pokarmowy.

Mączlik – zwalczanie. Podsumowanie

Mączlik na rzepaku z roku na rok powiększa swoją populację. Zagrożenie rzepaków ze strony tego szkodnika wzrasta. Niezwalczany bywa przyczyną nawet kilkuprocentowych szkód. Gdy występuje w kompleksie z innymi owadami – mszycami, śmietką, gąsienicami motyli różnych gatunków – wówczas szkody mogą być dużo większe. Zwróćmy jeszcze uwagę, że niezwalczany – oddziałuje pośrednio poprzez złe przygotowanie rzepaku do zimy, a to może zwiększyć straty. Wiele słabych roślin nie przetrwa tej trudnej pory roku.

Inazuma 130 WG (w dawce 0,25–0, 3 kg/ha) to środek o szerokim spektrum zwalczania wielu gatunków szkodników, w tym m.in. wyżej wymienionych. Dlatego trzeba podkreślić, że jednym zabiegiem wykonanym w terminie potwierdzonym lustracją, można zniszczyć kompleks szkodników żerujących na rzepakach ozimych. Insektycyd działa w szerokim zakresie temperatury, przy czym już od 5°C, dlatego nie należy się martwić o skuteczność podczas chłodniejszych jesiennych dni. Ponadto, po wniknięciu do rośliny, deszcz nie ma wpływu na długotrwałą efektywność zabiegu wynikającą ze specyfiki acetamiprydu. Mączlik może być tym środkiem zwalczany na rzepakach także wczesną wiosną, gdy jest to konieczne.

Prezentowane informacje w zakresie środków ochrony roślin zawarte w serwisie www.agrofakt.pl nie zawierają pełnej treści etykiet-instrukcji stosowania. Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.

Artykuł zawiera lokowanie produktu i ma charakter promocyjny.