Materiał siewny czyli metody oceny nasion

fot. Pixabay

W roku 1924 został powołany związek o nazwie ISTA. Polska jest jednym z 26 krajów założycielskich tej organizacji. Jednym z zadań związku jest badanie materiału siewnego. Przybliżamy zasady oceny materiału siewnego.

ISTA to Międzynarodowy Związek Oceny Nasion (International Seed Testing Association). Jego celem jest opracowywanie jednolitych procedur w zakresie pobierania, badania i oceny materiału siewnego, jak również rozpowszechnianie wiedzy z zakresu nasiennictwa w ramach szkoleń, seminariów i corocznych spotkań.

Rola ISTA

Obecnie ISTA skupia laboratoria z ponad 70 krajów. Dwa laboratoria urzędowe PIORiN (Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa), Referencyjne Laboratorium Nasienne w Poznaniu i Oddział Centralnego Laboratorium w Warszawie, posiadają akredytację ISTA. Jest to nie tylko potwierdzeniem najwyższych kompetencji tych laboratoriów, ale uprawnia też do wystawiania międzynarodowych świadectw jakości materiału siewnego. To z kolei zezwala na międzynarodowy obrót materiałem siewnym, w tym eksport do państw trzecich.

Materiał siewny roślin warzywnych

Materiał siewny fasoli stanowią ziarna w strąku

Należy pamiętać, że dobre wschody zależą od wielu czynników. Nade wszystko od jakości nasion, które są odporne na niekorzystne warunki środowiskowe (pogodowe) i z reguły gwarantują dobry, prawidłowy oraz wyrównany wzrost i rozwój roślin. To m.in. wpływa na kondycję uprawy oraz jej plonowanie. Ocena materiału siewnego obejmuje sprawdzenie, czy materiał siewny spełnia wymagania w zakresie jego wytwarzania i/lub odpowiada określonym wymaganiom jakościowym. Ocena obejmuje, w zależności od gatunku roślin i kategorii wytwarzanego materiału:

• ocenę polową — sprawdzenie i wydanie opinii o stanie plantacji nasiennej oraz czy spełnia ona wymagania w zakresie wytwarzania materiału siewnego;
• ocenę laboratoryjną — w której sprawdzana jest jakość i/lub zdrowotność materiału;
• ocenę tożsamości i czystości odmianowej — sprawdzenie, na każdym etapie wegetacji roślin, czy cechy odmianowe pozostały niezmienione w procesie rozmnażania, celem potwierdzenia tożsamości i czystości odmianowej poszczególnych partii materiału siewnego;
• ocenę cech zewnętrznych — sprawdzającą, czy cechy zewnętrzne materiału siewnego spełniają wymagania jakościowe.

Pobieranie próbki nasiennej

Próbki nasion do oceny pobierają tylko upoważnione osoby

Aby materiał siewny móc poddać ocenie wartości, należy pobrać próbki, przedstawione do odbioru i badań. Robi się to w jednakowych opakowaniach lub luzem, z partii nasion, czyli z określonej ilości materiału siewnego. Muszą być określonego gatunku i odmiany, jednakowego pochodzenia, wyrównanej jakości pod względem czystości, barwy, zapachu, wilgotności i zdolności kiełkowania. Materiał siewny pobrać mogą upoważnieni oraz odpowiednio przeszkoleni próbobiorcy, powołani przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN).

Po wstępnej, organoleptycznej ocenie próbki, pod kątem barwy, zapachu i zdrowotności, wydziela się próbkę laboratoryjną. Następnie oznacza się ją pod względem czystości nasion, czyli oznacza się procentową zawartość nasion czystych deklarowanego gatunku. Dalszej analizie chemicznej podlegają już tylko nasiona czyste.

Parametry oceny nasion

Materiał siewny sprawdzany i oceniany jest pod kilkoma kątami. Główne parametry to:

• Ocenie podlega m.in. zdolność kiełkowania

  zdolność kiełkowania — warunki przeprowadzania i czas trwania testu są różne dla poszczególnych gatunków warzyw. Celem testów oceny zdolności kiełkowania, wyrażonej jako procent normalnych siewek wyrosłych z nasion w optymalnych warunkach środowiska jest określenie maksymalnego potencjału kiełkowania nasion danej partii;

• żywotność nasion — test umożliwia uzyskanie szybszej informacji o potencjalnej wartości siewnej nasion niż test kiełkowania. Jest to pożyteczne przy ocenie nasion o głębokim spoczynku, wykazujących powolne kiełkowanie lub kiedy potrzebna jest orientacyjna ocena potencjału kiełkowania;
• zdrowotność nasion — gdzie sprawdzana jest obecność lub nieobecność patogenów chorobotwórczych: grzybów, bakterii i wirusów;
• wilgotność — czyli ilość wody w nasionach, wyrażona stratą masy po suszeniu wg podanych zasad i określona w procentach masy próbki przed suszeniem;
• wigor nasion — zdefiniowany przez ISTA, jako „suma tych właściwości nasion, które określają poziom aktywności nasion lub partii nasion w czasie kiełkowania i wschodów”. Od jego poziomu zależy: szybkość i równomierność kiełkowania i wzrostu siewek, wschody polowe, ich liczebność, stan nasion po przechowaniu czy transporcie. Nasiona o wysokim wigorze, nawet w warunkach stresowych, będą wschodzić lepiej niż te o niskim. Ponadto stan nasion po przechowaniu czy transporcie także zależy od ich wigoru początkowego;
• tożsamość — czyli ocena identyfikacji i potwierdzenie tożsamości z odmianą wyjściową.

Materiał siewny – zdrowotność nasion

Ocena zdrowotności nasion jest znacząca, ponieważ:

• inokulum, czyli zarodniki grzyba, komórki bakterii czy cząstki wirusa przenoszone przez nasiona mogą prowadzić do rozwoju choroby w uprawie i obniżać wartość handlową plonu;
• nasiona importowane mogą wprowadzać choroby do nowych regionów;
• może być pomocna w ocenie siewek i/lub wyjaśniać przyczyny słabego kiełkowania i/lub wschodów.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!