Mykotoksyny – kłopotliwe toksyny grzybowe

fot. zdrowazagroda.pl

Coraz popularniejszym problemem w żywieniu krów mlecznych stają się toksyny grzybowe. Obecne warunki klimatyczne w Polsce sprzyjają rozwojowi grzybów pleśniowych. Szkodliwe działanie mykotoksyn stwierdza się nawet w przypadku niewielkich stężeń.

Toksyny grzybowe nazywa się mykotoksynami. Są toksycznymi metabolitami wtórnymi wytwarzanymi przez niektóre grzyby pleśniowe. Występują prawie w każdym produkcie rolnym pogarszając jego jakość i wartość odżywczą.

Toksyny grzybowe – charakterystyka

Mykotoksyny charakteryzują się dużą opornością na czynniki środowiskowe. Są termostabilne, w związku z tym trudno jest je usunąć z pasz i innych produktów poprzez obróbkę termiczną. Niezależnie od tego, gdzie toksyny grzybowe zostały wyprodukowane, w trakcie wzrostu roślin na polu lub podczas przechowywania, stanowią wyzwanie dla wszystkich zwierząt gospodarskich. Do najpowszechniej występujących grzybów polowych zaliczamy Fusarium wytwarzający toksyny T-2, deoksyniwalenol (DON) oraz zearalenon (ZON). Grzyby pleśniowe pojawiające się w czasie przechowywania pasz np. niedosuszonego ziarna, wilgotnego siana i słomy oraz niewłaściwego zakiszania roślin to zwykle Aspergillus i Penicillium, wytwarzające aflatoksynę i ochratoksynę.

Toksyny grzybowe zagrażają zwierzęciu zazwyczaj po zjedzeniu skażonej paszy.

W przypadku zwierząt przeżuwających, pewna pula mykotoksyn ulega biotransformacji w żwaczu. Jednak przy wysokim skażeniu paszy, mikrobiom żwacza nie radzi sobie z nimi. Zatrucia zwierząt spowodowane mikotoksynami określane są mianem mikotoksykoz.

Porażenie mykotoksynami

Porażenie mykotoksynami następuje zwykle poprzez spożycie skażonej paszy, ale może również nastąpić poprzez kontakt fizyczny np. inhalację. Toksyny grzybowe, które wywołują skażenie pasz to powszechny i globalny problem. Europejskie normy dotyczące granicznych zawartości grzybów pleśniowych w zbożach oraz paszach sypkich dla bydła określają poziom deoksyniwalenolu (do 5 mg/kg), zearalenonu (do 0,5 mg/kg), aflatoksyny B1 (0,005-0,02 mg/kg). Dla kiszonek dopuszczalny poziom deoksyniwalenolu wynosi 0,4 mg/kg świeżej masy.

Toksyny grzybowe – skutki

Początkowo toksyny grzybowe atakują głównie układ odpornościowy, co zwiększa ryzyko rozmaitych stanów zapalnych. Mykotoksyny redukują ilość limfocytów i erytrocytów, tym samym osłabiając reakcję odpornościową organizmu na patogeny. Dodatkowo zmniejszają skuteczność stosowanych leków oraz obniżają efektywność szczepień.

Toksyny grzybowe mogą powodować krwawe biegunki i stany zapalne w przewodzie pokarmowym. Uszkodzony nabłonek jelit powoduje pogorszenie wchłaniania składników pokarmowych oraz staje się mniej odporny na substancje toksyczne, które łatwiej przedostają się do krwiobiegu. Długotrwała ekspozycja na mykotoksyny doprowadza do uszkodzenia wątroby i nerek, ogólnego wyczerpania organizmu oraz szeroko zakreślonych problemów z rozrodem.

Skutki mykotoksykoz u krów mlecznych

Mykotoksyny porażają zboża, są też niebezpieczne dla bydła, które spożywa skażoną paszę.

fot. Sumi Agro Poland

U krów pobierających paszę zawierającą szkodliwą dawkę toksyn grzybowych obserwuje się pogorszenie apetytu oraz spadek produkcji mleka. Odpowiadają za to trichoteceny, toksyny DON i T-2, produkowane przez grzyby z rodzaju Fusarium.

Wzrost ilości krów z zapaleniem wymienia, zapaleniem macicy lub podwyższone poziomy komórek somatycznych w stadzie są sygnałem aby sprawdzić paszę pod kątem mykotoksyn. Zearalenon i aflatoksyny powodują zaburzania cyklu rujowego, spadek wskaźnika zapładnialności, torbiele jajnikowe, ronienia oraz stany zapalne macicy. Przedostając się przez łożysko do płodu mogą przyczyniać się do poronień lub niskiej masy urodzeniowej cieląt.

Kolejnym schorzeniem wywoływanym przez toksyny są zmiany zwyrodnieniowe w kończynach, problemy z racicami, rozwarstwianie rogu racicy i kulawizny. W konsekwencji krowy spędzają mniej czasu przy stole paszowym, a w efekcie tego obniżają produkcję mleka. Dodatkowo metabolity wtórne, poprzez upośledzenie funkcjonowania żwacza, obniżają efektywność wykorzystania składników pokarmowych, w efekcie pogarszając wydajność mleczną krów.

Działania prewencyjne

Skuteczne leczenie przeżuwaczy, które są zatrute przez toksyny grzybowe, jest praktycznie niemożliwe, nawet przy użyciu leków chemoterapeutycznych. Pozostają więc do dyspozycji jedynie działania zapobiegawcze, które umożliwią znaczne złagodzenie problemu skażenia pasz mykotoksynami.

Podstawą walki z chorobami wywołanymi przez mykotoksyny jest zapobieganie rozwojowi pleśni na wegetujących roślinach oraz zebranym surowcu. Grzyby pleśniowe porażają rośliny przez cały okres ich wegetacji. W efekcie porażenie często obserwuje się m.in. na kłosach zbóż czy kolbach kukurydzy. W takim przypadku trudno jest uniknąć przedostania się mykotoksyn do magazynów zbóż czy pasz objętościowych. Odpowiednia ochrona roślin przed grzybami zmniejsza ryzyko wystąpienia zakażeń spowodowanych zearalenonem. Do siewu należy używać nie zainfekowanego grzybami materiału siewnego, odpowiednio zabezpieczonego przed siewem oraz wykonywać opryski środkami przeciwgrzybicznymi. Należy orać resztki pożniwne i stosować płodozmian.

Grzyby pleśniowe – mądry Polak po szkodzie?

Co robić jeśli materiał roślinny jest porażony mykotoksynami i nie jesteśmy w stanie zutylizować całej partii paszy, zwłaszcza kiszonki? Warto podkreślić, że pleśnie są nie tylko tam, gdzie widoczne są ich ogniska, grzyby pleśniowe bardzo szybko rozprzestrzeniają się na większy obszar.

Coraz popularniejsze w żywieniu zwierząt jest stosowanie substancji wiążących mykotoksyny w paszy, które wspierają detoksykację organizmu zwierząt. Adsorbenty m.in. glinki, kaolin, zeolity, węgiel aktywny itp. wiążą toksyny grzybowe ze światła przewodu pokarmowego. Niestety niektóre mykotoksyny np. DON bardzo trudno ulegają adsorpcji. Warto, więc zainwestować w substancje, które oprócz adsorpcji poprzez związki mineralne przeprowadzają również biotransformację mykotoksyn z formy toksycznej w formę nieszkodliwą.

Toksyny grzybowe to poważny problem w wielu gospodarstwach rolnych, produkujących pasze i utrzymujących zwierzęta. Warto zwracać uwagę na higienę pasz (ochrona fitosanitarna) oraz ograniczać ich psucie się, rozwój pleśni i ewentualne skarmianie. Pasze z zakupu powinny pochodzić tylko i wyłącznie ze sprawdzonego źródła. Aby zmniejszyć straty ekonomiczne warto ZAINWESTOWAĆ w substancje wiążące mykotoksyny o szerokim spektrum działania.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!