Nawozy organiczne — rodzaje, efektywność, stosowanie

7 lipca 2022, dr inż. Piotr Chohura

fot. Adobe Stock

Nawozy organiczne są substratem do powstawania próchnicy, dostarczają składników pokarmowych, aktywują mikroflorę glebową oraz działają strukturotwórczo. Sprawdźmy, które są najefektywniejsze.

Nawozy organiczne działają wielokierunkowo. Ich stosowanie to jedna z niewielu skutecznych metod zwiększania retencji wodnej gleb. W sytuacji, gdy sad nie będzie nawadniany, dostarczenie substancji organicznej poprawi pojemność wodną gleby, zwłaszcza lekkiej. Dodatkowo nawozy organiczne wielokierunkowo korzystnie wpływają na wszystkie właściwości środowiska glebowego.

Spis treści

Reklama

Nawozy organiczne — charakterystyka

Ustawa o nawozach i nawożeniu dzieli nawozy organiczne, do dziś tak określane na:

naturalne nawozy, do których zaliczamy oborniki, gnojówki i gnojowice pochodzące od zwierząt gospodarskich;
organiczne nawozy, do których z kolei zalicza się nawozy wyprodukowane z substancji organicznej np. komposty, odpady po produkcji pieczarek, czy
Nawozy organiczne — substrat kompostowy

wermikomposty (kompost wyprodukowany z wykorzystaniem dżdżownic).

Źródła substancji organicznej

Tych pochodzących spoza pola jest wiele: oborniki, komposty, torf, węgiel brunatny, trociny, zrębki i inne. Przy czym wadą tego typu nawozów jest ich duża objętość i wysokie dawki, w jakich się je stosuje tj. 30,0–50,0 t/ha, w zależności od zawartości azotu. Ponadto czynnikiem limitującym dawkowanie nawozów organicznych i naturalnych jest zawartość w nich azotu. Ustawa o nawozach i nawożeniu dopuszcza, żeby jednorazowo zastosować maksymalnie 170 kg N·ha^-1 rok w tego rodzaju nawozach.

Obornik

Nawozy organiczne charakteryzują się bardzo zróżnicowaną zawartością potencjalnych składników pokarmowych dla roślin, a tym samym wartością nawozową. Najbardziej popularny obornik spod krów zawiera średnio w tonie świeżej masy:

5,0 kg azotu (N),
3,0 kg fosforu (P₂O₅),
6,0–7,0 kg potasu (K₂O),
5,0 kg wapnia (CaO),
2,0 kg magnezu (MgO),
5,0 g boru,
5,0 g miedzi,
640 g manganu,
353 g cynku,
0,5 g molibdenu.

Większość azotu (80–90%) w gnojówce i gnojowicy występuje w formie amoniaku.

Gnojówka

Gnojówka to przefermentowany mocz zwierząt, zasobny w azot i potas, a ubogi w fosfor. Przeciętnie jej metr sześcienny pochodzący od bydła zawiera:

2,6 kg azotu (N),
0,08–0,12 kg fosforu (P₂O₅),
7,0–9,0 kg potasu (K₂O),
0,25 kg wapnia (CaO).

W gnojówce od świń natomiast mamy: 1,2 kg azotu (N), 0,25 kg fosforu (P₂O₅), 2,5 kg potasu (K₂O), 0,3 kg wapnia (CaO). Większość azotu (80–90%) w gnojówce i gnojowicy występuje w formie amoniaku.

Gnojowica

Gnojowica z kolei jest mieszaniną kału i moczu zwierząt. Pochodzi z obiektów, gdzie jest stosowany bezściółkowy system utrzymania zwierząt. Przeciętna gnojowica bydlęca zawiera w m³:

3,5–4,0 kg azotu (N),
2,0 kg fosforu P₂O₅),
4,5 kg potasu (K₂O),
2,0 kg wapnia (CaO),
0,8 kg magnezu (MgO).

Gnojowica świńska natomiast zawiera: 5,5 kg azotu (N), 4,5 kg fosforu (P₂O₅), 3,0 kg potasu (K₂O), 3,8 kg wapnia (CaO) i 0,8 kg magnezu (MgO).

Pomiot ptasi

Bogaty, ze względu na wysoką koncentrację składników, jest pomiot ptasi, który zawiera w tonie masy:

16,0 kg azotu (N),
15,0 kg fosforu (P₂O₅),
8,0–10,0 kg potasu (K₂O),
24,0 kg wapnia (CaO),
7,0 kg magnezu (MgO) i mikroskładniki.

Nawozy organiczne w formie stałej, czyli oborniki i komposty zawierają 15–25% suchej masy, która jest substratem do produkcji próchnicy. Trudno ją zastąpić czymś innym.

Słoma

Niedoceniane źródło materii organicznej stanowi słoma, którą często sprzedaje się na cele opałowe lub pali na polu, co jest zabronione. Przy prawidłowej gospodarce słoma powinna powrócić na pole. Najlepiej w postaci obornika, lub zostać rozdrobniona i przyorana. Słoma pszenna zawiera:

0,5–0,7% azotu,
0,25% fosforu (P₂O₅),
1,5% potasu (K₂O).

Przy przyorywaniu słomy, należy dodatkowo podać azot w dawce 15,0 kg N na każdą tonę słomy. Mianowicie z powodu bardzo szerokiego stosunku węgla do azotu (w słomie stosunek C:N wynosi 80–100:1). W tym przypadku źródłem azotu mogą być nawozy mineralne lub naturalne o wysokiej zawartości N, np. pomiot ptasi lub gnojowica. Jeżeli nie zastosuje się dodatkowego azotu, to mikroorganizmy glebowe będą konkurowały o azot zastosowany do żywienia rośliny uprawnej. W efekcie doprowadzimy do niedoboru tego składnika w podłożu.

Kiedy stosować nawozy organiczne?

Nawozy organiczne powinno się stosować przede wszystkim przed założeniem sadu/jagodnika. Mianowicie – w trakcie przygotowania gleby pod sadzenie drzew, krzewów, krzewinek. Nawozy te muszą być bowiem szybko po rozsypani/rozlaniu przykryte glebą, najlepiej przy okazji głębokiej orki przedzimowej. Pełna dawka nawozu organicznego zazwyczaj pokrywa zapotrzebowanie drzew i krzewów na mikroelementy, co jest bardzo korzystne.

W sadzie tego typu nawozy stosuje się pogłównie — powierzchniowo i wskazane jest ich wymieszanie z wierzchnią warstwą gleby. W takiej sytuacji nawożenie wykonujemy wczesną wiosną przed uprawkami gleby w rzędach roślin.

Z powodów ekologicznych dawka nawozu naturalnego zastosowanego w ciągu roku nie może zawierać więcej niż 170 kg N/ha użytków rolnych. Powinno się je stosować od 1 marca do 30 listopada i jak najszybciej przykryć lub wymieszać z glebą, aby zapobiec stratom azotu.

Obecnie dostępne są na rynku preparaty humusowe produkowane z leonardytów i węgla brunatnego oraz innych materiałów organicznych. Można je wnosić w formie opryskiwania gleb lub poprzez system nawodnieniowy.

Czytaj też:
Kwasy humusowe i środki poprawiające właściwości gleby
Kwas humusowy w nawozie Rosahumus. Jak to działa?