Zachowanie krów – Po co je obserwować?

fot. Fotolia

Zachowanie krów, to ważne zagadnienie dla hodowcy. Bez wątpienia też, każdy hodowca wie, jak zachowują się jego zwierzęta. Rozpoznawanie naturalnych odruchów i rytuałów zwierząt może być pomocne choćby we wczesnym wykryciu rozwijającej się choroby. Człowiek udomowił bydło tysiące lat temu, a w procesie domestykacji doszło do „złagodzenia” niektórych typów zachowania krów.

U niektórych ras bydła, głównie u mięsnych, obserwowany jest w większym stopniu tzw. „pierwotny” behawior. Co to jest i czym się objawia?

Pierwotny behawior jest szczególnie wykształcony u krów matek

fot. Fotolia

Pierwotny behawior jest szczególnie widoczny w przypadku krów matek, które w większym stopniu przejawiają instynkt macierzyński wobec cielęcia. Chroniąc swoje młode przed potencjalnym zagrożeniem, prezentują bardziej agresywne reakcje wobec człowieka.

Behawior jest uwarunkowany genetycznie. Cechy z nim związane są zaliczane do ilościowych, kształtowanych również przez wpływ środowiska. Współczynnik odziedziczalności cech związanych z zachowaniem krów mieści się w przedziale od 0,2 do 0,9.

Rozpoznawanie naturalnych odruchów i rytuałów

Niezależnie od użytkowania i rasy, czy jest to stado bydła mięsnego czy też stado bydła mlecznego, wszystkie je łączą wspólne wzorce behawioralne.

Bez wątpienia, każdy hodowca wie, jak zachowują się jego zwierzęta. Rozpoznawanie naturalnych odruchów i rytuałów zwierząt może być pomocne we wczesnym wykryciu rozwijającej się choroby.

Naturalny behawior u krów uwidacznia się najmocniej na pastwisku

fot. Fotolia

Ponadto, dzięki znajomości naturalnego behawioru krów, który jest najbardziej widoczny na pastwisku, możliwe jest wprowadzanie pewnych rozwiązań w budynkach inwentarskich i w zabiegach związanych z chowem.

Pozwolą one w sposób bardziej swobodny manifestować typowe zachowanie krów.

Prawidłowa obserwacja zwierząt

Jak zatem należy obserwować bydło? Najlepiej mieć na uwadze zarówno zachowanie krów w stadzie, jak i poszczególnych jednostek.

Obserwując stado można uwzględnić to, ile zwierząt z ogółu pobiera pokarm, ile czasu pozostaje w pozycji stojącej, ile osobników leży, i ile z nich jest w trakcie przeżuwania.

Jest to istotne, ponieważ wszelkie objawy apatii, braku reakcji na bodźce mogą wskazywać na rozwój jakiejś jednostki chorobowej.

Apatia u krów może świadczyć o rozwoju choroby

fot. Fotolia

Osowiałość zwiastuje lub towarzyszy niejednemu schorzeniu. Ponadto u zwierząt, u których stan zdrowia ulega pogorszeniu, zmniejszają się naturalne odruchy, np. reakcja na wjazd wozu paszowego. Łaknienie jest ograniczone i zmienia się również częstotliwość picia wody.

Hierarchia w stadzie

Bydło jest gatunkiem stadnym z widoczną hierarchią. Choć niektóre systemy utrzymania ograniczają jej przejawy, to nie została ona wyparta przez domestykację. Najbardziej jest widoczna w przypadku mniej ograniczonego ruchu.

W systemie utrzymania wolnowybiegowym krowy z wyższą pozycją w grupie technologicznej pierwsze zajmują miejsce przy stole paszowym i dłużej pobierają paszę (Zwolińska-Bartczak, 2005 za Dobicki i wsp., 1981).

Obserwacja hierarchii w stadzie pomaga zweryfikować stan zdrowia zwierząt

fot. Fotolia

Dobry obserwator na podstawie przejawów hierarchii może również rozpoznać, czy stan zdrowia uległ pogorszeniu. U chorujących krów zaburzony jest stadny behawior i tracą one swoją hierarchię (Zwolińska-Bartczak, 1992).

Typowe zachowanie krów

Krowy są zwierzętami ruchliwymi, które większość czynności, jak jedzenie, pielęgnacja etc., wykonują w ciągu dnia, a w nocy zazwyczaj odpoczywają.

Oczywiście w naturalnych warunkach bydło również po zmroku pobiera pokarm, więc w systemie alkierzowym dostęp do paszy powinien być nieograniczony.

Możliwość przejawiania się typowego zachowania krów jest związane z poziomem dobrostanu i warunkami zoohigienicznymi. Jeżeli krowy nie chcą leżeć, może to wskazywać na niewystarczającą ilość ściółki lub nawet zbyt małą powierzchnię dla swobodnego leżenia.

Zwierzęta chore w mniejszym stopniu mogą poddawać się rytuałom pielęgnacji.

Lubią one  pielęgnację i chętnie poddają się lizaniu, ocierają się o czochradła i inne elementy wyposażenia obory. W strukturze stada zwierzęta na tym samym poziomie w hierarchii liżą się wzajemnie chętniej niż z krowami niższych lub wyższych „rangą”.

Zwierzęta chore w mniejszym stopniu mogą poddawać się rytuałom pielęgnacji. Może to być widoczne po stanie sierści.

Czytaj również – Behawior krów – To trzeba wiedzieć

Objawy rui u krów

Obserwowanie krów jest kluczowym zbiegiem w wytypowaniu osobników będących w rui. Chociaż u jednych zwierząt objawy są mniej, a u innych bardziej widoczne, to właśnie behawior typowy dla tego okresu jest głównym symptomem gotowości samic do pokrycia.

Podstawowe zachowanie krów będących w rui to odruch tolerancji – krowy obskakują się, a w szczycie rui stoją nieruchomo. Do obskakiwania najczęściej dochodzi wcześnie rano lub późnym wieczorem.

Jednym z symptomów rui jest odczuwanie niepokoju przez zwierzęta

fot. Fotolia

Ogólnie zachowanie krów można opisać jako stan pobudzenia, niepokoju i szukania kontaktu z innymi zwierzętami. Ze sromu, który jest bardziej nabrzmiały, zwisa ciągnący się, klarowny czop śluzowy.

Podaje się, że istnieją różnice międzyrasowe w symptomach rui, np. u krów rasy Jersey jest bardziej widoczny odruch tolerancji na obskakiwanie niż u rasy holsztyńsko-fryzyjskiej (Zwolińska-Bartczak, 2005).

Zjawiskiem godnym uwagi jest anormalny behawior, który nie powinien być ignorowany. Jednym z nietypowych zachowań jest wzajemne ssanie krów i jałówek, które jest widoczne zarówno u zwierząt utrzymywanych w budynkach, jak i na pastwiskach.

Stwierdzono, że takie zachowanie krów prowadzi do powstawania mastitis u pierwiastek. Szczególnie, jeśli chodzi o zapalenia wywołane przez bakterię Corynebacterium pyogenes.

Obserwacja zachowania krów jest podstawą optymalnej hodowli

fot. Fotolia

Wzajemne ssanie sprzyja uszkodzeniom wymienia, a na pewno otwarciu kanału strzykowego. Umożliwia to przeniknięcie bakterii do wymienia i finalne może prowadzić do infekcji.

Zachowanie krów pod kontrolą 

Konieczność prowadzenia systematycznych badań behawioralnych zwierząt jest kluczowa dla prawidłowego funkcjonowania stada, a w perspektywie czasu wprost przekłada się na korzyści dla hodowcy. Badania skupione na behawiorze nie powinny być bagatelizowane i są równie istotne jak te związane z żywieniem, poprawą wydajności i parametrów rozrodu.

Choć behawior to przysłowiowy temat rzeka, to wgłębianie się w tajniki zachowania zwierząt jest podstawą do utrzymania optymalnego dobrostanu zwierząt, i będzie chronić hodowlę przed stratami związanymi z rozwojem chorób w stadzie.