Zadbajmy o krowy w okresie okołoporodowym. Nie tylko mleczne
Okres okołoporodowy i wczesnej laktacji krowy, tj. pierwszych 30 dni po porodzie, jest szczególnie krytyczny. Pojawienie się typowych w tym okresie zaburzeń wpływa na wydłużenie czasu od porodu do pierwszej rui, a tym samym opóźnienie kolejnej ciąży.
Sama ciąża krowy to okres, w którym w organizm krowy zachodzi wiele zmian. Zwłaszcza tych o podłożu hormonalnym i metabolicznym. Mają one na celu przystosowanie samicy do rozwoju płodu, a w późniejszym etapie do porodu oraz laktacji. Sam poród to proces nie do końca przewidywalny. Mimo tego, że znamy jego poszczególne fazy, ryzyko przeróżnych komplikacji jest wysokie. Poprzez odpowiednie postępowanie ze zwierzęciem w okresie przygotowawczym jesteśmy w stanie zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia problemów zarówno w trakcie porodu, jak i po porodzie.
Spis treści
Obserwacja krów przed porodem
Należy pamiętać, że troska o krowę powinna dotyczyć całego okresu jej użytkowania, nie tylko przed i po porodzie czy też w samej laktacji. Bardzo istotnym elementem odpowiedniego przygotowania krowy do porodu jest obserwacja. Przy systematycznym doglądaniu – obserwacji stada można wychwycić sztuki, które wchodzą w okres poprzedzający poród. W oborze uwięziowej zaleca się prowadzenie co najmniej dwóch obserwacji w ciągu dnia, w wolnostanowiskowej optymalna liczba to cztery obserwacje.
Zachowanie krów przed porodem
Na kilka dni przed porodem, krowy stają się niespokojne, apatyczne, często zmianom zachowania towarzyszy utrata apetytu. Ważne jest, ażeby takie sztuki umieścić w kojcach porodowych (stanowiskach) najlepiej na 10–14 dni przed spodziewanym porodem. Pomieszczenie, w którym przyjdzie na świat cielę musi być zdezynfekowane, czyste oraz dobrze wyścielone grubą warstwą słomy. Powierzchnia wyznaczona na jedną matkę z cielęciem nie powinna być mniejsza niż 10 m². Krowa na około pół godziny przed mającym nastąpić porodem kładzie się, dlatego też nie należy jej przywiązywać. Powinna móc swobodnie poruszać się po kojcu porodowym, przyjmować dowolną pozycję.
Żywienie krów w okresie okołoporodowym
Obok zapewnienia zwierzęciu odpowiednich warunków środowiskowych do najistotniejszych aspektów troski o krowy w okresie okołoporodowym należy zaliczyć żywienie. Dotyczy to zarówno końcowego okresu zasuszenia, jak i początków laktacji. W celu uniknięcia otłuszczenia podczas zasuszenia właściwego (ok. 60 dni przed porodem) unikamy pasz treściwych. Żywienie nie może być zbyt obfite, gdyż konsekwencją nadmiernych przyrostów tkanki tłuszczowej podczas zasuszenia są trudne porody oraz powikłania poporodowe.
Sytuacja ta zmienia się zasadniczo w okresie przejściowym. Od 2.–3. tygodnia przed wycieleniem należy bowiem stopniowo zmieniać dawkę pokarmową. W końcowym okresie zasuszenia podstawą żywienia powinny stać się pasze bardzo dobre jakościowo oraz wysokoenergetyczne, czyli takie, które krowa będzie otrzymywać po wycieleniu. Ma to na celu przystosowanie swoistej flory bakteryjnej do pasz dominujących w okresie laktacji. Przy ich wyborze ważne kryterium stanowi zawartość składników pokarmowych oraz zasobność w minerały.
Reklama. MecoVit® podnosi wskaźniki rozrodu i produktywność krów w okresie przejściowym, poprawiając stan zdrowia i wpływając na metabolizm wątroby.Zapotrzebowanie krowy na energię w okresie okołoporodowym
Szczególną uwagę należy zwrócić na koncentrację energii, gdyż możliwość pobrania suchej masy w tym okresie drastycznie spada (ok. 10–13 kg). Zachowanie odpowiedniej koncentracji składników pokarmowych zmniejsza różnice między zapotrzebowaniem a spożyciem tuż po wycieleniu. Zaleca się stosowanie kiszonek z kukurydzy o wyższej zawartości skrobi (w tym okresie następuje wzrost kosmków jelitowych żwacza). Pasza ta jest również wskazana dla krów świeżo wycielonych oraz będących w szczycie laktacji.
Obok zawartości energii istotna jest również zawartość włókna zwłaszcza w kiszonkach. Zaleca się, aby dawka dla krów na ok. 3 tyg. przed porodem zawierała 21% ADF (kwaśne włókno detergentowe) oraz 35% NDF (neutralne włókno detergentowe). Zbyt wysoki poziom włókna może wpłynąć negatywnie na pobranie oraz ograniczyć strawność paszy. Natomiast niedobór tego włókna w dawce często jest przyczyną przemieszczenia trawieńca czy kwasicy żwacza.
Okres okołoporodowy a zdrowie krowy
Oprócz pokrycia potrzeb pokarmowych krów w zakresie składników energetycznych i białka ogromne znaczenie ma także odpowiednie zbilansowanie składników mineralnych. Jest ono zróżnicowane, albowiem inne w okresie zasuszenia, a inne po porodzie. W celu uniknięcia zalegania poporodowego, tuż przed porodem zaleca się zwiększenie dawki wapnia. Należy również zwrócić szczególną uwagę na zasobność pasz w sód, potas czy siarkę. O ile wysoka zawartość siarki jest wskazana, to pozostałe pierwiastki nie powinny występować w nadmiarze, ponieważ zaburzają równowagę kationowo-anionową (DCAB). Ograniczenie skarmiania pasz o dużej zawartości potasu na kilka dni przed porodem jest bardzo istotne. Odpowiednia gospodarka mineralna pozwala uniknąć komplikacji poporodowych związanych z zaleganiem.
Odpowiednia kondycja (BCS) krowy w okresie okołoporodowym
Zwierzę rozpoczynające akcję porodową w odpowiedniej kondycji przeżywa mniejszy stres związany ze zmianami zachodzącymi w organizmie. Jeżeli zadbaliśmy odpowiednio o higienę, dobrostanem i żywieniem w okresie zasuszenia, poród nie powinien wpłynąć negatywnie na późniejszą kondycję krowy. Opieka nad zwierzętami po wycieleniu jest jednak tak samo istotna jak sam proces przygotowawczy. W wielu badaniach (nie tylko własnych) wykazano, że użytkowość mleczna w kolejnej laktacji zależy zwykle od utrzymania krowy we właściwej kondycji (3,5 – 3,75 pkt.) w ostatnich 100 dniach bieżącej laktacji.
Zbyt wysoka kondycja krowy w okresie okołoporodowym
Znaczne zapasy tłuszczu zgromadzone w okresie zasuszenia predysponują do rozwoju stłuszczenia wątroby, który obok poważnych następstw zdrowotnych i produkcyjnych, wywiera niekorzystny wpływ na prawidłowość funkcji rozrodczych. Zatuczenie krowy (BCS>4 pkt.) wiąże się z dużym ryzykiem występowania trudnych porodów, zatrzymania łożyska, mastitis, ketozy, czy porażenia poporodowego. Syndrom tłustej krowy (FMS, ZNMT) predysponuje do wystąpienia zaburzeń wtórnych i powikłań, utrudniających rozpoznanie metabolicznej przyczyny schorzenia. Chore krowy łatwo zapadają na ketonemię, zaleganie poporodowe, zapalenie wymienia czy zatrzymanie łożyska. Podstawowym objawem procesu chorobowego jest zaburzenie funkcji rozrodczych organizmu polegające na wydłużeniu okresu między ciążowego i obniżeniu procentu zapłodnień po pierwszej inseminacji.
Po porodzie krowy
Krowa nieosłabiona akcją porodową zwykle wykazuje zainteresowanie cielęciem, wylizuje cielę do czysta, pobudzając tym samym krążenie krwi oraz wydalanie smółki i moczu. Zdarza się jednak (najczęściej w przypadku pierwiastek), że zwierzę jest w zbyt dużym szoku. Należy wówczas udzielić cielęciu pomocy, tj. wytrzeć do sucha (praktyka połączona z masażem), i jak najszybciej napoić siarą. Przebywanie cielęcia z matką po porodzie ma pozytywny wpływ zarówno na jego rozwój, jak i regenerację samicy.
Przyspiesza moment zakończenia newralgicznego okresu poporodowego i moment wystąpienia następnej rui oraz ciąży u krowy. Zaleca się, aby odsadzić cielę w ciągu pierwszych czterech dni po porodzie. Więź łącząca je z matką nie jest jeszcze ustabilizowana, pozwala to uniknąć silnego stresu matki, który często negatywnie odbija się na jej kondycji i produkcyjności. W gospodarstwach wysokoprodukcyjnych stosowane jest odsadzanie cielęcia tuż po urodzeniu.
Ujemny bilans energetyczny krów
Bezpośrednio po porodzie wzrasta wydzielanie składników siary (potem mleka), w związku z tym rosną też potrzeby pokarmowe krów. Naturalnym zjawiskiem jest jednak spadek apetytu. Ponad 80% krów wysokowydajnych nie jest zdolna do pobierania takiej ilości energii, która pokryłaby zapotrzebowanie energetyczne na rozpoczynającą się produkcję. Podczas ujemnego bilansu energii potrzeby energetyczne krów pokrywane są częściowo w wyniku mobilizacji rezerw energetycznych ciała, co powoduje utratę masy oraz pogorszenie kondycji krowy. W wyniku porodu oraz stresu zwierzę traci dużą ilość płynów oraz elektrolitów. Drastycznie wzrasta również zapotrzebowanie na wapń.
Niedobory te często prowadzą do schorzeń metabolicznych (kwasica, ketoza), które znacznie obniżają późniejsze wyniki produkcyjne. W takich sytuacjach zaleca się stosowanie suplementacji specjalnymi preparatami przeznaczonymi dla krów bezpośrednio po wycieleniu w formie energetycznego pójła. Zastosowanie takich preparatów przyspiesza regenerację po porodzie, zwiększa pobranie dawki pokarmowej, poprawia odporność oraz witalność.
Obok zapewnienia zwierzęciu odpowiednich warunków środowiskowych do najistotniejszych aspektów troski o krowy w okresie okołoporodowym należy zaliczyć żywienie.
Zachowanie się krów po porodzie
Istotne jest monitorowanie zmian zachowania krów w okresie poporodowym. Dowodzą one, jak dużym obciążeniem dla krowy jest poród. Dzięki działaniom prewencyjnym, kontroli i wzmożonej uwadze możliwe jest wyeliminowanie stanów niepożądanych. Od początku laktacji krowę należy utrzymywać pod ciągłą obserwacją zootechniczną. Wszelkie schorzenia wpływają na obniżenie ilości produkowanego mleka mogą być przyczyną obniżenia jego wartości.
Należy również kontrolować stan racic oraz wymienia. Zdrowie racic ma kolosalny wpływ na produkcję. Krowy zbyt długo przebywające w pozycji leżącej pobierają mniejsze ilości paszy, mniej przeżuwają, produkują mniej śliny, co bezpośrednio wiąże się z mniejszą mlecznością. Nie wolno również zapominać o zachowaniu odpowiedniego poziomu higieny, zarówno w oborze, jak i na halach udojowych. Prawidłowy przebieg procesu doju ma bezpośredni wpływ na zdrowie krów, jak również na zanieczyszczenie i skażenie mleka.
Żywienie krów po porodzie
Żywienie w początkach laktacji nie powinno odbiegać od tego, które stosowaliśmy pod koniec okresu zasuszenia. Pasze treściwe należy podawać po bardzo dobrej jakości paszach objętościowych. Dawka powinna być podzielona na kilka odpasów. Obowiązkowe jest pojenie krów do woli czystą wodą. Przy 50 litrach dziennej produkcji mleka krowa wypija od 150 do ponad 200 litrów wody. Mleko w ok. 87% składa się z wody, a na wyprodukowanie 1 litra mleka potrzeba zwierzęciu od 3 do 5 litrów wody. Odpowiednie żywienie i pojenie krów w początkach laktacji spowoduje wzrost wydajności mleka w ciągu całego jej przebiegu.
Analiza ekonomiczna wykazała, że większość kosztów ponoszonych przez hodowców na opiekę weterynaryjną dotyczy okresu wczesnego poporodowego. Dlatego tak istotnym jest, ażeby okres okołoporodowy krowy był należycie przeprowadzony. Zarówno jeśli chodzi o objęcie fachową i troskliwą opieką matki, jak i potomstwo.
Ile krowa chodzi w ciąży?
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!