Pasieka – słodki interes prawie dla każdego (cz.1)

fot. Jędrzej Wigura

Zarobić dodatkowo trochę grosza jeszcze nikomu nie zaszkodziło. Prawdę tę zrozumiało wielu rolników i uruchomiło dodatkowe źródło dochodu. Inni muszą dopiero podjąć decyzję: „co tu robić żeby zarobić i się…”. Nie narobić się nie da, ale warto przemyśleć, w co można zainwestować. Jednym z wyborów może być przydomowa pasieka.

Prezentujemy Państwu, a szczególnie małym i średnim rolnikom, cykl artykułów, które mogą pomóc w podjęciu decyzji o uruchomieniu dodatkowego, dochodowego zajęcia. Jednym z nich jest pszczelarstwo. Ten wybór może być tym strzałem w dziesiątkę. W artykułach wykorzystujemy doświadczenie ekspertów z tej dziedziny, którzy wiedzą co, jak, kiedy i za ile. Są wśród nich pszczelarze, np. Jan Ślósarz – praktyk i emerytowany doradca z Małopolskiego ODR oraz Jędrzej Wigura – pasjonat, pszczelarz i specjalista z Wielkopolskiego ODR.

Poidło (fot. T. Śmigielski)

Pasieka – jak ją założyć?

Pierwszą czynnością przy zakładaniu pasieki jest wybór miejsca na tzw. pasieczysko. Najlepiej znaleźć teren nasłoneczniony, zaciszny o suchym podłożu i wystawie południowej. Dobrze jest, gdy pasieka jest ogrodzona i obsadzona drzewami i krzewami. Jak zaleca Jan Ślósarz najbardziej pożądanymi gatunkami do obsadzania są mieszańce iwy, śnieguliczka, dereń jadalny, irga, forsycja. Również między ulami można posadzić krzewy lub niewysokie drzewa. Ule rozmieszcza się w grupach po 2-3 sztuki lub więcej na wspólnych podstawach (np. płytki betonowe 50×50 cm). Ule należy pomalować na różne kolory a zwłaszcza biały, żółty, niebieski, niebieskozielony. Ma to na celu ułatwienie powrotu robotnicom z pożytku do swoich rodzin. Ule powinny być ustawione wylotkami w stronę słońca. Do wyposażenia pasieczyska zaliczamy również poidło pasieczne oraz wagę pasieczną służącą do zorientowania się w sytuacji pożytkowej i zaplanowania ewentualnych działań. Najważniejszym elementem pasieczyska jest pracownia pasieczna, którą omówimy osobno.

Rodzina pszczela

W rodzinie pszczelej są trzy rodzaje osobników. Pojedyncza matka, od której pochodzą wszystkie pozostałe osobniki, robotnice, które podobnie jak matka są samicami, chociaż mają niedorozwinięte jajniki, oraz trutnie – samce występujące w rodzinie tylko w sezonie. Po sezonie samce stanowiące balast dla rodziny są z niej usuwane a zimująca populacja pszczół składa się wyłącznie z osobników płci żeńskiej. Matka odbywająca loty godowe spotyka się nawet z dwudziestoma trutniami gromadząc w swym zbiorniczku nasiennym zapas nasienia na całe życie. Matki i trutnie nie reagują na siebie wewnątrz ula ani też w pasiece w pobliżu uli. Do spotkania dochodzi w specjalnych miejscach, nawet kilka kilometrów od pasiek, gdzie gromadzą się trutnie z całej okolicy. Konsekwencją tego jest rodzina złożona z całej rzeszy sióstr przyrodnich, mających wspólną matkę ale różnych ojców.

Jaką wybrać rasę pszczół?

Z istniejących około 30 tys. gatunków pszczół w Polsce występuje ich ponad 500 lecz przedmiotem zainteresowania pszczelarzy jest pszczoła miodna. Na terenie kraju użytkowane są w głównej mierze trzy rasy pszczoły miodnej.

Rasa środkowoeuropejska

Jest to rasa miejscowa zamieszkująca Europę na północ od Alp i Karpat. Pszczoły tej rasy charakteryzują się ciemną barwą. Owady są stosunkowo duże, krępe. Wiosenny rozwój tej rasy jest wolniejszy lecz czerwienie utrzymują się na wyrównanym poziomie dosyć długo, niezależnie od warunków pożytkowych. Pszczoły zimują bardzo dobrze i są odporne na choroby. Populacja tej pszczoły odznacza się jednak dość dużą rojliwością i złośliwością i dlatego też została w znacznej części wyparta przez inne rasy.

Rasa kraińska

Rasa ta, zwana popularnie krainką, jest najbardziej rozpowszechniona w polskich pasiekach. Pochodzi z Austrii i dawnej Jugosławii. Pszczoły o szarej barwie charakteryzują się szybkim wiosennym rozwojem. Owady dobrze zimują, są łagodne, pracowite, odporne na choroby. Mają dobrze rozwinięty zmysł orientacji i umiarkowaną rojliwość. Od rasy tej wyprowadzono kilkadziesiąt linii hodowlanych.

Rasa kaukaska

Rasa pochodzi z wyższych partii Kaukazu. Owady są drobne o szarym owłosieniu. Matki czerwią słabo czego skutkiem są mniejsze rodziny. Pszczoły mają tendencję do silnego kitowania gniazda i mostkowania plastrów. Miód sklepią na mokro, są skłonne do rabunku. Przedstawiciele tej rasy są bardzo dobrymi zapylaczami – mają najdłuższy języczek. Wadą tej rasy jest podatność na choroby (nosemoza) oraz wrażliwość na spadź.

Ule – podstawowe wyposażenie pasieki (fot. T. Śmigielski)

Wybór ula

Według opinii fachowców wybór ula musi być dobrze przemyślany. Dla początkujących pszczelarzy dobrą wiadomością jest to, że owady łatwo przystosowują się do stworzonych im warunków. Od ula oczekuje się, aby był szczelny, chronił przed zimnem i przegrzaniem, miał możliwość regulowania pojemności w miarę rozwoju rodziny. Pożądaną cechą jest również możliwość zapewnienia właściwej wentylacji. – Typ ula jest określany przez wielkość ramki a wybór uzależniony od indywidualnych potrzeb – mówi Jan Ślósarz, który poleca uniwersalny ul Ostrowskiej, cieszący się od lat dużym zainteresowaniem pszczelarzy oraz równie popularny ul wielkopolski. Do pasieki stacjonarnej dobry jest również ul Dadanta.

Kupić czy zrobić samemu?

– Przy zakładaniu pasieki najlepiej byłoby zaopatrzyć się w całkiem nowe ule – mówi Jan Ślósarz. – Jeśli już z jakichś przyczyn kupujemy ule używane, powinny być one z któregoś z wyżej podanych typów i przed zasiedleniem musimy je bardzo starannie zdezynfekować. Niektórzy pszczelarze, dla obniżenia kosztów zakładanej pasieki, sami chcą wykonać swoje ule z drewna lub płyt pilśniowych. Inni we własnym zakresie wykonują je z poliuretanu. W każdym z tych wypadków należy oprzeć się na rozmiarach ramki któregoś z zalecanych w Polsce typów ula, ponieważ dla nich produkowana jest węza o odpowiednich rozmiarach i inny sprzęt pasieczny, jak np. transportówki, miodarki, izolatory, maty, beleczki itd.

Miodarka (fot. T. Śmigielski)

Zanim podejmiesz decyzję

Zanim w ogrodzie powstanie pasieka trzeba sobie uświadomić dwie rzeczy.  Po pierwsze, czy nie boję się pszczół a po drugie, czy nie jestem uczulony na ich jad. Twierdzące odpowiedzi eliminują kandydata na przyszłego pszczelarza. Kolejną istotną sprawą jest przygotowanie się do niełatwego interesu. Pasieka, to skomplikowana „fabryka”, której mechanizmy należy dobrze poznać. Związki pszczelarzy organizują kursy, na które warto się zapisać a oprócz tego dużo czytać i słuchać fachowców. Ważne jest również rozeznanie, czy w miejscu, gdzie powstanie pasieka są pożytki dla pszczół. Jeśli mieszkamy na terenie, na którym nie ma roślin stanowiących pastwiska pszczelego, lasu lub nieużytków, to jedynym wyjściem będzie pasieka mobilna. Na sam koniec trzeba przemyśleć, co kupić, ile kupić i jaka to ma być pasieka. – Nikt z pszczelarzy nie bierze kredytu, aby założyć pasiekę – tłumaczy Jan Ślósarz. – Pasiekę buduje się etapami. Trzeba zacząć stopniowo, np. od pięciu uli i na nich się uczyć. Część zarobionych pieniędzy przeznaczamy na dalsze zakupy uli i wyposażenia. Po zapisaniu się do związku pszczelarzy można kupować taniej o 50% korzystając ze wsparcia dla pszczelarzy. Myślę, że taka półzawodowa pasieka powinna liczyć około czterdziestu uli, z których można wygenerować dodatkowe źródło dochodu dla rolnika.

Profesjonalne wyposażenie pszczelarza (fot. T. Śmigielski)

Sprzęt i urządzenia

Ul – pomieszczenie dla pszczół.
Ul kombinowany – ul, w którym powiększenie wielkości gniazda odbywa się najpierw w poziomie, poprzez dodawanie ramek a następnie w pionie przez zakładanie nadstawek.
Stojak – ul, w którym rozbudowa przestrzeni odbywa się w kierunku pionowym poprzez nakładanie kolejnych korpusów czy nadstawek.
Leżak – ul, w którym rozbudowa gniazda odbywa się w kierunku poziomym poprzez dodawanie kolejnych ramek.
Nadstawka – korpus z ramkami zakładany w sezonie na ul w celu powiększenia jego pojemności. Służy z reguły jako magazyn miodu.
Powałka – część ula zamykająca gniazdo od góry.
Wylotek – otwór, przez który pszczoły opuszczają ul.
Transportówka – mieszcząca kilka ramek, służąca do zbierania rojów lub krótkotrwałego przetrzymywania pszczół.
Pracownia pasieczna – pomieszczenie, w którym wykonywane są prace pomocnicze związane z prowadzeniem pasieki oraz pozyskiwane są produkty pszczele.
Miodarka – wirówka służąca do odwirowywania miodu z ramek.

Słowniczek pszczelarza

Rodzina pszczela – tworzy ją matka wraz ze swym potomstwem: robotnicami i trutniami (w sezonie). Rodzinę nazywa się także rojem.
Pień – potocznie ul zasiedlony przez rodzinę pszczelą.
Zimowla – okres, w którym rodzina tworzy kłąb zimowy i nie opuszcza ula. Zimowlę kończy pierwszy wiosenny oblot.
Kłąb – kuliste skupisko pszczół wokół matki tworzone w okresie zimy lub w czasie rójki.
Rójka – naturalny sposób rozmnażania się rodzin, podczas którego matka wraz z częścią pszczół opuszcza ul.
Oblot – loty pszczół wokół ula nie związane ze zbiorem pożytku. Wyróżnia się oblot oczyszczający, po zimowli oraz oblot orientacyjny wykonywany przez młode pszczoły po raz pierwszy opuszczające swój ul.
Pasieka – teren, na którym stoją ule, pracownia i urządzenia pasieczne.
Pastwisko pszczele – zbiorowisko roślinne znajdujące się w zasięgu efektywnego lotu pszczół (w promieniu 1,5 – 2 km od pasieki).
Pożytek – zebrane przez pszczoły surowce pochodzenia roślinnego wykorzystywane przez nie do wyrobu miodu i pierzgi.
Pierzga – zakiszony pyłek kwiatowy zmagazynowany w komórkach plastra.
Czerwienie – składanie przez matkę jajeczek do komórek plastra.
Czerw – łączna nazwa stadiów rozwojowych pszczoły. Wyróżnia się czerw otwarty (jajeczka, larwy młodsze – zwinięte) i czerw kryty (czerw pod zasklepieniem – larwy wyprostowane, poczwarki).

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!