Podłoża mineralne – po co ogrodnikowi wulkany?

fot. Agnieszka Długosz

W efekcie wybuchów wulkanów powstaje mieszanka, która skutecznie służy jako podłoża mineralne. Jak można je wykorzystywać i dlaczego warto — wyjaśniamy w artykule. 

Substraty mineralne pochodzenia wulkanicznego w stosunku do podłoży organicznych stwarzają bardziej optymalne warunki do wzrostu i rozwoju systemu korzeniowego i całej rośliny. Eliminują wiele chorób wywoływanych przez patogeny glebowe (grzyby, nicienie). Ponadto są łatwiejsze do sterowania wilgotnością i zawartością składników mineralnych. Wśród nich największe zastosowanie w ogrodnictwie ma wełna mineralna.

Podłoża mineralne – geneza

Wulkan jest miejscem, gdzie z wnętrza Ziemi, podczas wybuchu (erupcji), w postaci lawy, wydobywa się magma. Pokrótce — jest to stopiona masa m.in. krzemianów i glinokrzemianów. Spływająca lawa niesie w sobie pęcherzyki gazów wulkanicznych. Następnie po nich, jeśli szybko zastygną i nie zdążą odgazować, pozostają puste przestrzenie. Stygnąca lawa nie zdąży się powtórnie zmineralizować. Jest więc mieszaniną związków chemicznych, a nie minerałów. Nie ma właściwej im struktury krystalicznej, tylko teksturę gąbczastą. Zawarte w niej powietrze może być wypierane przez wodę. Dzięki temu, drobno kruszona, ma właściwości fizyczne odpowiednie dla rozwoju korzeni roślin i dlatego stosowana jest jako substrat lub ich komponent.

W dziale warzywa pod osłonami znajdziesz więcej informacji na temat uprawy warzyw w podłożach mineralnych.

Wełna mineralna

Jest to podłoże inertne, o odczynie obojętnym. Wykazuje zdolność długotrwałego zatrzymywania wody/pożywki (retencja). Wełna mineralna określana jest też jako substrat pochodzenia wulkanicznego, który powstaje z magmowych skał wylewnych. Głównie mowa o bazalcie i diabazie, które mieli się z dodatkiem wapnia lub kokosa i stapia w temperaturze ok. 2000ºC.

Gorącą masę skalną wylewa się na szybko obracające się walce i wyciąga w 0,05 mm nici. Następnie jest prasowana, schładzana do temperatury 200ºC (nabiera porowatości). Na koniec po wystygnięciu przeprowadza się cięcie do odpowiednich rozmiarów, np. w maty, kostki uprawowe czy paluszki (koreczki) wysiewne.

Problemy

Rośliny wykorzystują podawaną pożywkę (woda + składniki mineralne). Jednakże w razie potrzeby może być ona wypłukana, co pozwala na dokładne sterowanie nawadnianiem/nawożeniem i kontrolę nad stanem odżywienia roślin. Podłoża mineralne to czasami też problemy. Po pierwsze chodzi o utrzymanie odpowiedniej wilgotności, po drugie odczynu podłoża (pH) i zasolenia (EC) oraz wreszcie trudnością jest zagospodarowanie/utylizacja po uprawie.

Inne substraty/komponenty pochodzenia wulkanicznego

• Skoria — ciężkie frakcje porowatej lawy, głównym składnikiem jest bazalt, czerwono-brązowy kolor (dzięki obecność żelaza), pęcherzyki pogazowe o średnicy > 60 mm.
  Zastosowanie: jako element drenażowy/podłoże inertne.
• Pumeks — lżejsze, jaśniejsze frakcje lawy, zastygła, lekka, porowata skała o kwaśnym odczynie i porach mniejszych niż u skorii.
  Zastosowanie: drenaż i podłoże inertne.
• Perlit — to nie mielony pumeks! To szkliwo wulkaniczne powstałe z odgazowanej lawy, która zatrzymała w sobie ok. 2–5% wody. Wydobyte bloki skały perlitowej zostały pokruszone, dosuszone, zmielone i ogrzane w temp. 900ºC, nastąpiło rozprzężenie kruszywa, czyli 10–20-krotne zwiększenie objętości, woda odparowała i pozostały puste przestrzenie, tworzące ok. 95% objętości granul, dzięki nim produkt nabrał lekkości.
  Zastosowanie: dzięki dobrym stosunkom powietrzno-wodnym dodajemy ją do substratów organicznych oraz używamy w produkcji rozsady do przykrycia wysianych nasion. Jest składnikiem poprawiającym parametry fizyczne gleb ciężkich gliniastych — napowietrzenie (aeracja), na glebach lekkich piaszczystych — zwiększenie pojemności wodnej.
• Tuf wulkaniczny — sprasowane pyły wulkaniczne, po skruszeniu — lekkie, zwięzłe o naturalnej porowatości, stwarzające optymalne warunki powietrzno-wodne w strefie korzeni. W Polsce spotykany w okolicach Wałbrzycha, Lubania, Nowej Rudy, Krzeszowicach.
  Zastosowanie: drobne frakcje — komponent substratów, grubsze — jako drenaż, gruby, płukany — w uprawach hydroponicznych.

Wypływająca z wulkanu gorąca magma w postaci lawy, niszczy wszystko, co napotyka na swojej drodze. Jednakże w tym czasie powstają m.in. skały magmowe i wulkaniczne. A te z kolei stanowią materiał wyjściowy dla substratów i podłoży, wykorzystywanych w produkcji ogrodniczej, czyli tak wygląda droga z wulkanu do uprawy roślin.

Czytaj również: Ceny pomidorów 2024