Pogłowie trzody chlewnej w Polsce spada – jak temu przeciwdziałać?

fot. Fotolia

Trzoda chlewna to bez wątpienia jeden z najważniejszych kierunków produkcji zwierzęcej w Polsce, który w ostatnich latach musi mierzyć się z wieloma trudnościami. Jednym z nich jest pogłowie trzody chlewnej, które stale się obniża. Z czego to wynika i jak ratować branżę?

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) stan pogłowia w Polsce stale się obniża. W 2020 r. pogłowie świń w Polsce wynosiło ok. 11,7 mln sztuk. W ciągu niecałych trzech lat znacząco spadło. Według wstępnych danych głównego urzędu statystycznego pogłowie trzody chlewnej w 2023 r. liczy ok. 8,3 mln  sztuk.

Dlaczego pogłowie trzody chlewnej spada?

Jest to znaczący spadek, który spowodowany jest wieloma czynnikami. Jednym z nich jest Afrykański Pomór Świń. Stał się on ogromnym problemem, nie tylko w krajowej produkcji trzody, ale również w światowej. Również aspekt ekonomiczny ma wpływ na pogłowie trzody chlewnej. Wysokie ceny zbóż i pozostałych komponentów służących do produkcji pasz powodują wzrost kosztów żywienia. Nakład ten może stanowić nawet 75% ogółu kosztów związanych z tuczem. Małe gospodarstwa, ze względu na niskie przychody, decydują się na ograniczenie działalności jedynie do produkcji roślinnej. Tym samym przyczyniają się do tego, że pogłowie świń w Polsce spada.

Zarówno ASF jak i trudna sytuacja ekonomiczna mają wpływ na niższe pogłowie świń.

Produkcja trzody chlewnej w polskich gospodarstwach jest aktualnie bardzo trudna. Małe indywidualne gospodarstwa zajmujące się hodowlą trzody chlewnej wycofują się z rynku. ASF generuje maksymalne straty w gospodarstwie, ponieważ jest to choroba zwalczana z urzędu. W przypadku jej wystąpienia, całe stado musi zostać poddane eutanazji oraz utylizacji. Generuje to wysokie straty dla producenta. Jedynym skutecznym sposobem walki z chorobą jest wysoka bioasekuracja.

Znaczenie lochy w dobie kryzysu

W obecnej sytuacji ekonomicznej hodowcy/producenci kładą duży nacisk na ilość urodzonych oraz odchowanych prosiąt. Cechy rozpłodowe loch, obok cech tucznych i rzeźnych, mają podstawowe znaczenie. Dobra rozrodczość samicy wpływa na liczbę materiału wyjściowego przeznaczonego do tuczu. To z kolei przekłada się na końcowe wyniki tuczu i ewentualne  zyski. Tymczasem czas wprowadzenia loszki do stada podstawowego  istotnie wpływa na dalszy efekty jej użytkowania rozpłodowego.

Czynniki, które wpływają pozytywnie na użytkowość rozpłodową:

• czas wprowadzenia loszki do stada,
• obserwacja i przeciwdziałanie  sezonowości rozrodu,
• żywienie i mikroklimat,
• genetyka zwierząt. 

Dojrzałość płciowa i rozpłodowa

U świń rozróżniamy dojrzałość płciową i dojrzałość rozpłodową. Dojrzałość płciowa następuje w momencie, gdy loszka zaczyna produkować zdolne do zapłodnienia  komórki jajowe a knurek plemniki. U loszek jest to w wieku 5-6 miesięcy, natomiast knurki dojrzewają płciowo w wieku 4-5 miesięcy. Uwarunkowane jest to odpowiednim dobrostanem. Zwierzęta żywione niedoborowo i trzymane w nieodpowiednich warunkach dojrzałość płciową mogą uzyskają później. Uzyskanie dojrzałość płciowej nie oznacza jednak, iż zwierzę nadaje się do rozrodu. W przypadku loszek mają one zazwyczaj zbyt niską masę ciała, aby uzyskać od niej liczne potomstwo.

Dlatego w hodowli rozróżniamy również dojrzałość rozpłodową. Jest ona odpowiednim momentem, w którym rozpoczęcie użytkowania rozpłodowego nie przyniesie negatywnych skutków w organizmie zwierzęcia. Nie wpłynie też na obniżenie ilości uzyskanego potomstwa. Loszki dojrzałość rozpłodową osiągają, mając odpowiedni wiek i masę ciała. Wiek w jakim pierwszy raz powinniśmy pokryć lochę wynosi 7-8 miesięcy. Pamiętajmy jednak, iż masa ciała, również ma istotny wpływ na wystąpienie rui. Zbyt duża masa ciała prowadzi do otłuszczenia narządów płciowych. W następstwie tego mogą nastąpić nieprawidłowości w występowaniu rui. U loszek ras czystych  minimalna masa ciała w momencie pierwszego krycia powinna wynosi ok.100 kg, optymalna 130 kg, a maksymalna 150 kg. W przypadku ras hybrydowych optymalna masa ciała podczas pierwszego krycia wynosi 150-160 kg.

Sezonowość rozrodcza – wpływ na pogłowie trzody chlewnej

Pogłowie trzody chlewnej w Polsce w latach 2007-2016 – już wtedy spadek był widoczny.

Świnie wykazują aktywność płciową cały rok. Jednak często podkreśla się sezonową zmienność w cechach rozrodczych. Sezonowość rozrodczą można zaobserwować, podczas skrócenia lub wydłużenia długości dnia świetlnego i temperatury otoczenia. Wiąże się to ze zmianą pory roku. Zmiany długości dnia świetlnego powodują sezonowe wahania w produkcji nasienia przez knury. W okresie od października do grudnia zaobserwowano najwyższe stężenie testosteronu we krwi samców. Jesienią podwyższa się również poziom estrogenów w plazmie nasienia. Jest to spowodowane skróceniem dnia świetlnego. U samic zaobserwowano zwiększenie aktywności płciowej w okresie zbliżonym do naturalnie występującej huczki u dzików. U loch zaobserwowano pogorszenie wyników rozrodczych w okresie letnim, które objawia się nieregularnym cyklem płciowym lub brakiem rui i zamieralnością zarodków.

Problem zamieralności zarodków

Podczas ciąży u loch najtrudniejszy jest okres niskiej ciąży. Występuje wtedy największa zamieralność zarodków i płodów. Uważa się, że w pierwszym trymestrze ciąży zamieralność zarodków lub komórek jajowych utrzymuje się na poziomie 30-40 %. Wynika to nie tylko z przyczyn chorobowych układu rozrodczego. Bowiem związane jest również  ze stresem zaraz po pokryciu, kiedy lochy przeganiane są na nowe kwatery. Istotny wpływ mają również warunki środowiskowe oraz żywienie.

Sposób żywienia loch przed i po oproszeniu jest niezwykle istotny.  Jest tak dlatego, że wpływa  na parametry odchowu prosiąt. Odpowiednio zbilansowana dawka w okresie niskiej ciąży (30 – 75 dni) może zwiększyć płodność lochy oraz masę ciała noworodków. Stanowi również gwarancję dobrego wykorzystania paszy przez prosięta. To z kolei prowadzi do lepszych przyrostów. Wszystkie zwierzęta powinny być żywione zgodnie z ustalonymi dawkami żywieniowymi. Każda grupa technologiczna powinna mieć zapewnione zbilansowane dawki dostosowane do swoich potrzeb. 

Poród u lochy a odchów prosiąt

W przypadku genetyki i wyboru świń do stada oczywiście najważniejszym parametrem będzie ilość urodzonych i odchowanych prosiąt. Natomiast biorąc pod uwagę obecną sytuację rynkową, mając na uwadze spadające pogłowie trzody chlewnej, należy również wybierać do stada podstawowego odpowiednie rasy lub linie hybrydowe. Powinny mieć łatwe porody tzn. takie, które nie wymagają dodatkowej pomocy ze strony obsługi oraz charakteryzują się spokojnym usposobieniem i troskliwości. Cechy te są zbyt często pomijane w pracach hodowlanych. Spokojne usposobienie loch bez wykazywania agresji po pierwsze wpłynie na częstotliwość poronień szczególnie w okresie niskiej ciąży. Po drugie przełoży się też na mniejszą ilość przypadków związanych z urazami ciała. Wreszcie po trzecie niepotrzebne podwyższa poziom brakowania, związanego np. z uszkodzeniem kończyn lub losowym spadkiem wydajności. 

Pogłowie świń – podsumowanie

Przy obecnych kosztach żywienia należy zwrócić również uwagę na konwersję paszy. Należy pamiętać, że potencjał genetyczny, który ujawnia się w przypadku warchlaków i tuczników pochodzi od matki i ojca. W selekcji zwierząt przywiązuje się duży nacisk na wartości współczynnika wykorzystania paszy. W niektórych programach hodowlanych jest dokładnie analizowany i stanowi nawet 40% ogólnej wartości indeksu dla ras matecznych, a dla ojcowskich – może sięgać nawet ponad 50%. Warto zwracać uwagę na ten parametr przy wyborze loch do stada podstawowego, aby obniżyć koszty związane z żywieniem świń oraz docelowo wpłynąć na wyższe pogłowie świń.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!