Preparat mlekozastępczy – jaki powinien być?

Optymalne żywienie cieląt jest warunkiem właściwie przeprowadzonego odchowu. Po narodzinach cielę powinno otrzymać siarę matki. Podpowiadamy kiedy możemy podać preparat mlekozastępczy i który wybrać, aby nie zaszkodzić zwierzęciu.

Immunoglobuliny zawarte w siarze, po wchłonięciu przez jelito, zwiększają odporność cieląt na choroby. To bezpośrednio wpływa na lepszy wzrost i niższą śmiertelność. Po okresie odpajania siarą (około 3 dnia życia) podajemy cielętom preparat mlekozastępczy, wodę oraz stopniowo wprowadzamy pasze treściwe. Preparaty mlekozastępcze stanowią tańszy zamiennik mleka krowiego. Z tego powodu są już standardem w chowie i hodowli bydła mlecznego.

Charakterystyka preparatów mlekozastępczych

Preparaty mlekozastępcze występują w postaci proszku, z którego w wyniku zmieszania z wodą sporządza się tzw. pójło. Żywienie cieląt preparatami mlekozastępczymi umożliwia wyeliminowanie zanieczyszczeń oraz patogenów występujących na (nie zawsze czystym) wymieniu krowy. Zamienniki mleka pełnego charakteryzują się stałym i stabilnym składem, niestety pozbawione są związków biologicznie czynnych, które obecne są w mleku krowim.

Mleko pełne zawiera od 25% do 30% białka ogólnego, natomiast w preparatach mlekozastępczych zawartość białka oscyluje w granicach 18-22% do nawet 28-30% (nowe produkty przeznaczone do intensywnego karmienia). Produkty mlekozastępcze obecne na rynku paszowym różnią się źródłem białka, poziomem energii oraz rodzajem zastosowanych dodatków paszowych. Najważniejszym kryterium, którym powinniśmy się kierować w wyborze preparatu mlekozastępczego, jest koncentracja białka oraz źródło jego pochodzenia.

Po okresie odpajania siarą (około 3 dnia życia) podajemy cielętom preparat mlekozastępczy, wodę oraz stopniowo wprowadzamy pasze treściwe. © ZdrowaZagroda.pl

fot. Adobe Stock

Źródła białka w preparatach mlekozastępczych

Preparaty na bazie białka pochodzenia zwierzęcego mogą zawierać w swoim składzie mleko odtłuszczone, serwatkę (może być jedynym źródłem białka w preparacie), jaja kurze suszone metodą rozpyłową lub hydrolizat mączki rybnej. Z uwagi na wysoką cenę oraz szerokie zastosowanie w innych gałęziach przemysłu spożywczego białko z odtłuszczonego mleka rzadko jest stosowane w zamiennikach mleka.

Preparaty na bazie białka pochodzenia roślinnego zawierają białko soi, pszenicy lub nasion roślin strączkowych. Białko soi (np. z suszonych izolatów białka sojowego lub mąki sojowej) charakteryzuje się niższym kosztem, ale również niższą wartością biologiczną. Dodatkowo w soi obecne są czynniki antyżywieniowe takie jak: inhibitory trypsyny, białka antygenowe, niestrawne cukry. U cieląt mniejszych niż trzy tygodnie życia, mogą negatywnie wpływać na trawienie tłuszczów, powodować problemy trawienne np. biegunki, reakcje alergiczne i słaby wzrost. Zmodyfikowane białka pszenicy charakteryzują się wyższą strawnością i rozpuszczalnością w porównaniu do innych białek niemlecznych oraz brakiem znanych substancji antyodżywczych.

Źródła energii w preparatach mlekozastępczych

Główne źródła energii stosowane w zamiennikach mleka to laktoza (cukier mleczny) i tłuszcz. Laktoza to najlepsze źródło węglowodanów w preparatach mlekozastępczych (40 – 50%).

Tłuszcz surowy to skoncentrowane źródło energii oraz nośnik witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu. Preparaty mlekozastępcze powinny zawierać 18–22% tłuszczu. W okresie zimowym warto stosować produkty o wyższej zawartości tłuszczu, aby zwiększyć ilość energii w dawce dobowej. Tłuszcz w preparatach mlekozastępczych może być pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego. Ze względu na strawność oraz korzystny profil kwasów tłuszczowych coraz częściej stosowanym źródłem tłuszczu w preparatach mlekozastępczych jest olej palmowy lub olej kokosowy.

Zalecenia dotyczące odchowu cieląt rasy HF preparatem mlekozastępczym wg programu żywienia przyspieszonego (Faber i wsp. 2005).

Preparat mlekozastępczy – cechy organoleptyczne

Atrakcyjny smak i zapach pójła zachęci cielęta do pobierania paszy płynnej, co bezpośrednio przełoży się na wysokie przyrosty dobowe. Amerykańska organizacja Bovine Alliance on Management and Nutrition (BAMN) opracowała wytyczne dotyczące żywienia cieląt preparatami mlekozastępczymi.

Wytyczne dla suchego proszku:

• Kolor powinien być kremowy do jasnobrązowego. Kolor pomarańczowo-brązowy z zapachem spalenizny lub karmelizacji może wskazywać na reakcję Maillarda. W jej wyniku następuje pewna strata składników odżywczych i obniża się smakowitość produktu.
• Preparat mlekozastępczy nie powinien zawierać grudek oraz żadnych ciał obcych.
  Zapach powinien być delikatny, przyjemny.
• Jeśli wyczuwalny jest zapach farby, trawy, gliny lub benzyny, mogło dojść do zjełczenia tłuszczu.

Ważne jest również prawidłowe przygotowanie i podanie pójła. Temperatura pójła podawanego nowo narodzonym cielętom nie powinna być niższa niż zalecane 38–40°C. Dużym ułatwieniem jest wysoki stopień rozpuszczalności preparatu, co w połączeniu z odpowiednią temperaturą wody przyspieszy wymieszanie i przygotowanie pójła.

Dobry preparat mlekozastępczy czyli jaki?

Dobrej jakości preparat mlekozastępczy powinien zawierać minimum 20% białka (więcej, jeśli źródłem białka jest białko roślinne), 10-30% tłuszczu oraz maksymalnie 0,1% włókna surowego. W preparatach mlekozastępczych włókno pochodzi z materiału roślinnego stosowanego w celu zwiększenia poziomu białka.

Istotne jest stosowanie wysokiej jakości preparatów mlekozastępczych o wysokiej zawartości tłuszczu mlecznego, laktozy, witamin (A i E) i związków mineralnych (wapnia, fosforu, magnezu), niezbędnych do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmu.

Preparat mlekozastępczy powinien charakteryzować się wysoką strawnością i przyswajalnością składników pokarmowych. Takie cechy posiadają przede wszystkim surowce pochodzenia zwierzęcego.

Zalecane dodatki

Zawartość prebiotyków i probiotycznych kultur bakterii zabezpiecza układ pokarmowy przed namnażaniem się bakterii patogennych, minimalizując tym samym ryzyko wystąpienia biegunek, które obniżają efekty odchowu oraz przyczyniają się do upadków we wczesnym okresie odchowu.

Dobrej jakości preparaty mlekozastępcze zawierają przeciwutleniacze, które zabezpieczają tłuszcze przed utlenianiem podczas przechowywania. Zakwaszenie preparatu mlekozastępczego do poziomu pH 5,5-5,7 stymuluje pobieranie pasz stałych, wydzielanie kwasu solnego w trawieńcu, szybkie tworzenie skrzepu kazeinowego oraz zwiększa aktywność pepsyny. Niższe pH przyczynia się do wyższej strawności białka i jego efektywniejszego wykorzystania.

Podsumowanie

Niezależenie od systemu odchowu podawanie pójła zamiast mleka krowiego jest standardem w chowie i hodowli bydła mlecznego. W pierwszym miesiącu życia cielęcia pójło stanowi główne źródło składników pokarmowych dla rozwijającego się organizmu. Dlatego ważne, by pokarm ten odznaczał się bardzo dobrą jakością. Prawidłowo odchowane cielęta to m.in. mniejszy procent upadków w pierwszych dniach po porodzie. To również wysokie dobowe przyrosty cieląt, wczesne krycie jałówek, zwiększenie długowieczności krów i wysoka wydajność.