Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w żywieniu zwierząt

W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie probiotykami i prebiotykami zarówno w żywieniu ludzi, jak i zwierząt. Czym jednak są probiotyki i prebiotyki, a czym synbiotyki i jaki mają wpływ na przyjmujące je organizmy?

Czym są?

Aktualnie za probiotyki uważa się zarówno preparaty zawierające żywe i/lub martwe mikroorganizmy, jak również dostarczane przez nie metabolity, które przyczyniają się do stabilizacji równowagi populacji mikroorganizmów i aktywności enzymatycznej w przewodzie pokarmowym, wywierając tym samym dodatni wpływ na wzrost i rozwój zwierząt. W skład preparatu probiotycznego może wchodzić odpowiednio wyselekcjonowany pojedynczy, naturalny szczep bakterii jelitowych lub mieszanina mikroorganizmów oraz ich metabolitów.

Natomiast prebiotyki to związki, które selektywnie stymulują mikroorganizmy w przewodzie pokarmowym, podczas gdy za synbiotyki uznaje się połączenie preobiotyków z prebiotykami.

Czym są probiotyki, prebiotyki i synbiotyki?

Jak działają?

Probiotyki, zwane również naturalnymi promotorami wzrostu, w odróżnieniu od zakazanych w żywieniu zwierząt od 2006 r. antybiotykowych stymulatorów różnią się mechanizmem działania. Antybiotyki działają bowiem dość szybko, niszcząc bakterie zarówno patogenne, jak i pożyteczne w przewodzie pokarmowym (niektóre także poza nim). Probiotyki działają tylko w przewodzie pokarmowym. Wymagają dłuższego czasu stosowania, a redukcja patogennych bakterii następuje poprzez dynamiczny wzrost bakterii pożytecznych, a dzięki podobnym do patogenów właściwościom adhezyjnym po zasiedleniu światła jelit współzawodniczą z bakteriami szkodliwymi – tzw. efekt „zajętego miejsca”. Powodują one również zahamowanie rozwoju patogenów w przewodzie pokarmowym.

Za probiotyki uważa się zarówno preparaty zawierające żywe i/lub martwe mikroorganizmy, jak również dostarczane przez nie metabolity, które przyczyniają się do stabilizacji równowagi populacji mikroorganizmów i aktywności enzymatycznej w przewodzie pokarmowym.

Aby zapewnić możliwe najbardziej efektywne działanie probiotyków, bakterie stosowane do produkcji preparatów probiotycznych powinny być izolowane od przedstawicieli tego gatunku, u którego mają być zastosowane, gdyż część korzystnych dla zdrowia efektów jest gatunkowo specyficzna. Ważna jest właściwa selekcja i dobór szczepów oraz systematyczne dostarczanie organizmowi dużej liczby żywych komórek zdolnych do rozmnażania się w przewodzie pokarmowym gospodarza. Bakterie te powinny charakteryzować się:

• bardzo dobrym przyleganiem do powierzchni nabłonka przewodu pokarmowego,
• zdolnością do szybkiego namnażania się i do zasiedlania przewodu pokarmowego,
• odpornością na niskie pH,
• konkurencyjnością o pożywienie w stosunku do mikroflory patogennej,
• brakiem właściwości patogennych lub toksycznych dla organizmu gospodarza
• oraz wywieraniem korzystnego wpływu na jego organizm.

Prebiotyki z kolei:

• nie mogą ulegać trawieniu w przewodzie pokarmowym,
• powinny ulegać selektywnej fermentacji przez przynamniej jedną z bakterii pożytecznych bytujących w jelicie grubym
• oraz poprawiać skład mikroflory jelita grubego, a w efekcie wywoływać procesy, które są korzystne dla zdrowia zwierząt.

Zalety stosowania probiotyków i prebiotyków.

Stosować czy nie stosować?

Obecnie preparaty probiotyczne stosowane są standardowo w wielu preparatach mlekozastępczych dla nowonarodzonych zwierząt gospodarskich. Wynika to z faktu, że zwłaszcza u zwierząt młodych o nieustabilizowanej florze bakteryjnej przewodu pokarmowego i narażonych na stres (w postaci odłączenia od matki, zmiany paszy, transportu, niewłaściwych warunków zoohigienicznych) następuje zakłócenie równowagi bytujących w przewodzie pokarmowym mikroorganizmów.

Zaleca się stosowanie probiotyków i prebiotyków zwłaszcza u zwierząt młodych o nieustabilizowanej florze bakteryjnej przewodu pokarmowego i narażonych na stres.

Zmiany te prowadzą do wzrostu substancji toksycznych, np. amin, amoniaku czy też azotynów. Podrażniają one ściany jelita, powodując zapalenie błony śluzowej i uszkodzenie kosmków jelitowych. Bakterie patogenne, które w stanie równowagi były śladową częścią flory bakteryjnej, jako patogenne szczepy w 80–90% przylegają do komórek nabłonkowych śluzówki i zaburzają wchłanianie. Istnieją jednak pewne zjadliwe szczepy tych bakterii, które mogą powodować ciężkie biegunki, konsekwencją których są znaczne utraty elektrolitów wraz z płynami oraz krwią, a nawet śmierć zwierzęcia. Wielokrotnie początek tego typu infekcji bakteryjnych związany jest bezpośrednio ze zbyt małą lub niezrównoważoną populacją probiotyków w jelitach.

Podsumowując

Korzystne działanie probiotyków, prebiotyków czy też preparatów synbiotycznych na przewód pokarmowy i polepszenie wskaźników odchowu zwierząt sprawiły, że znajdują one zastosowanie szczególnie w żywieniu zwierząt młodych. Zaleca się jednak stosowanie tych preparatów również w żywieniu zwierząt szczególnie narażonych na stres oraz rekonwalescentów.