Scalanie gruntów z PROW: najważniejsze informacje

Wciąż można składać wnioski w ramach PROW na „Scalanie gruntów”, choć nie we wszystkich województwach. Co jednak trzeba wiedzieć o działaniu przed złożeniem dokumentów?

Zacznijmy od przypomnienia, że najwcześniejsze ogłoszone terminy naboru wniosków to terminy od 31 marca. Nabór ma natomiast potrwać nie krócej niż 3 tygodnie. Ważne jest również, że tzw. scalanie gruntów nie zmienia ani liczby właścicieli, ani nie odbiera rolnikom prawa własności lub innych uprawnień związanych z nieruchomością. Zmienia natomiast ukształtowanie gruntów, a także pozwala zamienić jedną działkę na inną, o równej wartości szacunkowej. Wówczas po zatwierdzeniu projektu scalenia gruntów wprowadza się zmiany w księgach wieczystych, co do zamiany przedmiotu własności, czyli zamienionych gruntów między ich właścicielami. W związku z tym proces scalania gruntów może dotyczyć rolników, których grunty ze sobą graniczą. Zamiana pól między nimi może m.in. przybliżyć je do miejsca zamieszkania rolników, co oznacza korzyści dla każdej ze stron.

Scalanie gruntów nie zmienia ani liczby właścicieli, ani nie odbiera prawa własności do nieruchomości.

– Dużą część mojego gospodarstwa, odziedziczonego po dziadkach, stanowiły małe działki, o nieregularnych kształtach, oddalone od domu. Rozdrobnione wiele lat temu – mówi o działaniu „Scalanie gruntów” Marcin, rolnik z Drohiczyna w woj. podlaskim. – Nie mogłem tam wykorzystać swojego nowoczesnego sprzętu. Sąsiedzi też mieli podobnie. Informacje o procedurze scaleniowej były publikowane w Portalu Geodety Powiatu. – Skrzyknęliśmy się więc do działania w tym kierunku. Było wiele spotkań uczestników scalania, ustaleń administracyjnych. Wniosek otrzymał 80 pkt. Przez rok drogi nam budowano. Teraz wszyscy mamy komfortowe warunki dojazdu. Jeżdżę na pole drogą bitumiczną. Nawet do lasu mam drogę żwirową. Teraz jestem z tego bardzo zadowolony – dodaje.

Postępowanie scaleniowe

Zaprojektowanie obszaru scalenia gruntów zależy od rolników. Postępowanie scaleniowe jest procesem i zaczyna się od złożenia wniosku u starosty.

Wystarczy, że pod wnioskiem podpisze się ponad 50% właścicieli gospodarstw, położonych na projektowanym obszarze scalenia, lub właściciele gruntów, których łączny obszar przekracza połowę powierzchni projektowanego scalenia.

Co ważne, grunty podlegające procesowi scalania mogą leżeć w kilku wsiach.

Kolejnym krokiem jest pozytywna decyzja starosty. Beneficjentem pomocy finansowej jest bowiem starosta powiatu i to on reprezentuje rolników, właścicieli gospodarstw rolnych. To on staje się również inwestorem i pokrywa w 100% ponoszone koszty.

Wartość gruntów szacuje geodeta. Prace projektowe wykonuje wojewódzkie biuro geodezji i terenów rolnych. Polega to na tym, że opracowuje założenia do projektu scalenia gruntów, po zawarciu umowy ze starostą. Starosta powiatu z udziałem podmiotów wyłonionych w drodze przetargów przeprowadza prace z zakresu zagospodarowania poscaleniowego.

Refundacja kosztów

Działanie w ramach PROW „Scalanie gruntów” zakłada refundację poniesionych kosztów w wysokości 100%. W związku z tym beneficjenci otrzymają zwrot kosztów poniesionych na:

1. opracowanie projektu scalenia:
   • niezbędne pomiary,
   • oszacowanie wartości gruntów,
   • projekt rozmieszczenia nowych działek,
   • sporządzenie papierowej dokumentacji prawno-geodezyjnej;
2. zagospodarowanie poscaleniowe:
   • koszty budowy lub przebudowy dróg dojazdowych do gruntów,
   • prac agrotechnicznych;

Geodeta szacuje wartość gruntów. Prace projektowe wykonuje wojewódzkie biuro geodezji i terenów rolnych.

Ustalony jest pułap górny dofinansowania. Na postępowanie scaleniowe, w zależności od województwa, można otrzymać od 650 do 900 euro na 1 ha  oraz na zagospodarowanie poscaleniowe od 1900 do 2000 euro na 1 ha. Warto w tym miejscu również nadmienić, że w PROW 2014–2020 (tak jak w ubiegłym rozdaniu dofinansowań) przeznaczono na tę operację 14,5 mln euro.

Ocena punktowa rozpatrywanych wniosków o przyznanie pomocy 

Złożone wnioski wraz z załącznikami ocenia Urząd Marszałkowski. W trakcie rozpatrywania wniosków o przyznanie pomocy dokonywana jest ocena punktowa wg następujących kryteriów:

1. dotyczy udziału procentowego w procesie scaleniowym: a. właścicieli gospodarstw rolnych objętych postępowaniem scaleniowym do ogółu właścicieli takich gospodarstw, b. powierzchni gruntów objętych postępowaniem scaleniowym do ogólnej powierzchni gruntów takich gospodarstw – za a lub b maksymalnie można uzyskać 100 pkt. Uwaga! Uwzględnia się tylko jeden wyliczony udział. Ten, którego wartość procentowa jest wyższa. Uzyskuje się tyle punktów, ile wyliczono procent.
2. pozytywny wpływ na środowisko – 10 pkt;
3. poprawę walorów krajobrazowych – 10 pkt;
4. operacja zakłada wydzielenie niezbędnych gruntów na cele:
   1. miejscowej użyteczności publicznej wynikających z założeń do projektu scalenia – 10 pkt,
   2. związane z poprawą stosunków wodnych w zakresie retencji wodnej – 10 pkt.

W poprzednim PROW 2017–2013 w woj. podlaskim udało się scalić ponad 11,0 tys. ha i były to w większości użytki rolne i nieco gruntów leśnych.

Pomoc może być przyznana na operacje, które uzyskały co najmniej 70 pkt. Umowy są zawierane w kolejności wynikającej z listy. Warto również pamiętać, że w przypadku, gdy wnioski uzyskały taką samą liczbę punktów, o kolejności przyznania pomocy decyduje data i godzina wpłynięcia wniosku o przyznanie pomocy.

Jakie korzyści dla rolnika w działaniu PROW „Scalanie gruntów”?

Wyniki prac poscaleniowych mają sprzyjać wzrostowi efektywności gospodarstw rolnych. Składa się na to:

• zmniejszenie kosztów transportu, ponieważ zmniejsza się odległość działek od domu właściciela gruntu,
• ułatwienie mechanizacji prac polowych,
• poprawa parametrów urządzeń melioracyjnych,
• dostosowanie struktury użytkowania gruntów i zróżnicowania gleb w gospodarstwie do obranego kierunku produkcji,
• likwidowanie zbędnych miedz i dróg oraz możliwość przeprowadzenia robót rekultywacyjnych;

Wyniki prac poscaleniowych mają sprzyjać wzrostowi efektywności gospodarstw rolnych.

Przykład dobrej praktyki

W poprzednim PROW 2017–2013 w woj. podlaskim udało się scalić ponad 11,0 tys. ha i były to w większości użytki rolne i nieco gruntów leśnych. Złożono 6 wniosków, które wszystkie zostały przyjęte przez UM. Na liście rankingowej województw w PROW 2007–2013, pod względem powierzchni scalonych gruntów, woj. podlaskie zajęło wysokie, bo 4 miejsce (1 miejsce – woj. lubelskie).

– „Scalanie gruntów” jest poddziałaniem skierowanym bezpośrednio do właścicieli gruntów rolnych. Główną korzyścią płynącą ze scaleń jest uporządkowanie struktury agrarnej – wyjaśnia Elżbieta Filipowicz, Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich UM w Białymstoku. – Woj. podlaskie jest obszarem bardzo zróżnicowanym. Część gospodarstw posiada dostosowaną do potrzeb wielkość i rozkład działek, część boryka się z funkcjonującą „szachownicą”, a część gruntów to wspólnoty gruntowe, o tak naprawdę nieuregulowanym prawie własności. Przeprowadzenie scalenia daje wymierną korzyść w postaci uregulowania praw własnościowych, wskazaniu granic poszczególnych działek, zmniejszenia liczby działek w gospodarstwie i dostosowaniu ich granic do warunków środowiskowych (np. zlokalizowanie gruntów jednego właściciela po jednej stronie rzeki). Dodatkową korzyścią jest uregulowanie sieci dróg dojazdowych do pól i dostosowanie ich jakości do potrzeb rolników.

– Dodatkową korzyścią jest uregulowanie sieci dróg dojazdowych do pól i dostosowanie ich jakości do potrzeb rolników – mówi Elżbieta Filipowicz, Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich UM w Białymstoku.

– Gospodarstwa rolne dysponują obecnie bardzo profesjonalnym sprzętem, którego gabaryty nie pozwalają na swobodne poruszanie się po obecnych drogach dojazdowych. Scalanie pozwala na wyznaczenie dróg odpowiedniej szerokości oraz urządzenie ich w odpowiedniej jakości (bardzo często utwardzonych). W poprzedniej perspektywie finansowej takich dróg w ramach realizacji zagospodarowania poscaleniowego wybudowano ponad 150 km, w większości na terenie pow. siemiatyckiego, który był najaktywniejszym wnioskodawcą w latach 2007–2013. Wszyscy rolnicy zainteresowani przeprowadzeniem scalenia na własnych gruntach winni ten fakt zgłosić Staroście Powiatu, właściwemu ze względu na lokalizację gospodarstwa. Starosta prowadzi proces scalenia, realizuje zagospodarowanie poscaleniowe i co najważniejsze, pozyskuje na ten cel środki finansowe. Rolnicy nie ponoszą ani kosztów scalenia, ani urządzania dróg – dodaje.

Przeczytaj również:

1. Scalanie gruntów: trwa zbiór wniosków
2. Dotacje PROW a scalanie gruntów rolnych