Kanibalizm u świń
Kanibalizm u świń jest odmianą zachowań pokarmowych. Mówimy o nim, kiedy zwierzęta gryzą lub skubią przedstawicieli własnego gatunku. Zachowanie to objawia się poprzez obgryzanie ogonów oraz uszu. Zdarza się również wygryzanie boków i sromu. Jakie są przyczyny kanibalizmu u świń?
Raport Naukowo-Techniczny EFSA (2011) wskazuje, że: „nietknięty zdrowy ogon może być najważniejszym pojedynczym wskaźnikiem dobrostanu, widocznym u samego zwierzęcia, dla prosiąt odsadzonych, warchlaków i tuczników…”, co świadczy o „wysokiej jakości zarządzania i szacunku dla integralności świń”. Kurtyzacja ogonów jest ostatecznością a „inne środki powinny zostać podjęte dla zapobiegania gryzienia ogonów i inne metody zaradzenia problemowi, biorąc pod uwagę cechy środowiska i zagęszczenie zwierząt. Z tego powodu niewłaściwe warunki środowiskowe lub nieodpowiedni system zarządzania muszą zostać zmienione w pierwszym rzędzie” (Dyrektywa UE 2008/120/WE, Załącznik 1, paragraf 8).
Spis treści
Pierwsze symptomy
Jednym z pierwszych przejawów kanibalizmu jest ssanie, żucie lub nadmierne zainteresowanie uszami lub ogonem sąsiedniego zwierzęcia. W skutek tego często obserwuje się zranienie lub odgryzienie części ogona lub uszu.
Gdy dojdzie do urazu ciała, świnie należy eliminować z grupy (stada). To sposób na zapobieganie rozprzestrzeniania się tego zachowania na inne osobniki.
Świnie dotknięte kanibalizmem reagują wolniej na bodźce ze względu na ból lub możliwe zakażenie. Uszkodzony ogon pobudza inne zwierzęta oraz staje się bardziej podatny na dalsze uszkodzenia. Rozwój takiej sytuacji w stadzie będzie zależeć od szybkiego reagowania. Dlatego należy ciągle obserwować zwierzęta w grupie.
Przyczyny kanibalizmu w stadzie świń
Do czynników związanych z występowaniem kanibalizmu u świń można zaliczyć:
- brak materiału umożliwiającego rycie w kojcu (podłoża rusztowe),
- nieodpowiednią wentylację w chlewni,
- częste zmiany temperatury w pomieszczeniu dla świń,
- wysoki poziom amoniaku,
- zbyt duże zagęszczenie zwierząt w kojcu,
- zaburzenia ze strony układu pokarmowego (ból, jako przyczyna nietypowych zachowań),
- niewłaściwie zbilansowaną dawkę pokarmową,
- czynniki osobnicze (wiek, genetyka).
Najistotniejszym elementem prowadzącym do pojawienia się kanibalizmu jest brak materiału manipulującego (najczęściej słomy). Wzbogaca on środowisko zwłaszcza w fermach prowadzących intensywny chów świń.
Słoma w zapobieganiu kanibalizmowi
Przyczyny kanibalizmu u świń to brak materiału manipulacyjnego, np. słomy
Wiele badań naukowych wskazuje, że w kojcach wyposażonych we wzbogacony w materiał wyściełający, rzadziej obserwuje się obgryzanie ogonów. Stwierdzono, że zwierzęta spędzały więcej czasu, manipulując słomą, sianem, kiszonką niż innymi materiałami wzbogacanymi środowisko bytowe. Materiał manipulacyjny dla świń musi być: jadalny (najlepiej by był przyswajalny dla organizmu, z walorami odżywczymi), zajmujący (zabawa ryjem) oraz ulegający zniszczeniu (poznanie przedmiotu zachęca do dalszej zabawy). Ponadto musi nadawać się do żucia (posiadać smak). Producent powinien podtrzymywać zainteresowanie świń poprzez walor nowości, dzięki czemu badanie obiektów i manipulowanie nimi jest silnie wyrażane. Element wzbogacający powinien być czysty, bez zanieczyszczeń odchodami (świnie odrzucają przedmioty zanieczyszczone fekaliami i nie wykazują zainteresowania nimi ze względu na bardzo czuły węch). Częste ścielenie, jest zatem wskazane, ponieważ spełnia wszystkie w/w cechy tzn. efekt nowości oraz brak zabrudzenia.
Kolejną sprzyjającą okolicznością jest brak odpowiedniego dostępu zwierząt do paszy lub wody. Wszystkie świnie w kojcu powinny mieć dostęp do pokarmu w tym samym czasie. Brak ten powoduje, że niektóre osobniki stają się bardziej niespokojne i nerwowe, co w konsekwencji może prowadzić do kanibalizmu.
Przyczyny stresu prowadzą do kanibalizmu świń
Stres u świń wywołany niepokojem i nerwowością sprzyja obgryzaniu ogonów. Nieprawidłowo zbilansowana mieszanka paszowa pobudza zwierzęta do poszukiwania pokarmu. Dieta uboga w składniki mineralne, zwłaszcza żelazo, miedź i sód lub pasza o zbyt małej ilości włókna pokarmowego, może skutkować odczuciem głodu fizycznego. Głód ten może powodować niepokój, drażliwość i prowadzić do patologii zachowań. Zbyt mała ilość soli w mieszance oraz niski poziom tryptofanu zwiększa preferencję w stosunku do krwi i sprzyja pojawieniu się obgryzania ogonów.
Stres termiczny
Stres cieplny może prowadzić do niepożądanych zachowań w stadzie
Również niewłaściwa temperatura otoczenia (stres termiczny – zbyt zimno lub gorąco) mogą wywołać zachowania kanibalistyczne. Ponadto wysoki poziom amoniaku, duża wilgotność, zbyt pyliste chlewnie lub nieodpowiednia wentylacja mogą prowadzić do omawianych zachowań. W celu zminimalizowania stresu cieplnego należy nie tylko zapewnić optymalne warunki mikroklimatyczne w budynkach inwentarskich. Trzeba zwrócić uwagę także na prawidłowe utrzymywanie zwierząt (zgodne z wymogami dobrostanu).
Obgryzanie ogonów stwierdza się także w stadach o obniżonym statusie zdrowotnym, prawdopodobnie z powodu zmniejszonej zdolności chorych zwierząt do unikania niewłaściwych zachowań. Występowanie przewlekłych chorób, najczęściej układu pokarmowego, również sprzyja kanibalizmowi.
Jak reagować
Brak stałego dostępu do wody czy jedzenia to przyczyny kanibalizmu u świń
W przypadku wystąpienia w stadzie kanibalizmu, muszą być dokonane zmiany związane z zarządzaniem stadem wraz z analizą czynników, które mogą one wywoływać. Zmian należy dokonywać etapowo, aż do momentu ustania tego typu zachowań. Wówczas należy przestać skracać ogony u prosiąt. Jeśli natomiast problem powróci, lokalni inspektorzy służb weterynaryjnych powinni wydać krótkoterminowe zezwolenie na kurtyzację ogonów. Oczywiście pod warunkiem przeprowadzeniu zmian w zarządzaniu stadem. Brak wystarczającej wiedzy na temat agresji u zwierząt prowadzi do pogłębiania się problemu. W efekcie prowadzi to do strat w produkcji. Znajomość naturalnych, typowych zachowań agresywnych u świń umożliwia dobór odpowiednich metod postępowania, pracy i obsługi zwierząt.
