Przyczyny i objawy zatruć u świń
Zatrucie to zaburzenie czynności organizmu pod wpływem wprowadzenia do niego trucizny. Biorąc pod uwagę działanie toksyny na organizm, zatrucie może mieć przebieg: ostry, podostry oraz przewlekły. Jak przebiegają zatrucia świń?
Zatrucia ostre charakteryzują się szybkim rozwojem objawów chorobowych, powstających w ciągu krótkiego czasu. Objawy zatrucia lub śmierć występują w ciągu 24 godzin i odznaczają się dynamiką objawów klinicznych.
Spis treści
Rodzaje zatruć
Objawy zatrucia świń występują w ciągu 24 godzin
Zatrucia podostre są wyraźne, ale nie tak gwałtowne, jak w zatruciu ostrym. Występują po jednorazowo lub kilkakrotnie przyjętej dawce trucizny. Zatrucia przewlekłe powstają poprzez działanie małych dawek trucizny podawanych przez dłuższy okres czasu. Na ogół pod wpływem kumulacji trucizny w organizmie (objawy narastają powoli i są mało charakterystyczne).
Rozpoznanie okoliczności zatrucia
Szczegółowy wywiad okoliczności zatruć jest pierwszym krokiem do udanej diagnozy. Ma to duże znaczenie dla właściwego rozpoznania zatrucia. Wywiad jest podstawą zarówno dla lekarza weterynarii jak i osoby diagnozującej w laboratorium toksykologicznym. Otrzymane dane umożliwią właściwe ukierunkowanie badań.
Ustalenie okoliczności zatrucia często bywa bardzo trudne
Ustalenie, w jakim czasie i miejscu zauważono pierwsze objawy, jest istotne w określeniu przyczyny zachorowania i okoliczności przedostania się trucizny do organizmu. W wywiadzie toksykologicznym należy uwzględnić wiele czynników. Wśród nich można wymienić m.in. liczbę zwierząt w danym gospodarstwie, wiek i płeć zwierząt oraz objawy kliniczne i czas ich trwania. Istotne są również miejsce i czas zachorowania lub padnięcia, a także czynniki toksyczne, z którymi zwierzę mogło mieć styczność (leki, środki higieny sanitarnej, środki ochrony roślin itd.).
W wywiadzie należy uwzględnić dane dotyczące przeprowadzanych ostatnio zabiegów lekarsko-weterynaryjnych, żywienie i sposób przygotowania karmy, w tym stosowane dodatki paszowe. Liczą się także ogólne warunki zoohigieniczne (sposób zabezpieczenia środków chemicznych używanych w gospodarstwie, stan wentylacji, przeprowadzane zabiegi dezynfekcji, dezynsekcji i deratyzacji), zabiegi agrochemiczne (szczególnie te z użyciem pestycydów lub nawozów mineralnych, należy ustalić nazwy stosowanych środków) oraz lokalizacja zakładów przemysłowych i ewentualna emisja zanieczyszczeń.
Zatrucia świń mogą mieć bardzo podobne objawy, ale różne przyczyny.
Przyczyny zatruć
Zatrucia świń mogą mieć bardzo podobne objawy, ale różne przyczyny. Do najczęściej spotykanych zaliczamy zatrucia mykotoksynami oraz środkami chemicznymi. Substancje trujące mogą być resorbowane poprzez przewód pokarmowy, skórę oraz błony śluzowe. W zatruciach świń przez układ oddechowy szczególne znaczenie ma: tlenek węgla, amoniak a także pyliste środki owadobójcze stosowane w pomieszczeniach. Do najczęściej występujących i najgroźniejszych można zaliczyć zatrucia grzybnią mikotoksyn.
Objawy zatrucia świń
Początkowe objawy zatrucia to spadek apetytu. Może być on połączony niekiedy z wystąpieniem biegunki. Silne zatrucie może skutkować brakiem pobierania paszy, osowiałością zwierząt czy wystąpieniem skórnych przebarwień. Obecność mikotoksyn w paszy może prowadzić do uszkodzenia wątroby i płuc. Szkodliwe związki znacząco obniżają również parametry rozpłodu. w przypadku wyjątkowo silnych zatruć skutkiem są upadki zwierząt.
Częstym objawem zatrucia świń jest nagły spadek apetytu
Uwaga na mikotoksyny!
Mikotoksyny to produkty przemiany materii grzybów pleśniowych, rozkładających materie organiczną. Ich obecność w paszy jest szkodliwa dla wszystkich zwierząt monogastrycznych. W żywieniu świń, największe znaczenie mają zatrucia ochratoksynami i zearalenonem. Do zakażenia organizmu przez ochratoksyny dochodzi podczas podawania ziaren zbóż porażonych grzybami Aspergillus ochraceus. Z kolei zearalenonem, podczas zadawania zazwyczaj kukurydzy, zanieczyszczonej pleśniami z rodzaju Fusarium.
Ziarno pszenicy najczęściej zawiera aflatoksyny i ochratoksyny
Rzadziej spotyka się zatrucia wywołane przez aflatoksyny, występujące w poekstrakcyjnej śrucie sojowej i arachidowej. Występowaniu mikotoksyn w paszy najbardziej sprzyja niewłaściwe jej przechowywanie.
Zaburzenia w rozrodzie
Zatruciom często towarzyszą zaburzenia występujące w rozrodzie. Pierwsze objawy zatrucia zearalenonem mogą przypominać wystąpienie rui. Charakterystycznym objawem, jest zaczerwieniony i obrzmiały srom. Długotrwałe narażenie zwierząt na spożycie zearalenonu może powodować zaburzenie cyklu rujowego, problemy z zapłodnieniem, a nawet ronienia miotów.
Mikotoksyny wpływają też niekorzystnie na wielkość miotów. Prosięta pochodzące od loch żywionych skażoną paszą są słabsze, mniej żywotne i bardziej narażone na infekcje. Mikotoksyny w znaczący sposób mogą więc pogorszyć poziom użytkowości rozpłodowej loch.
Zatrucie sporyszem
Sporysz nie jest już obecnie tak dużym problemem jak dawniej. Jednak nawet nieznaczna ilość przetrwalników w paszy dla trzody, może mieć negatywny wpływ na zwierzęta. Alkaloidy obecne w sporyszu (ergotamina, ergometryna, ergokornina, ergokryptyna i inne) wywierają bowiem silnie toksyczne działanie na organizm świń.
Zatrucia świń mogą być tragiczne w skutkach
Objawy toksyczne ujawniają się już przy zanieczyszczeniu rzędu 0,1%. Objawami u świń, które można zaobserwować najczęściej, są: drgawki, porażenie kończyn, nadmierne pobudzenie, biegunki czy wymioty. W przypadku niewłaściwego leczenia lub jego braku mogą doprowadzić do skrajnego wyniszczenia organizmu i śmierci. Przetrwalniki sporyszu najczęściej występują w życie i pszenżycie. Są znacznie większe od ziarniaków zbóż. Charakteryzują się ciemnobrązową barwą, a po przełamaniu wewnątrz są białe.
Profilaktyka zatruć mikotoksynami
W profilaktyce zatruć mikotoksynami główną rolę pełni dokładna kontrola komponentów paszowych, przeznaczonych do przygotowania, czyli poddanie paszy precyzyjnym badaniom laboratoryjnym pod kątem określenia poziomu mikotoksyn (poziom stężenia grzybni w paszy nie musi być wykrywalne organoleptycznie).
Właściwe przechowywanie paszy to podstawa profilaktyki
Również należy pamiętać o właściwym przechowywaniu, czyli unikaniu kontaktu paszy z wilgocią. W zapobieganiu zatruciom szkodliwymi związkami ważną rolę pełnią również preparaty wiążące lub hamujące działanie mikotoksyn. Środki takie zawierają substancje sorbujące, takie jak: węgiel aktywny czy glinokrzemiany. Dodatkowo wzbogacone są także enzymami, hamującymi aktywność toksyn. Niektóre preparaty zawierają zarazem ekstrakty roślinne, wspomagające i oczyszczające organizm.
Zatrucie solą u świń
Zatrucia NaCl (solą) dotyczą wszystkich gatunków zwierząt. Najczęściej występuje jednak u świń (gatunek najbardziej wrażliwy). Zwierzęta mogą tolerować wysokie stężenie chlorku sodu w diecie, jeśli mają zapewniony stały dostęp do wody. Przyczyną zatruć jest zawsze spożycie dużych ilości NaCl z wodą lub paszą, złe wymieszanie soli z karmą, podawanie odpadków kuchennych, przypadkowe spożycie masy solnej lub roztworów NaCl używanych w gospodarstwie domowym.
Wśród objawów zatrucia solą można wymienić przyspieszone tętno i oddechy oraz skurcze tężcowe
Czynnikiem sprzyjającym zatruciu jest niedostateczna ilość wody lub jej brak. Zatrucie prowadzi do ogólnego odwodnienia. U świń wczesnym objawem zatrucia mogą być zwiększone pragnienie, wymioty, ślinotok, świąd, zaparcia, przyspieszone tętno i oddechy. Następnie pojawiają się biegunka i objawy nerwowe m.in. zgrzytanie zębami, siedzenie na zadzie, gwałtowne ruchy głową do przodu i do tyłu, wytrzeszcz oczu, skurcze kloniczno-toniczne, skurcze tężcowe, pokładanie się na boki, zagrzebywanie się w ściółkę, śpiączka. Do śmierci dochodzi w ciągu 48 godzin.
Toksyczne stężenie selenu
Kolejnym często spotykanym zatruciem jest toksyczne stężenie selenu w organizmie świń.
Kolejnym często spotykanym zatruciem jest toksyczne stężenie selenu w organizmie świń. W Polsce do zatruć dochodzi wskutek przedawkowania preparatów stosowanych profilaktycznie i w terapii niedoborowej. W zatruciu przewlekłym selenem, bo takie najczęściej dotyczy trzody chlewnej, (choroba ługowa, „alkali disease”) obserwuje się osłabienie mięśni, bolesność kończyn, kulawizny, deformacje racic oraz wyniszczenie organizmu.
Sekcyjnie stwierdza się ogólną wybroczynowość, zwyrodnienie mięśnia sercowego, mięśni szkieletowych i nerwów, marskość i zmiany martwicze w wątrobie. Zaobserwować można również kruchość nerek oraz powiększenie śledziony, niekiedy stany zapalne przewodu pokarmowego, ubytki na powierzchniach stawowych kości długich.
Objawy zatrucia amoniakiem
W przypadku zatrucia amoniakiem, również często występującym w produkcji trzody chlewnej, reakcje pojawiają się zwykle w ciągu 15 minut do kilku godzin od pojawienia czynnika narażenia. U świń podstawową reakcją na nadmiar amoniaku jest przede wszystkim: zwiększona podatność na schorzenia dróg oddechowych oraz śmiertelność prosiąt przed odsadzeniem, jak również zmniejszenie tempa przyrostów dobowych przed i po odsadzeniu.
W rozpoznaniu zatrucia ważne jest ustalenia źródła schorzenia
Ustalenie źródła schorzenia
W rozpoznaniu zatrucia świń ważne jest ustalenia źródła schorzenia. Należy zatem ustalić czy działanie trucizny uwidoczniło się ze strony:
- układu oddechowego (np. krwawienie z nosa, zapach wydychanego powietrza, kaszel, zaburzenia częstotliwości oraz głębokości oddechu).
- przewodu pokarmowego (np. zabarwienie błony śluzowej, zaburzenia wydzielenia śliny, wymioty, biegunka).
- układu moczowego (np. bezmocz, wielomocz, ból przy dodawaniu moczu, zapach i zabarwienie moczu).
- układu nerwowego (np. zaburzenia świadomości, koordynacja wzrokowo- ruchowa, drgawki, odruchy patologiczne, rozszerzenie lub zwężenie źrenic, niedowidzenie itd.).
- zmian skórnych (np. zaczerwienienie skóry, bladość, szarość, zażółcenie, suchość, obrzęki, wykwity).
Badania laboratoryjne materiału biologicznego
Należy jednak pamiętać, że w większości przypadków na podstawie objawów można co prawda stwierdzić zatrucie. Natomiast trudno jest ustalić toksynę, która je wywołała. Dlatego też w praktyce różnicowanie zatrucia jest trudne. Wiele zatruć przebiega podobnie i bardzo rzadko obraz kliniczny jest na tyle specyficzny chorobowo, że można konkretnie określić substancję toksyczną.
Przy zatruciu istotne jest przeprowadzenie badania laboratoryjnego pod kątem toksyn
Ważne są zatem badania laboratoryjne materiału biologicznego pod kątem toksyn (badania sekcyjne po śmierci zwierząt), jak również paszy czy dodatków stosowanych w żywieniu świń.
