Przygniecenia prosiąt – jak im zapobiegać?

Przygniecenia prosiąt przez lochy to był i wciąż jest duży problem, który dotyczy i małych i dużych gospodarstw. Przekłada się to na odchów prosiąt i opłacalność produkcji. Jak zmniejszyć współczynnik przygnieceń?

Każdego hodowcę/producenta trzody chlewnej interesuje osiągana opłacalność produkcji. Odchów prosiąt ssących jest istotnym czynnikiem kształtującym opłacalność produkcji trzody chlewnej. Ilość prosiąt przekazywanych z sektora porodowego do dalszej produkcji jest podstawą jej efektywności.

Przygniecenia prosiąt – przyczyny

Na wartość powyższych cech wpływa oczywiście m.in.: umiejętny dobór ras i wariantu krzyżowania towarowego stosowanego w stadzie; prawidłowe żywienie zwierząt oraz profilaktyka weterynaryjna i pielęgnacja. Lecz niestety przygniecenia prosiąt są z kolei tym czynnikiem, który mocno zaniża statystyki efektywności produkcji.

Przygniecenia prosiąt i przydeptywania przez lochy wynikają głównie z:

1. złych warunków w kojcach porodowych (zarówno środowiskowych jaki i technologicznych); 
2. zbyt dużego otłuszczenie lochy;
3. cech osobniczych loch, wśród których można wymienić agresywność oraz brak instynktu opiekuńczego. 

Na przygniecenia prosiąt wpływ ma stan zdrowia lochy, w tym jej otłuszczenie oraz warunki bytowe.

Odchów prosiąt – minimalizacja strat

Aby zminimalizować straty prosiąt należy w pierwszej kolejności zadbać o odpowiednie warunki środowiskowe w czasie porodu i pierwszych dni życia osesków. Wskazane jest, jeżeli tylko warunki na to pozwalają, wydzielenie w chlewni odpowiedniego pomieszczenia tzw. porodówki z kojcami dla macior z prosiętami. Pomieszczenie takie powinno być: suche, ciepłe, jasne, dobrze wentylowane, ale bez przeciągów.

Przygniecenia prosiąt mają bardzo często miejsce w pierwszych godzinach  i dniach po porodzie. Wtedy prosięta są najbardziej narażone. Stwarzając im odpowiednie warunki w kojcu (ciepłe gniazdo) prosięta szybko uczą się, gdzie są ,,bezpieczne”. Zarówno lochom jak i prosiętom należy zapewnić odpowiednie warunki bytowe. Locha powinna mieć zapewnioną odpowiednią temperaturę na poziomie  18- 200 C. W porodówce nie powinno dopuszczać się do sytuacji nadmiernego hałasu, który może być czynnikiem stresogennym dla zwierząt i również wpływać n odchów prosiąt.  

Jarzmo i dmuchawy – sposoby na przygniecenia prosiąt?      

Innowacyjną metodą na mniejsze przygniatanie prosiąt w klatkach porodowych bez zabezpieczania są dmuchawy. Strumień powietrza zmusza prosięta do wyjścia z pod stojącej lochy w bezpiecznej części kojca. Rozwiązanie to jednak nie przyjęło się w polskiej produkcji, ponieważ generowało dodatkowe koszty związane z amortyzacją urządzeń.

Najczęściej stosowanym w sektorach porodowych sposobem utrzymania loch jest obecnie kojec porodowy z jarzmem, który ma ograniczać matkę i przygniecenia prosiąt w okresie odchowu.  Niemcy deklarują, że do 2035 roku wprowadzą zakaz stosowania jarzm porodowych.  Dozwolone będzie jedynie zamknięcie lochy na 5 dni po oproszeniu, a kojce będą miały powierzchnię co najmniej 6,5 m2. 

Niezdolność lochy do wykazywania odpowiednich zachowań może być związana z gniazdowaniem w kojcu, spowodowana brakiem zarówno przestrzeni, jak i dostępnych materiałów. Ale również została powiązana z podwyższonym poziomem hormonów stresu, takich jak kortyzol.

Stres, który odczuwa zwierzę ma wpływ na produkcję kortyzolu i ogólny stan zdrowia lochy.

Wpływ stresu na odchów prosiąt

Hormony stresu wpływają negatywnie na poziom oksytocyny. Stres przed oproszeniem i porodem u lochy przekłada się na gorszy odchów prosiąt (mniejsza żywotność). Udowodniono, że zbyt wysoki poziom kortyzolu (wywołany stresem) wydłuża poród, opóźnia wyrzut siary i mleka. Przygniecenia prosiąt są najbardziej groźne dla zwierząt z niską żywotnością, u których mogło wystąpić niedotlenienie podczas oproszenia lub mają niską masę urodzeniową. Posiadanie prosiąt mniej żywotnych jest ważne szczególnie w miotach o dużej liczebności prosiąt i zmniejsza ich  szanse, przy ustalaniu hierarchii sutkowej i dostępności do bardziej mlecznych sutków.    

Zdrowie lochy a problem przygnieceń

Zbyt duże otłuszczenie lochy zmniejsza jej płodność, przedłuża i utrudnia poród. Lochy o dużej masie ciała charakteryzują się otłuszczonymi narządami rozrodczymi. Wpływają one negatywnie na przebieg ciąży. Takie lochy mają też otłuszczone listwy mleczne i zauważa się niewłaściwą produkcję mleka w okresie odchowu. Nieodpowiednia (zbyt duża masa ciała) loch wpływa również na częstsze przygniecenia prosiąt. W czasie kładzenia zwierzę mniej ostrożnie kładzie się do karmienia. Aby zapobiec nadmiernemu otłuszczeniu loch w ciąży należy stosować odpowiednio zbilansowane dawki żywieniowe.    

Zachowania loch podczas odchowu

Lochy są w zdecydowanej większości bardzo opiekuńczymi i troskliwymi matkami. Odchowując miot w kojcu porodowym locha sama wybiera miejsce, w którym się kładzie do karmienia lub odpoczynku. Kładzie się najpierw na brzuchu, a robi to bardzo ostrożnie, najczęściej tuż przy przegrodzie. Zbliża ku posadzce najpierw przód ciała a potem zad, w trakcie pilnie nasłuchuje i na każdy alarmujący pisk prosięcia szybko się podnosi. Z pozycji leżenia na brzuchu kładzie się dopiero powoli na boku i eksponuje wymię.

W przeważającej większości lochy dbają odpowiednio o młode, co wpływa pozytywnie na odchów prosiąt.

fot. AgroFoto.pl, gość

Nie wszystkie loch są idealnymi matkami. Niektóre wykazują takie cechy, które są niepożądane w hodowli/produkcji i mają negatywny wpływ na odchów prosiąt. Agresywne lochy, które nie wykazują instynktu opiekuńczego, hodowca powinien eliminować na drodze selekcji materiału hodowlanego. W przypadku zbyt agresywnej lochy w produkcji hodowca musi usuwać takie osobniki ze stada podstawowego.  

Do strat związanych z nieodpowiednim zachowaniem się lochy należą również sporadyczne, ale zdarzające się zagryzienia prosiąt po porodzie. Przyczyny tego zachowania wiążą się z napięciem centralnego układu nerwowego w czasie porodu. Innym czynnikiem znaczącym jest strach i poczucie zagrożenia. Jeśli jest to element związany z cechami osobniczymi, również takie zwierzę powinno być przeznaczone do brakowania.  

Brak jarzma w polskiej hodowli – czy to się uda?

Zmiany w utrzymaniu loch (brak jarzma) prędzej czy później wejdą w życie. Czy Polska jest na to gotowa? Biorąc pod uwagę obecną sytuację rynkową i pomoc Państwa wydaje się niewystarczająca. Jednak to w dużej mierze konsumenci stawiają wymagania dotyczące sposobu utrzymania świń i zmiany te będą nieuniknione. Trzeba zatem znaleźć takie rozwiązania, które pozwolą zarówno producentom jak i hodowcom wprowadzać zmiany w produkcji bez ponoszenia dodatkowych, i tak już wysokich, kosztów produkcji. Rozwiązania finansowe są istotne, ale niewystarczające. Zasadne jest podnoszenie poziomu wiedzy i świadomości producentów/hodowców. Muszą doskonalić się w temacie behawioru świń i kluczowych rozwiązań produkcyjnych, a następnie wykorzystywać tę wiedzę. Instytucje oraz osoby związane z produkcją trzody chlewnej powinni być świadome odpowiedzialności za upowszechnianie owej wiedzy.