Rozmnażanie roślin – czyli jaki materiał rozmnożeniowy warzyw?

fot. Pixabay

Wiosna to symbol odrodzenia i nowego życia. To również dobry moment na rozmnażanie roślin. Jak wykorzystać odpowiednio materiał rozmnożeniowy? Przybliżamy sposoby na skuteczne rozmnażanie warzyw.

Wiosna to nie tylko wiosenne porządki, ale przede wszystkim czas wysiewów i sadzenia — sprawdzania i kompletowania materiału rozmnożeniowego warzyw — nasion, cebul, bulw, karp.

Generatywne rozmnażanie roślin warzywnych

Rozmnażanie generatywne z nasion

W praktyce warzywniczej, stosowanym powszechnie i przeważającym sposobem na rozmnażanie roślin, z którego otrzymuje się z jednej rośliny bardzo dużo osobników, jest rozmnażanie generatywne. To pokrótce oznacza, że rozmnażanie jest z nasion, powstających z zalążka znajdującego się w zalążni, która po zapłodnieniu rozrasta się w owoc. W warzywnictwie nasionami nazywa się także owoce stanowiące materiał siewny np. owoce marchwi.

Efekty rozmnażania

Pojedyncze nasienie zawiera zarodek, substancję pokarmową i okrywę nasienną — łupinę. Zarodek powstaje z zapłodnionej komórki jajowej i składa się z zawiązków pędu i korzeni (kiełków) oraz z 1–2 liścieni. Substancje pokarmowe dla rozwijającego się zarodka wypełniają całe nasienie. W zależności od gatunku, znajdują się w bielmie (tkanka spichrzowa), obielmiu lub w silnie rozwiniętych liścieniach (nasiona bezbielmowe).

Nasiona warzyw charakteryzują się dużą różnorodnością pod względem wielkości, kształtu i zabarwienia, przykładowo: 1 gram nasion fasoli, to jedno pojedyncze nasiono, ale u selera to już około 3 tysiące nasion! Stan spoczynku dojrzałych nasion może trwać od roku do kilku lat. Zależy to przede wszystkim od gatunku oraz warunków klimatycznych w czasie ich produkcji i przechowywania.

Wegetatywne rozmnażanie roślin

Rozmnażanie wegetatywne przez podział karp rabarbaru

Rozmnażanie wegetatywne polega na otrzymaniu z jednej rośliny wyjściowej (matecznej) kilku — kilkunastu osobników stanowiących przedłużenie cech fenotypowych (cechy zewnętrzne) i genotypowych (pula genów) rośliny matecznej. Takie rozmnażanie roślin stosowane jest rzadziej i wówczas, gdy:

• rośliny w naszych warunkach nie wydają nasion — czosnek, chrzan, cebula piętrowa;
• rośliny uzyskane z siewu nasion mogą stanowić materiał niejednolity, tj. odbiegający od cech odmiany i nie powtarzają cech rodzicielskich — rabarbar;
• zapewnia szybsze plonowanie — szczypiorek, siedmiolatka, rabarbar;
• jest dużo łatwiejsze w wykonaniu — szalotka, szczypiorek, siedmiolatka;
• w pracach hodowlanych, kiedy zależy na uzyskaniu dużej ilości nasion wyselekcjonowanego osobnika, np. pomidora. Można go szybko rozmnożyć przez sadzonki z bocznych pędów.

Sposoby rozmnażania wegetatywnego

• Rozmnażanie wegetatywne z bulw ziemniaka

  Rozmnażanie roślin z bulw — uprawa ziemniaka — bulwy powstają na końcach podziemnych rozłogów — stolonów. Najbardziej przydatne są sadzeniaki o średniej masie 60–80 g — uprawa przyśpieszona. Duże bulwy (100–200 g) mogą być przed sadzeniem krojone wzdłuż na dwie części. Przy czym każda powinna mieć mniej więcej jednakową liczbę silnych oczek wierzchołkowych.

• Dzielenie cebul — cebula kartoflanka, cebula piętrowa, szalotka, czosnek — cebule tworzą gniazdo złożone z kilku — kilkunastu cebul. Większe przeznaczane są do konsumpcji, mniejsze — do rozmnażania. Wysadzone jesienią zbieramy w sierpniu roku następnego, a z sadzenia wiosennego – w październiku.
• Dzielenie karp — uprawa rabarbaru — najbardziej przydatne są 5–6-letnie. Po przecięciu na 2–4 części, gdzie każda powinna mieć co najmniej 1 pąk i 1–3 korzenie oraz zaschniętą powierzchnię cięcia, sadzi się je na miejsce stałe.
• Rozmnażanie roślin przez podział kęp — uprawa szczypiorku i siedmiolatki. Można je podzielić na tyle części, ile jest samodzielnych roślin w danej kępie.

Czosnek

Czosnek tworzy drobne, spłaszczone cebulki tzw. ząbki. Dzielimy go na typ:

• wytwarzający pędy kwiatostanowe, gdzie główki są słabo okryte łuskami i słabiej się przechowują, dlatego sadzi się je jesienią. Można go rozmnażać także z cebulek powietrznych, tworzących się na szczycie pędów kwiatostanowych;
• niewytwarzający pędów kwiatostanowych, o główkach nieregularnych. Składają się one z dużej liczby małych ząbków (9–13) ułożonych spiralnie w 2–3 okółkach. Są lepiej okryte łuskami i lepiej się przechowują.

Rozmnażanie przez sadzonki

• korzeniowe — uprawa chrzanu — korzeń nie przyrasta na długość, tylko na grubość, a z uzyskanych sadzonek otrzymuje się nowe rośliny;
• pędowe — uprawa pomidora lub ogórka — uzyskane rośliny mają krótszy okres wegetacji, wcześniej kwitną i owocują, ale są mniej plonotwórcze;
• liściowe — rozmnażanie kapusty — najczęściej w pracach hodowlanych.

Rozmnażanie wegetatywne przez sadzonki

Zasady dotyczące rozmnażania roślin, wymagania odnośnie do wytwarzania oraz jakości materiału rozmnożeniowego i materiału nasadzeniowego roślin warzywnych, reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z 25 maja 2020 r.