Rynek mleka 2023. Kiedy ceny będą lepsze?
Czy rynek mleka 2023 czeka zapaść? Cena skupu mleka obniżyła się od początku roku o ponad 17%. Wskutek rozchwiania gospodarki nastąpiła stagnacja w handlu produktami mlecznymi. Tymczasem UOKIK wykrył nieprawidłowości. Kiedy wreszcie nastąpi przełom na rynku mleka?
Ceny mleka na globalnych rynkach od miesięcy utrzymują tendencję spadkową, choć jest ona teraz mniej dynamiczna. Dotyczy to wszystkich najważniejszych produktów mlecznych. W ostatnich miesiącach najsilniej staniały takie produkty, jak: masło, odtłuszczone mleko w proszku (OMP), pełne mleko w proszku (WMP) i serwatka. Jednocześnie, jak zauważają eksperci z Crédit Agricole, istotnie zmniejszyła się dysproporcja pomiędzy cenami tłuszczu mlecznego i białka. Wyraża się ona w różnicy pomiędzy cenami masła i odtłuszczonego mleka w proszku. Światowy rynek mleka 2023 znajduje się obecnie w spadkowej fazie cyklu, a sytuacja na krajowym rynku to tylko odzwierciedla. Albowiem w Polsce od początku 2023 r. cena skupu mleka obniżyła się o ponad 17%.
Spis treści
Ceny skupu mleka w maju 2023 r.
Według danych GUS średnia cena skupu mleka w maju 2023 r. spadła w ciągu miesiąca o 4,7% do 206,52 zł/hl. Tym samym była ona niższa o 6,6% niż w analogicznym okresie 2022 roku.
W maju najwięcej (powyżej 212 zł/hl) płacono w województwach:
- podlaskim — 224,68 zł/hl,
- lubuskim — 216,91 zł/hl,
- dolnośląskim — 212,73/hl zł.
Natomiast najniższe ceny, poniżej 200 zł/hl, oferowano w województwach:
- pomorskim — 195,89 zł/hl,
- małopolskim — 196,26 zł/hl,
- kujawsko-pomorskim — 196,36 zł/kg.
Sprzedaż produktów mlecznych w czerwcu
Z kolei z raportu MRiRW za okres 12–18.06.2023 r. wynika, że w tygodniu kończącym się 18 czerwca ceny mleka spadły nawet o ponad 2%. Duże obniżki zaliczyły też w skali tygodnia inne produkty płynne, a mianowicie: jogurt, kefir i śmietana. Na plusie było tylko mleko spożywcze pasteryzowane (0,1%) oraz 3,2% mleko UHT (+3,5%).
Ceny sprzedaży produktów płynnych za okres 11-18.06.2023 r.
Rynek mleka 2023. Skąd tak niskie ceny?
Jedną z głównych przyczyn spadku cen na rynku mleka jest wzrost jego produkcji wśród największych światowych eksporterów produktów mlecznych. Mianowicie w I kwartale 2022 r. wzrost ten wyniósł +0,6% r/r wobec wzrostu 0,5% w IV kw. Dotyczy to głównie Unii Europejskiej i USA.
Ceny produktów mlecznych w Unii Europejskiej (EUR/100 kg)
Tymczasem na półkuli południowej, w związku z niekorzystnymi warunkami pogodowymi, obserwujemy spadek produkcji mleczarskiej.
Rosnąca w ostatnich miesiącach podaż mleka w UE i USA jest odpowiedzią na relatywnie wysoką opłacalność jego produkcji w poprzednich kwartałach, mimo utrzymującej się silnej presji kosztowej. Utrzymujące się obecnie korzystne warunki agrometeorologiczne w UE i USA pozwalają oczekiwać, że dostawy mleka z tych kierunków w najbliższych miesiącach przyspieszą — czytamy w raporcie Crédit Agricole.
Jednak ożywienie produkcji mleka zbiegło się w czasie z osłabieniem światowego popytu na produkty mleczne. Duże znaczenie miał w tym przypadku silny wzrost cen tych produktów w poprzednich kwartałach, który nastąpił wskutek inflacji. To zaś przełożyło się na obniżenie siły nabywczej konsumentów.
Sytuacja na polskim rynku mleka w 2023 r. a rynek chiński
Na spadek popytu na produkty mleka wpłynęło też wyraźne obniżenie popytu w Chinach, największego importera produktów mlecznych na świecie. Albowiem w pierwszych dwóch miesiącach 2023 r. wolumen chińskiego importu produktów mlecznych obniżył się o 31,4% w skali roku.
Na rynek mleka w Polsce ma wpływ sytuacja w chińskim handlu produktami mlecznymi
W kwartalniku agrobiznesu „Agromapa” eksperci Crédit Agricole wyjaśniają – „(…) światowy rynek mleka pozostanie w spadkowej fazie cyklu do III kw. 2024 r. Czynnikami ryzyka dla naszego scenariusza są trwałość ożywienia produkcji mleka w UE i USA, warunki pogodowe wśród największych światowych eksporterów produktów mlecznych oraz perspektywy odbudowy popytu na produkty mleczne w Chinach wraz z prognozowanym przez nas ożywieniem gospodarczym w tym kraju”.
Dlaczego w mleczarstwie doszło do kryzysu?
Jak oceniają eksperci, krytyczna sytuacja w notowaniach giełdowych dla produktów mlecznych wynika ze wzrostu ich spożycia obserwowanego podczas pandemii. Wtedy to bowiem wyraźnie spadła światowa konsumpcja mięsa na rzecz właśnie nabiału. W ślad za tym wzrosła też produkcja mleka, a produkty mleczarskie zaczęły drożeć. W pewnym momencie jednak bańka pękła, albowiem konsumenci nie chcieli już więcej płacić za nabiał. To sprawiło, że sytuacja uległa diametralnemu odwróceniu.
Kryzys w mleczarstwie postępuje, ceny mleka lecą ostro w dół
Kiedy będą lepsze ceny mleka?
Analizując rynek mleka 2023, eksperci Crédit Agricole podjęli próbę oszacowania, jak ceny będą się kształtować w dłuższej perspektywie. Ich zdaniem spadkowa faza cyklu światowego rynku mleka utrzyma się do III kw. 2024 r. Czynnikami ryzyka dla tego scenariusza są:
- trwałość ożywienia produkcji mleka w UE i USA,
- warunki pogodowe wśród największych światowych eksporterów produktów mlecznych,
- perspektywy odbudowy popytu na produkty mleczne w Chinach wraz z prognozowanym ożywieniem gospodarczym w tym kraju.
W konsekwencji eksperci Crédit Agricole oczekują, że w kolejnych kwartałach cena skupu mleka utrzyma trend spadkowy wraz z obniżającymi się cenami produktów mlecznych. Jednak lokalnie czynnikiem ograniczającym skalę spadku cen jest wysoka konkurencja o surowiec pomiędzy mleczarniami. Tym samym pod koniec br. spodziewana cena skupu mleka w Polsce wyniesie około 205 zł/hl, a na koniec 2024 r. około 200 zł/hl.
Prognoza cen skupu mleka w Polsce
Jak zmieniały się ceny mleka w ostatnim kwartale?
Dynamikę spadku cen mleka można zaobserwować, analizując rynek mleka w ostatnich trzech miesiącach 2023 roku. Weźmy pod uwagę choćby dane GUS za marzec, kwiecień i maj 2023 r.
Mianowicie średnia cena skupu mleka w marcu wyniosła 222,54 zł/hl. Najwięcej płacono w województwie podlaskim (235,95 zł/hl), najmniej w łódzkim (208,63 zł/hl). Już wtedy spadek wyniósł –2,1% wobec lutego 2023 r.
Kolejny miesiąc przyniósł nieco większy spadek (–2,6%). Albowiem średnie ceny mleka w kwietniu 2023 oscylowały w granicach 216,80 zł/hl. Graniczne stawki zamknęły się w przedziale od 233,06 zł/hl (woj. podlaskie) do 204,13 zł/hl (łódzkie).
Natomiast w maju miesięczna skala obniżki była już niemal dwukrotnie większa (–4,7%), dając średnią cenę 206,52 zł/hl.
To tylko potwierdza trend spadkowy, jaki prognozują analitycy z Crédit Agricole.
Rok 2023 zaczął się właściwie od razu od 11% obniżki cen mleka wobec grudnia 2022 r. Już wtedy mleczarnie obniżały nam stawki o kilkadziesiąt procent. Teraz jest jeszcze gorzej — relacjonuje nasz rozmówca, producent mleka z województwa łódzkiego.
Czy latem ceny mleka spadną poniżej 2 zł/l?
Jak już wiemy konkurencja w mleczarstwie o surowiec potęguje spadek cen mleka i produktów mleczarskich, choć w przypadku tych ostatnich trend ten nieco wyhamował. Znaczenie ma różnica pomiędzy cenami masła i OMP, która od 2020 roku systematycznie rosła. Przełom nastąpił dopiero w 2023 r., gwałtownie wracając do stanu sprzed roku.
Różnica pomiędzy cenami masła i odtłuszczonego mleka w proszku w Unii Europejskiej (euro/100 kg)
W efekcie ceny mleka utrzymują tendencję spadkową, choć nieco wolniej. Eksperci są jednak zgodni, że jeszcze latem mogą one wynieść niecałe 2 zł/l.
Stagnacja w handlu pokłosiem destabilizacji gospodarki
Rynek mleka w Polsce w 2023 roku skomentowali też członkowie zarządu mleczarni Nowy Sącz (OSM). Ich zdaniem stagnacja w handlu produktami przerzutowymi wynika z mniejszego eksportu i zmniejszonego handlu detalicznego. Pośrednio to efekt destabilizacji gospodarki spowodowanej zachwianiem rynku energetycznego i podwyżki podstawowych cen paliw i energii.
Europa stała się niekonkurencyjna cenowo na globalnym runku światowym i nikt z nami nie chce handlować w tych cenach, które mamy do zaproponowania. Wiele firm zaprzestało sprzedaży produktów masowych (mleko w proszku, masło, sery) ponieważ nie chcieli sprzedawać produktów po kosztach. Te zapasy cały czas są w rezerwie i jeśli nie będzie eksportu, to po wypuszczeniu ich na rynek polski spowoduje to dalszy spadek cen, ponieważ będzie nadprodukcja — oceniają przedstawiciele OSM Nowy Sącz.
Czy działania UOKiK wpłyną na rynek mleka 2023?
Tymczasem UOKIK, który sprawdza warunki współpracy spółdzielni mleczarskich z dostawcami mleka w ramach kilku postępowań, stwierdził nieprawidłowości u jednej z nich. Mianowicie pod lupę Urzędu trafiła Spółdzielnia Mleczarska Mlekpol.
Mlekpol skupuje mleko od ponad 8400 dostawców — członków spółdzielni. Odbywa się to w oparciu o umowy kontraktacyjne. Jak ustalił UOKiK, Mlekpol narzucał w umowie postanowienia niekorzystne dla spółdzielców. Wśród niedozwolonych praktyk znalazły się m.in.: możliwość jednostronnej zmiany cennika skupu mleka, również z mocą wsteczną, obniżanie cen w okresie wypowiedzenia umowy, utrudniony dostęp dostawców do pełnej informacji o warunkach realizacji umowy. Dostawcy byli zobligowani do dostarczania mleka bez względu na okoliczności, nawet tych od nich niezależnych.
W efekcie prezes UOKiK zobowiązał Spółdzielnię Mleczarską Mlekpol do zaprzestania nieuczciwych praktyk handlowych. A konkretnie:
- Wprowadzenie nowego wzorca umowy na dostawę mleka oraz cennika, w których zawarte są wszelkie warunki dostaw, np. wymagane parametry jakości mleka, zasady realizacji dostaw, kary umowne (wcześniej rozproszone w różnych aktach wewnętrznych spółdzielni).
- Obowiązek uzyskania zgody dostawcy na zmianę cennika skupu mleka i wprowadzenie jasnych procedur w tym zakresie.
- Rezygnacja Mlekpolu z możliwości obniżania ceny płaconej dostawcy za mleko wyłącznie z powodu wypowiedzenia umowy.
- Zwolnienie producenta z obowiązku dostawy mleka w przypadku wystąpienia okoliczności od niego niezależnych (np. choroby zwierząt, awarii, wprowadzenia administracyjnych ograniczeń przemieszczania się).
- Umożliwienie weryfikacji przez dostawców badań jakości mleka wykonywanych przez Mlekpol w niezależnym od niego laboratorium (ocena jakości ma wpływ na przyjęcie mleka i jego cenę).
Pozostaje zapytać, jak zareaguje rynek mleka 2023? Czy takie działania UOKIK-u przełożą się na brzmienie umów kontraktacyjnych w innych spółdzielniach? Czy to tylko kropla w morzu potrzeb?
Źródła: Crédit Agricole, KZSM, Forum Mleczarskie, UOKIK
Czytaj też: Nabór na modernizację gospodarstw rolnych wydłużony! Do kiedy?
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
