Rynek ziemniaków cz. 1: dobre zbiory, rekordowe plony i niskie ceny
Jakie problemy ma rynek ziemniaków w Polsce? Wysokie zbiory, rekordowe plony, niskie ceny, spadek konsumpcji to tylko niektóre z nich. O rynku tym mówią dla agroFaktu analitycy, eksperci i praktycy – przedstawiciele „ziemniaczanego” biznesu w naszym kraju.
Do listy problemów dodać można nieznaczny wzrost powierzchni upraw w dużych gospodarstwach i zmniejszenie powierzchni w mniejszych, postępująca od wielu lat koncentracja, większe urynkowienie zbiorów, utrudnienia eksportowe, bakteriozę pierścieniową i nierówną konkurencję na rynkach europejskich.
Spis treści
Rekordowe zbiory, wysokie plony
W bieżącym roku zbiory ziemniaków w Polsce wyniosły blisko 9 mln t i są o ponad 2,7 mln t wyższe niż w 2015 r. – wynika z najnowszych szacunków Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR) – Państwowego Instytutu Badawczego (PIB) i Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ) – PIB.
Grzegorz Rykaczewski, analityk Banku Zachodniego WBK.
– Według przedwynikowego szacunku Głównego Urzędu Statystycznego, zbiory ziemniaków w br. miały wynieść ok. 8,3 mln t i miały być o 31% wyższe niż w roku ubiegłym – mówi Grzegorz Rykaczewski, analityk z Banku Zachodniego WBK. – Wynika to z niewielkiego zwiększenia się areału upraw oraz znacznie lepszych plonów. GUS szacuje, że w br. średni plon wyniesie ok. 26 t/ha i będzie o 23% wyższy w relacji rocznej – dodaje.
Zbiory ziemniaków w bieżącym roku
Tegoroczne plony ziemniaków są wyższe w porównaniu do nieurodzajnego roku ubiegłego. Z najnowszych szacunków IHAR wynika, że plony wyniosą 297 dt/ha wobec 210 dt/ha w ub. r. Najniższe plony, tj. poniżej 300 dt/ha, uzyskano w województwach: dolnośląskim, lubelskim, małopolskim, podlaskim, mazowieckim, świętokrzyskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim. Najwyższe (powyżej 320 dt/ha) zanotowano w województwach: śląskim, opolskim, lubuskim i łódzkim. Najniżej plonowały odmiany wcześniejsze.
Jak w ostatnim czasie przedstawiały się zbiory ziemniaków?
Z najnowszych szacunków IHAR wynika, że zbiory ziemniaków w br. wyniosły prawdopodobnie ok. 9 mln t i są wyższe o ok. 2,85 mln t w porównaniu z nieurodzajnym 2015 r., kiedy osiągnęły wartość 6,15 mln t. Najwyższe zbiory ziemniaków odnotowano w województwach: łódzkim, mazowieckim i wielkopolskim. Województwami o najmniejszych zbiorach ziemniaków (poniżej 300 tys. t) są województwa: lubuskie, opolskie i podlaskie.
Szansą na racjonalne zagospodarowanie zbiorów ziemniaka jest uruchomienie eksportu.
Rekordowe zbiory
– Rekordowe w historii polskiego rolnictwa zbiory i plonowanie ziemniaków w br., zbliżone do średniej krajowej rzędu 300 dt/ha, jest wynikiem głównie korzystnych warunków klimatycznych, a szczególnie zbliżonym do optymalnego rozkładem opadów w okresie wegetacji – mówikierownik Zakładu Agronomii Ziemniaka Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR) – PIB Oddział w Jadwisinie i wiceprezes Stowarzyszenia Polski Ziemniak (SPZ). – Na wzrost zbiorów przyczynił się także wzrost powierzchni uprawy oraz postępująca profesjonalizacja produkcji ziemniaka.
Rynek ziemniaków: Jak w ostatnim czasie przedstawiały się plony?
Większa powierzchnia upraw w dużych gospodarstwach
W latach 90. w Polsce areał upraw ziemniaków wynosił 1,8 mln ha ziemniaków. Dzisiaj to ok. 300 tys. ha. Przyczyn tak drastycznej zmiany jest wiele. Najważniejsze z nich to:
- wprowadzenie gospodarki rynkowej,
- transformacja polityczna i gospodarcza kraju,
- wejście do Unii Europejskiej,
- a także ograniczenie rynków zbytu.
W ciągu ostatnich kilkunastu lat areał upraw ziemniaków w Polsce bardzo mocno się zmniejszył.
Jednak w bieżącym roku powierzchnia uprawy ziemniaków nieznacznie wzrosła, o ok. 7,5 tys. ha w stosunku do poprzedniego roku. W gospodarstwach rolnych jest ona szacowana na ok. 300 tys. ha. Uwzględniając dodatkowo powierzchnię uprawy ziemniaków w ogrodach przydomowych, określaną na ok. 7 tys. ha, całkowita powierzchnia upraw tego warzywa w kraju wyniosła prawdopodobnie 307 tys. ha – wynika z najnowszych szacunków IHAR. Z danych GUS wynika, że w ub. r. powierzchnia ta była nieco mniejsza i wyniosła 292,5 tys. ha.
Czynniki powodujące wzrost powierzchni upraw
– Nieznaczny wzrost powierzchni uprawy prawdopodobnie spowodowany był dwoma czynnikami: kontynuacją realizacji w ramach PROW dopłat obszarowych do każdego hektara uprawy ziemniaków skrobiowych kontraktowanych przez zakłady krochmalnicze oraz bardzo wysoką ceną rynkową ziemniaków ze zbiorów 2015 r., a więc i wyższą opłacalnością produkcji w ubiegłym sezonie – mówi dr Nowacki, kierownik z IHAR i wiceprezes SPZ.
Dr Wojciech Nowacki, kierownik Zakładu Agronomii Ziemniaka Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR) – PIB Oddział w Jadwisinie i wiceprezes Stowarzyszenia Polski Ziemniak (SPZ).
Podkreśla on, że wzrost powierzchni uprawy ziemniaków dotyczy jednak tylko gospodarstw specjalizujących się w uprawie tego gatunku na większych areałach, jako surowca dla potrzeb przetwórstwa spożywczego, przemysłu skrobiowego oraz dla hurtowni ziemniaka jadalnego konfekcjonowanego. Gospodarstwa o niskim stopniu urynkowienia, uprawiające ziemniaki na mniejszych plantacjach, zmniejszają generalnie areał upraw.
– Stabilizacja, a nawet nieznaczny wzrost powierzchni uprawy ziemniaków w ostatnich 2 latach jest pozytywnym zjawiskiem przełamującym wieloletnią tendencję spadku. Skala ograniczenia powierzchni uprawy ziemniaków w Polsce jest bardzo duża i niespotykana w żadnym innym kraju europejskim – komentuje dr Nowacki.
Jak zmieniły się w ostatnim czasie powierzchnie upraw ziemniaków?
Nieopłacalnie niskie ceny wpływają na rynek ziemniaków
Tegoroczne tak wysokie zbiory spowodowały nadwyżkę podaży nad popytem i w konsekwencji istotne obniżenie cen ziemniaków jadanych. Już na początku sezonu nastąpiło obniżenie cen hurtowych na rynku krajowym.
– Spadek cen skupu ziemniaków na krajowym rynku notowany jest od lipca br. Z danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wynika, że w październiku za kilogram ziemniaków w skupie płacono średnio ok. 31 gr. Był to poziom niższy o 42–45% w relacji rocznej – mówi Grzegorz Rykaczewski z Banku Zachodniego WBK. – Spadek cen jest spowodowany głównie przez większą podaż surowca w Polsce, co jest skutkiem wzrostu produkcji.
Ceny ziemniaków na poziomie producenta są nawet o 60-75% niższe niż w Europie Zachodniej. W tzw. dużym hurcie, w końcu października za ziemniaki pakowane w 15 kg worki w Centralnej Polsce płacono od 0,20 do 0,35 zł/kg za bulwy bardzo dobrej jakości z przeznaczeniem na eksport.
– Wolny rynek zdołował ceny do poziomu 20 gr/kg. Jest to mniej więcej połowa kosztów produkcji – narzeka Waldemar Koński, prezes zarządu Białuty sp. z o.o.
– Jednak spadkowy trend cen ziemniaków na polskim rynku został zahamowany w końcu października, ale poziom cen jest nadal bardzo niski. W porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku są one niższe prawie o połowę, ale nieznacznie wyższe niż w 2014 r. – mówi Wiesław Dzwonkowski, analityk z Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (IERiGŻ).
Główny problem producentów
Jego zdaniem, głównym problemem producentów, mimo spadku cen, jest niski popyt konsumpcyjny, brak też większego zainteresowania ziemniakami z przeznaczeniem na eksport. Na wzrost sprzedaży ziemniaków na rynki zagraniczne będzie można liczyć raczej w drugiej połowie sezonu. Niewykluczony jest też wzrost eksportu do Europy Zachodniej, gdyż na zachodnioeuropejskich rynkach są duże niedobory ziemniaków. Mogłoby to pozwolić na zagospodarowanie w ten sposób części nadwyżek na rynku krajowym.
Ceny na rynku ziemniaków od ubiegłego roku dość poważnie spadły.
– Ceny na rynkach hurtowych w tym okresie były wyraźnie niższe niż w roku ubiegłym – mówi ekspert z IERiGŻ. – Średni poziom cen na rynkach hurtowych ziemniaków w pierwszym tygodniu listopada wyniósł 0,47 zł/kg, podczas gdy w analogicznym okresie 2015 r. było to 0,77 zł/kg. Krajowe ziemniaki w Broniszach osiągały cenę 0,25–0,40 zł/kg, w Rzeszowie 0,46–0,50 zł/kg, w Poznaniu 0,40–0,60 zł/g, w Łodzi 0,33–0,73 zł/kg, a w Kaliszu 0,33 zł/kg – dodaje.
– Ceny ziemniaków na poziomie producenta są nawet o 60-75% niższe niż w Europie Zachodniej – kontynuuje Dzwonkowski z IERiGŻ. – W tzw. dużym hurcie, w końcu października za ziemniaki pakowane w 15 kg worki w Centralnej Polsce płacono od 0,20 do 0,35 zł/kg za bulwy bardzo dobrej jakości z przeznaczeniem na eksport. Niższe ceny były w południowo-wschodniej części kraju, gdzie ziemniaki można było kupić już za 0,13–0,15 zł/kg.
Polski rynek ziemniaków a wzrost cen
– Należy liczyć się z dalszym wzrostem cen pomimo tegorocznego urodzaju. To dobra perspektywa dla polskiego ziemniaka – dopowiada z kolei dr Nowacki z IHAR. – Szansą na racjonalne zagospodarowanie zbiorów ziemniaka jest uruchomienie eksportu. W wielu krajach europejskich w br. odnotowano mniejsze zbiory ziemniaków i stamtąd pojawiają się już zamówienia importowe. Jeśli przełamane zostaną bariery kontroli fitosanitarnej, to sytuacja na rynku ziemniaka unormuje się z korzyścią dla obecnych producentów – dodaje.
O popycie, konsumpcji, problemach związanych z eksportem ziemniaków, a także o szansach jego zwiększenia na rynek Unii Europejskiej możecie przeczytać w 2 części artykułu: Rynek ziemniaków cz. 2: eksport i bakterioza hamują rozwój
