Sektor rozrodu w stadzie musi być sprawny

fot. canstockphoto

Sektor rozrodu w stadzie determinuje rezultaty produkcyjne. Wyniki rozrodu są podstawą kształtowania produkcyjności i opłacalności stada świń. Organizacja rozrodu wymaga wiedzy, rzetelności i doświadczenia.

Organizując sektor rozrodu, uwzględnić należy wszystkie czynniki wpływające na płodność i plenność loch; genetykę, środowisko, żywienie oraz kondycję. Efektywność eksploatacji potencjału biologicznego (lochy, knury bądź nasienie) możemy/powinniśmy mierzyć długością międzymiotu, częstotliwością oproszeń, czy skutecznością pokryć/inseminacji.

Sektor rozrodu

Od czego rozpocząć budowę sprawnego sektora rozrodu w stadzie świń? Zmiennych mamy bardzo wiele, Jest to działanie rozciągnięte w czasie, które powinniśmy zacząć od doboru odpowiedniego materiału do rozrodu. Należy również pamiętać o skonstruowaniu optymalnych programów żywieniowych dla loszek w okresie odchowu, loch w zależności od cyklu produkcyjnego, a także właściwej organizacji sektora rozrodu, warunkach dobrostanu i statusie zdrowotnym, oraz dobrze prowadzonej dokumentacji.

Postęp technologiczny w reprodukcji świń w ostatnich latach jest bezsporny. Ma duży  wpływ na strukturę produkcję, wydajność, jakość wytwarzanego materiału biologicznego  i rentowność. Czy w takim razie konieczne jest śledzenie nowości w prasie branżowej, czy zaglądanie na stronę POLSUS-a, co nowego w hodowli ?, to chyba powinna być  podstawa wiedzy nowoczesnego producenta/hodowcy świń.

Organizacja produkcji świń

Wysoką wydajność stada musi opierać się na dobrej organizacji pracy. W gospodarstwach dysponującymi stadem podstawowym kilkudziesięciu loch, organizacja pracy uzależniona jest od rytmu produkcji, stosowanej technologii, rodzaju pomieszczeń oraz stopnia zmechanizowania. Długowieczność rozpłodników, poza genotypem (element wielu nowych programów selekcyjnych), przecież pośrednio wynika z dobrostanowego oddziaływania technologii przez kolejne cykle rozrodcze u loch, czy kolejne sezony krycia lub produkcji nasienia u knurów.

Wyniki produkcyjne na fermie trzody chlewnej zdeterminowane są odpowiednią organizacją sektora rozrodu stada

fot. canstockphoto

Grupy technologiczne świń

Do zasadniczych wymogów organizacyjnych należy tworzenie grup technologicznych, czyli grupy zwierząt, o zbliżonych wymaganiach środowiskowych, a zwłaszcza żywienia; w celu zapewnienia płynności rytmu technologii produkcji. Wszystkie czynności jak przemieszczanie zwierząt, obserwacja rui, unasienianie loch i kontrola porodów odnoszą się do grupy. Lepsza organizacja pracy zwiększa wydajność i redukuje czasu przebywania w chlewni. Taka organizacja produkcji świń w grupach  może wpłynąć na poprawę wydajności mniejszych i większych gospodarstw.

Wielkość grupy zależeć będzie od liczby loch w gospodarstwie i liczby kojców porodowych. W większych obiektach cykle trwają tydzień. W cyklu tygodniowym każdy dzień ma przypisane odpowiednie czynności. Dołączenie powtarzających loch do danej grupy jest proste, ponieważ następuje co trzecią grupę. Lochy w grupach mają te same czynności, np. prosięta odsadzamy w czwartek, aby ruja wystąpiła od niedzieli i krycia były w poniedziałek, wtorek i środę. Wówczas porody też będą rozkładać się w czwartki, piątki i soboty.

Wyproszenia grupowe

Przyjętym rozwiązaniem są wyproszenia grupowe, w powtarzalnym rytmie, np. trzytygodniowym lub tygodniowym. Podstawą jest kalendarz produkcyjny oparty na biologicznych zdolnościach rozrodczych świń oraz ich wydajności. Najczęściej producenci wybierają cykl trwający trzy tygodnie, bo odpowiada on długości cyklu płciowego i w przypadku wystąpienia powtórzonej rui, locha ta znajdzie się w następnej rui, z następną grupą loch.

Średnia plenność loch

Liczba urodzonych i odchowanych prosiąt w miocie należy między innymi do podstawowych wskaźników opłacalności chowu świń. Rezultaty wynikają jednoznacznie z umiejętności wykorzystania szerokiej wiedzy z zakresu genetyki oraz warunków utrzymania świń, spośród których ważna jest organizacja rozrodu w fermach. Potencjał reprodukcyjny lochy wynosi ok. 30 prosiąt odchowanych przez nią w ciągu roku.

Niestety najlepsze wyniki osiągane obecnie w praktyce, w dobrze zarządzanych fermach, mieszczą się w granicach od 25 do 27 prosiąt odchowanych rocznie od lochy.

Obecnie średnia plenność gospodarcza loch w Polsce wynosi od 14 do 20 prosiąt, a średnia częstotliwość oproszeń tylko 1,6. Nie oznacza to jednak, że w Polsce brakuje gospodarstw, które odchowują średnio ok. 28 i więcej prosiąt. Kraje wiodące w produkcji trzody chlewnej (Dania i Holandia) osiągają najniższą plenność około 23 prosiąt, przy częstotliwości oproszeń 2,4. Roczny koszt utrzymania lochy jest niemal taki sam dla lochy, od której uzyskujemy 18 prosiąt czy 24. Wynika to przede wszystkim z odpowiedniej organizacji pracy, warunków środowiskowych i kosztów paszy.

Częstotliwość oproszeń

Jak wspomniano powyżej dla uzyskania jak najwyższych wyników produkcyjnych najważniejsze jest liczba odchowywanych prosiąt od lochy, a także częstotliwość oproszeń. Wskaźnik ten jest pochodną okresu międzymiotu, czyli czasu od jednego zapłodnienia do następnego. Na każdy składa się czas ciąży, laktacji i jałowienia. Czas ciąży jest niemal wartością stałą i wynosi 114 dni. Okres laktacji uzależniony jest od produkcji w danym obiekcie i wynosi zazwyczaj ok. 28 dni zwłaszcza w produkcji intensywnej.

Okres jałowienia jest najbardziej zróżnicowanym okresem i w najmniejszej części zależnym od czynnika ludzkiego. Przedłużanie się okresu jałowienia powoduje ujemne skutki produkcyjne. Częstotliwość oproszeń jest niższa, a dodatkowo locha opuszcza swoją pierwotną grupę produkcyjną i nie jest wiadome, do której kolejnej grupy trafi. Dlatego okres jałowienia jest nazywany newralgicznym okresem. Podczas organizacji rozrodu w fermie należy zwrócić uwagę, aby lochy po odsadzeniu prawidłowo wykazywały ruje w możliwie krótkim terminie do 10 dni. Badania wskazują, że obiekty charakteryzujące się wysokim wynikami produkcyjnymi posiadają stada podstawowe loch, które w ponad 85% wykazują ruję po odsadzeniu w czasie do 8 dni.

Organizacja rozrodu a inseminacja

Organizacja rozrodu wymaga również kalkulacji w zakresie stosowania krycia naturalnego lub sztucznej inseminacji. Wpływ knura na wyniki produkcyjne, a tym samym uzyskanie postępu produkcyjnego jest potencjalnie o wiele większy aniżeli lochy, gdyż pozostawia on po sobie zdecydowanie większą liczbę potomstwa w skali roku. Obecnie zdecydowanie popularniejsza jest sztuczna inseminacja.

Wśród zalet sztucznej inseminacji najczęściej wymienia się:

• wymuszoną selekcję i dobór par do rozpłodu w celu uzyskania postępu hodowlanego,
• ograniczenie ilości knurów w porównaniu z kryciem naturalnym,
• ograniczanie rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych drogą płciową,
• lepsze wykorzystanie nasienia oraz usuwanie samców bezpłodnych i o słabej jakości nasienia,
• doskonalenie genotypu i fenotypu zwierząt,
• ułatwienie handlu i wymiany materiału biologicznego.

Powstaje zatem pytanie czy sztuczną inseminację należy opierać o kupne porcje inseminacyjne, czy porcje inseminacyjne powinny być produkowane we własnym zakresie?

Podczas zakupu dawek inseminacyjnych producent indywidualnie dobiera nasienie odpowiedniej rasy knura do pokrycia odpowiedniej lochy, dla zrealizowania swoich celów produkcyjnych.

Własna produkcja nasienia wymaga odpowiedniej ilości knurów,  mniejszej niż przy kryciu naturalnym. Przydatność knura zależy od wielu czynników zwłaszcza uwarunkowań genetycznych. Ejakulaty knurów różnych ras różnią się objętością, koncentracją plemników oraz ich morfologią. Dodatkowymi czynnikami są pora roku, żywienie, warunki utrzymania, technika pobierania nasienia, wiek i częstotliwość oddawania nasienia.

Wprowadzenie inseminacji wymusza szczegółową analizę pozyskiwanego nasienia. Pobieranie nasienia i jego przygotowanie wymaga odpowiedniego maneżu i np. małego laboratorium. Wyniki reprodukcyjne w fermach o intensywnej produkcji, po przejściu na inseminację odbiegają dodatnio od uzyskiwanych wcześniej przy stosowaniu wyłącznie krycia naturalnego.

Odpowiedniej organizacji rozrodu musi opierać się o wysoki status zdrowotny loch, sprzyjający ciągłej produkcji prosiąt. Nasze lochy w całym swoim życiu odchowują średnio tylko 30-40 prosiąt. Należy wydłużać okres użytkowania, bowiem dopiero od 3 oproszenia lochy generują finansową opłacalność eksploatacji. W ciągu roku średnio 40-50% loch jest brakowanych, a większość przyczyn stanowią dysfunkcje rozrodcze.

Loszki remontowe i prawidłowa synchronizacja rui

Prawidłowe działanie grup obejmuje cykliczne wprowadzanie loszek remontowych. Termin pierwszego pokrycia lochy odgrywa istotne znaczenie, bo przy zbyt wczesnym kryciu lochy rodzą mioty mało liczne i słabe. Zbyt późne krycie, to przede wszystkim kłopoty ze skutecznym zapłodnieniem. Do najczęściej występujących błędów związanych z wystąpieniem rui należy zaliczyć:

• nadmierne zagęszczenie samic w kojcu,
• złe warunki środowiskowe,
• zbyt wysoką lub niską temperaturę pomieszczeń,
• zbyt małą ilość światła w pomieszczeniach.

Ponadto krycie loszek w nieodpowiedniej kondycji może doprowadzić do wystąpienia poronień lub wybrakowania po pierwszej ciąży. Metody biologiczne wspomagające wystąpienie rui i prawidłowe zapłodnienie to np. zastosowanie flushingu. Istotnym elementem stymulacji loszek wprowadzanych do rozrodu jest ich kontakt z dojrzałymi lochami.

Synchronizacja rui stanowi podstawę dla usprawnienia organizacji rozrodu w większych stadach. Jej głównym celem jest optymalizacja liczby odsadzanych prosiąt w ciągu roku oraz zmniejszenia liczby nieproduktywnych dni. Ale również: racjonalne wykorzystanie nasienia, koncentracja w czasie porodów oraz uzyskiwanie wyrównanych fizycznie tuczników.

Indukcja porodu polega na wywołaniu akcji porodowej przy pomocy odpowiednich preparatów hormonalnych, tak aby dana locha lub grupa loch oprosiła się w zbliżonym czasie.

Sektor rozrodu w stadzie

Prawidłowo zorganizowany sektor rozrodu to również dokładne zaplanowanie zajęć w gospodarstwie. W celu efektywnego czasu pracy i osiągnięcia planowanej wydajności, jest podstawą do opracowania własnej technologii. Pozwala to na zaplanowanie i rytmiczne powtarzanie czynności, Jak również:

• łatwiejszą kontrolę rui oraz niższe koszty inseminacji,
• diagnostykę ciąży większych grup loch,
• synchronizację porodów, ich efektywniejszą kontrolę,
• wyrównywanie miotów,
• szybsze przeprowadzanie zabiegów.

Co więcej dobrze funkcjonujący sektor rozrodu umożliwia zastosowanie metody „całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste”, polepszenie higieny, łatwiejsze żywienie, lepsze wykorzystanie pomieszczeń.

Ogólnie mówiąc, prawidłowa organizacja rozrodu w chlewni jest możliwa przy odpowiedniej organizacji produkcji i zarządzaniu tym sektorem. Optymalna strategia organizacji rozrodu jest częściową gwarancją sukcesu produkcyjnego i pozwala uzyskać wyniki zbliżone do najlepszych ferm w Polsce i Europie.

Podsumowując, należy podkreślić, że niezwykle ważnym elementem organizacji rozrodu jest rzetelne prowadzenie dokumentacji. Jednym z dokumentów jest obrót stada, to dobre narzędzie do przedstawienia zmian w liczebności poszczególnych grup zwierząt, w ciągu określonego czasu wraz z bilansowaniem przychodów i rozchodów zwierząt. Zapis obejmuje zmiany w rozmiarach produkcji (sprzedaży) i sprawdza oczekiwane wyniki produkcyjne.

Przeczytaj ponadto o organizacji rozrodu trzody chlewnej. Jak prawidłowo zorganizować rozwój trzody chlewnej?

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!