Siara, czyli dobra energia na start!

Zdrowotność prosiąt zależy od pobrania siary oraz mleka loch. Parametrami, mającymi bezpośredni wpływ na przeżywalność i jakość odsadzanych prosiąt, jest wiek i masa odsadzenia miotu.  

Zapewnienie właściwej opieki okołoporodowej znacznie wpływa na liczbę prosiąt odsadzonych. Locha powinna przebywać w sektorze porodowym minimum 10 dni  przed planowanym oproszeniem. Jest to czas, jaki potrzebuje układ immunologiczny lochy na wytworzenie przeciwciał przeciwko patogenom znajdującym się w jej miejscu bytowania. Wytworzone w odpowiedzi immunologicznej lochy przeciwciała będą mogły zostać przekazane prosięciu poprzez siarę.

Produkcja oraz skład siary

Siara produkowana jest krótko po porodzie

fot. Damian Knecht

Siara to wydzielina gruczołu mlecznego produkowana krótko po porodzie. Produkowana jest w ciągu kilku pierwszych dni po porodzie i różni się pod względem zawartości podstawowych składników od mleka. Cechą charakterystyczną siary jest ok 4-krotnie wyższa zawartość białka oraz wyższa ilość lipidów. Wyższa jest także zawartość witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz witaminy B₁₂ i żelaza. Wśród białek przeważają albuminy i globuliny. Siara i mleko macior w  porównaniu z innymi gatunkami zwierząt zawiera większe stężenie witamin, a także w porównaniu z siarą krów ma wyższą wartość energetyczną.

Powstanie odporności biernej

Budowa łożyska macior, ze względu na swoją złożoną budowę oddzielającą część płodową od matczynej, uniemożliwia przekazywanie immunoglubulin drogą łożyskową. Jedynym więc źródłem przeciwciał dla nowonarodzonych prosiąt jest siara, której właściwa zawartość oraz ilość pobrania przez prosię będzie decydowała o nabraniu odporności biernej, zwanej też siarową.

Siara jest źródłem przeciwciał dla nowonarodzonych prosiąt

fot. Fotolia

Odporność bierna powstaje na skutek dostarczenia płodowi czy też noworodkowi przeciwciał. Rola układu odpornościowego polega na ochronie organizmu przed patogenami. Rozpoznaje on inwazyjne ciała obce w organizmie oraz je niszczy.

Odpowiedź immunologiczna

Wyróżniamy humoralną odpowiedź immunologiczną, której wynikiem jest powstanie przeciwciał łączących się z antygenem. Komórkowa odpowiedź immunologiczna polega na rozpoznawaniu i niszczeniu antygenu przez limfocyty T. Układ odpornościowy zwierzęcy może wytwarzać przeciwciała: IgG , IgA, IgM, IgD, IgE. W siarze loch występują takie klasy immunoglobuliny jak IgA , IgG, IgM.

IgD – pobudzają limfocyty B do produkcji przeciwciał. IgE – biorą  udział w reakcjach alergiczny, mają duży wpływ na powstawanie reakcji zapalnych. Jej aktywność zwiększa się w przypadku inwazji pasożytów w organizmie. IgM – pojawiają się jako pierwsze w odpowiedzi immunologicznej, zanim jeszcze zostanie wyprodukowana odpowiednia ilość innych przeciwciał. Uruchamiają one makrofagi.

Układ odpornościowy zwierzęcy może wytwarzać przeciwciała: IgG , IgA, IgM, IgD, IgE.

IgG – ich ilość jest największa w surowicy, są najbardziej powszechne. Biorą udział w neutralizacji toksyn i wirusów. Ułatwiają niszczenie antygenów. IgA – unieczynniają wirusy, enzymy wirusowe, a przede wszystkim bakterie jelitowe. Chronią głównie błony śluzowe. Działają w układzie pokarmowym, płciowym, moczowym, oddechowym. Neutralizują patogeny wnikające do narządu wzroku.

Zalecane spożycie siary

Duży problem w dzisiejszej hodowli i chowie świń stanowią biegunki prosiąt. Ich główna przyczyna tkwi w niedostatecznym pobraniu siary w pierwszych godzinach życia przez prosięta. Głównie te, które są najsłabsze w miocie. Każde prosię po porodzie, w pierwszych godzinach życia powinno wypić ok. 500 ml siary. Zdolność do przenikania dużych cząsteczek przez ściany jelit zmniejsza się z godziny na godzinę i znika po około dwóch dniach od urodzenia. Wraz z zamknięciem jelita zmienia się również skład siary, w której już od czwartej godziny po porodzie obniża się poziom białek i tym samym zawartość ciał odpornościowych.

Prosię w pierwszych godzinach życia powinno wypić ok. 500 ml siary

Jeśli noworodek jest zbyt słaby i nie pobierze odpowiedniej ilości siary, jego układ odpornościowy nie będzie prawidłowo spełniał swojej funkcji. Poziom energetyczny organizmu oseska również będzie na niskim poziomie. Wraz z upływem czasu po porodzie siara traci swoje właściwości zdrowotne, a zdolność jej przyswajania przez układ pokarmowy noworodka również spada. Do 6 godzin po porodzie wszystkie prosięta powinny wypić siarę, ponieważ jej skład zmienia się w czasie (tab.1).

Tab. 1 Wybrane składniki w siarze i mleku loch

W przeciągu 12 godzin po porodzie siara staje się już mlekiem. Prosięta, które nie wypiły dostatecznej ilości siary, będą bardziej podatne na choroby oraz słabsze i mniejsze niż inne prosięta w miocie.

Zdolność wchłaniania przeciwciał

Siara staje się mlekiem 12 godzin po porodzie

fot. Fotolia

Dodatkową zaletą siary jest to, że zawiera ona również inhibitor trypsyny, który chroni globuliny przed trawieniem. W ciągu trzech godzin po urodzeniu zdolność wchłaniania przeciwciał obniża się o połowę. Ponadto ilość immunoglobulin w siarze z upływem godzin maleje. Po pięciu godzinach jest ich o 50 proc. mniej. Z czasem zmniejsza się też poziom trypsyny, a po tygodniu praktycznie zanika. Czas absorpcji immunoglobulin kończy się między 12 a 48 godziną po urodzeniu.

Pobieranie siary a rozwój białek mięśniowych

Siara jest znacznie lepiej przyswajalna przez noworodki niż mleko. Stymuluje ona również rozwój białek mięśniowych, przede wszystkim miofibryli. Stąd też w przypadku prosiąt urodzonych z wrodzoną rozkrocznością (splayleg), na tle niedorozwoju miofibryli, zadbanie o to, by pobierały one jak najwięcej siary, stwarza duże szanse na szybkie doprowadzenie włókienek mięśniowych do dojrzałości i powrotu prosiąt do normalnej kondycji zdrowotnej.

Ilość wyprodukowanej przez lochę siary zależna jest w pewnym stopniu od kolejności miotu, kondycji lochy oraz poziomu prolaktyny.

Czynniki decydujące o ilości wyprodukowanej siary

Lochy wydzielają średnio w pierwszej dobie po porodzie 3570 g siary. Ilość wyprodukowanej przez lochę siary zależna jest w pewnym stopniu od kolejności miotu, kondycji lochy oraz poziomu prolaktyny. W przypadku mleka duży wpływ na jego ilość ma liczebność miotu (korelacji takiej nie zaobserwowano w odniesieniu do siary).

Pobieranie siary przez oseski

W ciągu pierwszych 2 godzin po porodzie ilość pobranej siary równa jest 5–7% masy ciała noworodków. Gdy istnieje taka możliwość, oseski są w stanie pobrać w pierwszej dobie życia wypić do ok. 450 g, średnio w tym czasie od 210–280 g siary. Czynnikami decydującymi o tym, ile siary wypiją poszczególne oseski są:

• Od tego, ile siary wypiją prosięta, decyduje m.in. ich kolejność urodzenia

  fot. Fotolia

  masa urodzeniowa prosiąt,

• kolejność urodzenia (najwcześniej urodzone prosięta pobiorą najwięcej siary, a co za tym idzie, będą najsilniejsze, najzdrowsze i będą miały największe przyrosty dobowe),
• liczebność miotu.

Prosięta o większej masie ciała z reguły pobierają więcej siary niż prosięta lżejsze. Do prawidłowego rozwoju noworodek potrzebuje około 150 g siary na 1 kg masy ciała.

Preparaty mlekozastępcze

Kiedy locha nie ma mleka lub padnie przy porodzie, najlepszym rozwiązaniem jest dosadzenie prosiąt do innych macior. Jeżeli nie ma takiej możliwości, należy podać prosiętom specjalne preparaty. Powinny się one charakteryzować się wysoką zawartością laktozy, która jest najlepiej trawiona właśnie przez najmłodsze prosięta.

Jeśli locha nie przeżyje porodu, prosiętom należy podać specjalne preparaty mlekozastępcze

fot. Fotolia

Cukier ten poprawia m.in. perystaltykę jelit i stanowi dobre źródło energii. Z laktozy m.in. powstaje kwas mlekowy, wpływający korzystnie na rozwój mikroflory jelitowej poprzez obniżanie pH treści pokarmowej. Kiedy prosię nie pobrało siary od lochy, trzeba wybrać taki preparat, którego działanie będzie wspomagać odporność zwierzęcia. Jeżeli miało dostęp do siary, to można stosować tańsze preparaty mlekozastępcze bez substancji immunostymulujących.

Przygotowanie pójła

Stosowanie preparatów mlekozastępczych polega na przygotowaniu „pójła”. Dany preparat rozpuszcza się w wodzie o temperaturze około 35°C, w proporcjach zgodnych z zaleceniami danego producenta. Na ogół do jednego litra wody wsypuje się ok.150–200 g preparatu. Częstotliwość podawania tak przygotowanego „pójła” zależy od wieku prosiąt. W warunkach naturalnych prosię pobiera mleko od lochy mniej więcej co godzinę.

Z uwagi na małą pojemność żołądka prosięta powinno się karmić tak często, jak to możliwe. Większość producentów preparatów mlekozastępczych zaleca w pierwszych dniach karmić prosięta co 3–4 godziny. Po tygodniu zaś ograniczać podawanie preparatu do 4–6 dawek na dobę.

Siara ma istotne znaczenie w zapewnieniu ochrony immunologicznej prosiąt. Potrzeby odżywcze prosiąt w okresie odchowu są w pełni zaspokajane przez wydzielane mleko lochy.

Duże znaczenie ma także temperatura podawanego pójła. W pierwszym okresie musi być ona zbliżona do temperatury ciała (podawana zaraz po przygotowaniu). Po pierwszym tygodniu jego temperatura może być zbliżona do otoczenia. Niewyjedzonego przez prosięta „pójła” nie można ponownie podawać, ponieważ szybko ulega zepsuciu. Stanowi ono bowiem bardzo dobrą pożywkę dla rozwoju drobnoustrojów, które odpowiadają za fermentację bakteryjną. Każdorazowo trzeba także dokładnie umyć naczynie, z którego podawało się „pójło”, gdyż może dojść w nim do rozwoju mikroflory chorobotwórczej.

Siara a ochrona immunologiczna prosiąt

Siara ma istotne znaczenie w zapewnieniu ochrony immunologicznej prosiąt. Potrzeby odżywcze prosiąt w okresie odchowu są w pełni zaspokajane przez wydzielane mleko lochy. W przewodzie pokarmowym u świń w tym okresie aktywna jest jedynie laktaza, enzym umożliwiający trawienie laktozy (główny składnik mleka). Wraz z upływem czasu rozwojowi ulega pozostała część układu pokarmowego, który zaczyna syntezować enzymy, umożliwiające trawienie i wykorzystanie w pełni pozostałych składników mleka, a następnie paszy stałej.