Siara w odchowie prosiąt – dlaczego jest ważna?

Pierwsze chwile życia nowo narodzonych zwierząt w gospodarstwie hodowlanym mają ogromne znaczenie na późniejszy rozwój organizmu, a co za tym idzie późniejsze wyniki i zysk hodowcy. Przede wszystkim w pierwszych minutach życia konieczne jest dostarczenie prosięciu siary lochy. Siara zawiera substancje odżywcze, łatwo strawne dla noworodka i antygeny, dzięki którym prosię nabywa odporności.

W porównaniu z mlekiem właściwym siara jest szczególnie bogata w białka, z których większość posiada niską wartość odżywczą, ale odgrywa istotną rolę w osiąganiu m.in. dojrzałości przewodu pokarmowego prosiąt (tab. 1).

Prosięta od momentu urodzenia wymagają właściwej opieki, ponieważ rodzą się z nie w pełni wykształconą sprawnością organizmu. Bez stworzenia im właściwych warunków do wzrostu i rozwoju, nie należy spodziewać się uzyskania miotu o wysokim statusie zdrowotnym. Prosięta rodzą się w dodatku z bardzo słabo wykształconym systemem odpornościowym. Pobranie siary zaraz po urodzeniu pozwala oseskom na uzyskanie odporności biernej, wskutek pobrania przeciwciał odpornościowych.

Siara – co w sobie ma?

Prosięta pobierające w pierwszych godzinach życia małe ilości siary przegrywają z silniejszymi konkurentami z miotu walkę o „lepsze sutki”.

fot. Fotolia

Siara zawiera immunoglobuliny (Ig) klasy G o wysokiej aktywności przeciwzakaźnej i Ig klasy A, będące głównym białkiem odpornościowym przewodu pokarmowego. Trzecim rodzajem immunoglobulin, jakie znajdują się w siarze, są Ig klasy M, wspomagające odporność organizmu. Immunoglobuliny nie mają jednak możliwości przenikania przez łożysko matki, stąd u osesków brak odporności biernej. Młode zwierzęta muszą zatem pobrać przeciwciała wraz z siarą.

Układ pokarmowy zaraz po porodzie

Istotne jest, że po porodzie jelita prosiąt posiadają całkowitą przepuszczalność ciał odpornościowych w formie niezmienionej poprzez błonę śluzową. Układ pokarmowy nie posiada w tak wczesnym okresie życia zdolności rozpoznawania ciał odpornościowych, co sprawia, że przepuszczane mogą być również niebezpieczne bakterie i wirusy. Zdolność wchłaniania dużych cząsteczek przez ściany jelit u prosiąt zmniejsza się z godziny na godzinę i znika po ok. 2 dniach od urodzenia. Wraz z zamknięciem jelita zmienia się także skład siary, w której już od 4 godziny po porodzie obniża się poziom białek i tym samym zawartość ciał odpornościowych (wykr. 1).

Wykr. 1. Poziom przeciwciał we krwi u prosiąt (źródło: Rooke J. A., Bland I. M., 2002)

Siara zawiera także inhibitor trypsyny, który chroni globuliny przed trawieniem. W ciągu 3 godzin po urodzeniu zdolność wchłaniania przeciwciał obniża się o połowę, ponadto ilość immunoglobulin w siarze z upływem godzin maleje. Siara jest znacznie lepiej przyswajalna przez układ odpornościowy przez noworodki niż mleko. Stymuluje ona również rozwój białek mięśniowych, przede wszystkim miofibryli. Prosięta urodzone z wrodzoną rozkrocznością (ang. splay leg), pojawiającą się właśnie na tle niedorozwoju miofibryli, pobierając siarę, mają duże szanse na szybszą dojrzałość włókien mięśniowych i powrót do normalnej kondycji zdrowotnej.

Zagrożenia dla prosiąt

Straty prosiąt, sięgające 70–80% wszystkich strat, mają miejsce w 48 godzinach życia. Bezpośrednią przyczyną upadków jest niepobieranie siary lub picie niewielkich jej ilości zaraz po wyproszeniu, co w konsekwencji prowadzi do deficytu energii i słabej żywotności.

W przypadku braku możliwości dosadzenia prosiąt do macior można zastosować preparaty mlekozastępcze.

fot. Fotolia

Noworodki, które rodzą się jako ostatnie, są podwójnie narażone na działanie czynników wpływających niekorzystnie na ich organizm. Zmęczenie wynikające z akcji porodowej, a bardzo często w przypadku przedłużających się wyproszeń również niedotlenienie, wraz z pobraniem siary mniej wartościowej wpływa na obniżoną żywotność organizmu. Dlatego prosięta pobierające w pierwszych godzinach życia małe ilości siary przegrywają z silniejszymi konkurentami z miotu walkę o „lepsze sutki”, co może doprowadzić do hipotermii, hipoglikemii, śpiączki i śmierci słabych osobników.

Prosięta rodzą się ponadto z niskim zapasem energii. Siara stanowi pierwsze egzogenne źródło energii dla noworodków i jednocześnie jest podstawą ich odporności. W porównaniu z mlekiem, wydzielina ta zawiera więcej suchej masy, białka i biologicznie aktywnych składników. W siarze jest natomiast mniej tłuszczu i laktozy.

Ilość i jakość siary

Ilość i jakość siary determinowana jest czynnikami zarówno genetycznymi, jak i środowiskowymi. Ważne jest również, że ilość pobranej siary przez prosięta zależy od zarówno od lochy, jak i w dużym stopniu także od aktywności prosiąt. Lochy wydzielają średnio w pierwszej dobie po porodzie 3570 g siary. Ilość wyprodukowanej przez lochę siary zależna jest w pewnym stopniu od kolejności miotu, kondycji lochy oraz poziomu prolaktyny. W przypadku mleka zaobserwowano natomiast zależność między ilością wydzielanej siary a liczebnością miotu. Przy tych samych parametrach w odniesieniu do mleka nie stwierdzono podobnej korelacji.

Siara pomaga oseskom przeżyć pierwsze dni życia.

W ciągu pierwszych 2 godzin po porodzie ilość pobranej siary równa jest 5–7% masy ciała noworodków. Oseski są w stanie pobrać w pierwszej dobie życia do 450 g. Prosięta w tym okresie piją średnio od 210–280 g siary.

Wśród wielu czynników decydujących o ilości pobranej siary przez poszczególne oseski można wyróżnić:

• masę ciała,
• kolejność urodzenia,
• liczebność miotu.

Należy również wziąć pod uwagę, że prosięta o wyższej masie ciała pobierają więcej siary niż osobniki lżejsze. W przypadku zmniejszonej mleczności lochy lub jej upadku przy porodzie, najlepiej jest dosadzić prosięta do innej maciory. W przypadku braku możliwości dosadzenia prosiąt do macior można zastosować preparaty mlekozastępcze o wysokiej zawartości laktozy. Cukier mleczny poprawia perystaltykę jelit i stanowi dobre źródło energii. Z laktozy m.in. powstaje kwas mlekowy wpływający korzystnie na rozwój mikroflory jelitowej poprzez obniżanie pH treści pokarmowej.

Siara jest więc dla prosiąt „napojem życia”. Pomaga oseskom przeżyć pierwsze dni życia aż do wykształcenia u nich odporności czynnej oraz dostarcza energii koniecznej do funkcjonowania organizmu.