Sorgo: wymagania glebowe i wodne

W Polsce blisko 1/3 powierzchni gruntów rolnych to gleby lekkie, bardzo słabe o niekorzystnych właściwościach wodnych. Długotrwałe okresy bezdeszczowe mają silny wpływ na wymagania glebowe sorgo oraz wegetację roślin zwłaszcza na glebach lekkich.

Odpowiedzią na problemy suszowe, pojawiające się niestety coraz częściej, może być sorgo! Wraz ze zmieniającym się klimatem trzeba będzie w najbliższych latach zmienić strukturę zasiewów.

zmiana powierzchni zasiewów gatunków

Rys. 1. Zmiana powierzchni zasiewów gatunków zalecanych do uprawy na glebach lekkich (rocznik statystyczny GUS).

Struktura zasiewów

Duży udział żyta, owsa, ziemniaków w polskim rolnictwie związany był z warunkami glebowymi i gospodarką socjalistyczną. W okresie ponad 20 lat od transformacji ustrojowej powierzchnia zajmowana przez te gatunki zmniejszyła się z 5 do 2 mln ha (rys. 1). W tym samym okresie nastąpiło zwiększenie powierzchni zasiewów kukurydzy, która obok pszenicy, rzepaku i jęczmienia jest rośliną towarową i paszową (rys. 2).

Wielokrotnie uprawa tego gatunku prowadzona jest na glebach lekkich, gdzie plony zależą od kultury gleby i dostępności wody. Wysokie temperatury oraz niedobór opadów były główną jednak przyczyną niskiego plonowania kukurydzy w 2015 r. Wymagania glebowe sorgo znacząco się zmieniły.

Wymagania glebowe sorgo

Alternatywnym gatunkiem dla kukurydzy jest sorgo, które ma głęboki  system korzeniowy tworzony przez  korzenie pierwotne rozwijające się szybko po siewie i sięgające do 1,0–1,5 m w głąb gleby. System korzeniowy wtórny (korzenie przybyszowe), który sorgo tworzy kilka tygodni po wschodach, sięga do 2 m (w zależności od poziomu wody gruntowej). W projekcie PBS1/A8/11/2013 uprawę sorga cukrowego prowadzono na glebie V klasy bonitacyjnej – bardzo lekkiej.

Woda zdecyduje o wszystkim

zmiana powierzchni zasiewów gatunków

Rys. 2. Zmiana powierzchni zasiewów kukurydzy (rocznik statystyczny GUS).

Woda glebowa występuje w formie roztworu, który jest niezbędny do rozwoju roślin i drobnoustrojów. Ilość i jakość  wody glebowej  jest silnie uzależniona od klimatu, ukształtowania terenu, warunków hydrologicznych, budowy gleby i jej właściwości, sposobu użytkowania, zastosowanych zabiegów melioracyjnych oraz agrotechnicznych.

Woda w glebie występuje w różnych postaciach:

  • w postaci pary wodnej,
  • wody molekularnej (woda higroskopowa, woda błonkowata),
  • woda kapilarna (woda kapilarna właściwa, woda kapilarna zawieszona),
  • woda wolna (woda przesiąkająca),
  • woda gruntowo-glebowa.

Ogólną ilość wody wytranspirowanej przez roślinę przy wytworzeniu jednostki suchej masy rośliny nazywamy współczynnikiem transpiracji. Współczynnik ten waha się w szerokich granicach (od 200 do 2000 g H2O na 1 g suchej masy), a różnice występują nie tylko w obrębie gatunku, ale nawet odmiany. Spośród gatunków uprawnych najmniejszym współczynnikiem transpiracji odznaczają się takie rośliny jak proso, sorgo, kukurydza. Podstawowe zboża mają natomiast wartości w zakresie średnim. Spośród gatunków uprawianych w naszym kraju największy współczynnik transpiracji ma len i wieloletnie rośliny bobowate (koniczyna, lucerna i inne).

Gleby lekkie a sorgo

wymagania glebowe sorgo

Gleby lekkie zawierają w przewadze ziarna minerałów, które nazywamy piaskami.

Gleby lekkie zawierają w przewadze ziarna minerałów o średnicy od 2 do 0,1 mm, które nazywamy piaskami. Ziaren o średnicy poniżej 0,02 mm (tzw. części spławianych) jest  maks. do 20%. W zależności od zawartości części spławianych wyróżniamy:

  • piaski luźne, w których wody dostępnej dla roślin jest ok. 4,2% objętości H2O,
  • w piaskach słabo gliniastych do 8,7% objętości H2O,
  • w piaskach gliniastych lekkich do 12,0% objętości H2O,
  • a w piaskach gliniastych mocnych do 15,2% objętości H2O.

Po przeliczeniu zawartości wyrażonej % objętościowych H2O na objętość wody (w litrach), zatrzymanej w profilu glebowym o wymiarach 1×1×1 m wynosiłaby odpowiednio: 42, 87, 120, 152 litry.

Niedobór wody a wymagania glebowe

Między ziarnami piasku w większości gromadzi się powietrze glebowe, natomiast woda glebowa, w wyniku działania sił grawitacyjnych, swobodnie przemieszcza się w głąb profilu glebowego, nie zatrzymując się. Dlatego na piasku luźnym możliwości gromadzenia wody są bardzo małe. W dłuższych okresach pozbawionych opadów, zgromadzona w glebie woda dostępna dla roślin zostaje przez nie pobrana, a rolnik zauważa jej niedobory w postaci więdnięcia roślin.

Dzięki temu, że sorgo charakteryzuje się jednym z najmniejszych współczynników transpiracji  (250–300 g H2O na 1 g suchej masy) w stosunku do innych roślin uprawianych w naszej szerokości geograficznej, a także ma bardzo głęboki system korzeniowy, objawy niedoboru wody na glebie lekkiej są później widoczne niż u kukurydzy i mają znaczący wpływ na wymagania glebowe sorgo.

***

Więcej na temat sorga możecie przeczytać tutaj:

  1. Sorgo: nowy (czy) perspektywiczny gatunek dla Polski?
  2. Wykorzystanie sorga w produkcji bioetanolu
  3. Sorgo: nawożenie azotem, fosforem i potasem
  4. Sorgo: ochrona roślin – jakie są największe problemy?
  5. Sorgo: wybór odmiany decyduje o powodzeniu uprawy

Czy artykuł był przydatny?

Kliknij na gwiazdkę, by zagłosować

Ocena 3.9 / 5. Liczba głosów 15

Na razie brak głosów. Możesz być pierwszy!

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *