Parametry użytkowości rozpłodowej a wybór rasy do stada podstawowego
Dobór ras, z których będzie się składało stado podstawowe świń, jest trudny. Niewątpliwie wpływają na niego parametry użytkowości rozpłodowej. Są one determinowane przez genetykę zwierząt i warunki środowiskowe.
Spośród warunków środowiskowych największy wpływ na użytkowość rozpłodową mają przede wszystkim żywienie i system utrzymania. Co ważne, nawet najlepsza genetycznie locha w stadzie nie ujawni swego potencjału przy nieodpowiednich warunkach środowiskowych.
Bardzo istotne znaczenie dla działań podejmowanych w hodowli oraz produkcji towarowej ma wiedza dotycząca właściwego wyboru rasy loch do dalszej hodowli/produkcji. Najcenniejsze są zwierzęta osiągające wysokie parametry użytkowości rozpłodowej w kilku następujących po sobie cyklach produkcyjnych. Dlatego lochy takie powinny jak najdłużej pozostać w stadzie. Istnieje bowiem możliwość przekazywania ich cech na potomstwo. Jednak warunkiem do podjęcia takiej decyzji jest stałe monitorowanie parametrów użytkowości rozpłodowej loch. Bez tej wiedzy nie jesteśmy w stanie podejmować racjonalnych decyzji o zatrzymaniu czy brakowaniu loch ze stada podstawowego.
Spis treści
Obniżona odporność loch powoduje skrócenie użytkowania
W hodowli i chowie świń coraz częściej są obserwowane:
- problemy z rozrodem,
- duża śmiertelność prosiąt
- pojawianie się chorób układu oddechowego.
Przyczyną takiego stanu rzeczy jest przede wszystkim genetyczne obniżenie odporności zwierząt. Przede wszystkim dotknięte tym problemem są samice. Dlatego długość użytkowania loch może być jednym z mierników tej odporności.
Wysoka produkcyjność loch wiąże się z intensywną eksploatacją ich organizmu. Dlatego obniżone wyniki użytkowości starszych, wyeksploatowanych loch są powodem brakowania tych zwierząt ze stada. W konsekwencji skraca się średnia długość użytkowania samic. Zazwyczaj planowane brakowanie w dużych fermach trzody chlewnej powinno przeprowadzać się po odchowaniu 5-6. miotu. Jednak często zachodzi potrzeba brakowania ze stada młodszych samic. Dlatego decyzję o wyeliminowaniu lochy ze stada podstawowego należy podejmować indywidualnie dla każdego osobnika.
Czynniki środowiskowe mają duży wpływ na użytkowość rozpłodową. Jest to bowiem poziom ok. 80-90%
Od czego zależy użytkowość rozrodcza loch?
Dla wielkotowarowych ferm trzody chlewnej ważne jest zapewnienie ciągłości produkcji przez cały rok. Głównym celem chowu loch jest uzyskanie od nich licznego potomstwa. Ważne, żeby było ono zdrowe i dobrze odchowane. Stado podstawowe świń musi się więc charakteryzować wysokimi parametrami użytkowości rozrodczej loch charakteryzują następujące cechy: płodność, plenność, wiek w dniu pierwszego pokrycia lub oproszenia, mleczność, częstotliwość oproszeń czy liczba prosiąt uzyskana w okresie roku.
Odchów prosiąt uwarunkowany jest czynnikami zoohigieniczno – zdrowotnymi oraz mlecznością lochy. Mleczność oznacza skład i ilość produkowanego przez nią mleka. Jest ona jednym z ważniejszych czynników charakteryzujących użytkowość rozpłodową lochy. Dodatkowo wpływa ona znacząco na odchów prosiąt, ich żywotność, zdrowotność czy przyrosty masy ciała.
Cechy użytkowości rozpłodowej są to cechy niskoodziedziczalne. Tylko około 10-20% z nich zależy bowiem od potencjału genetycznego samicy. Natomiast największy wpływ na wielkość tych cech mają warunki środowiskowe ok. 80-90%. Lochy mieszańcowe mogą mieć wyższą liczbę prosiąt odsadzonych o 10-15%. Jest to rezultat efektu heterozji osobniczej większego niż u loch czystorasowych. Dlatego uzyskiwanie loch mieszańcowych z krzyżowania towarowego poprawia cechy użytkowości rozpłodowej. Wśród nich między innymi:
- wczesne dojrzewanie płciowe; objawy pierwszej rui o kilka dni wcześniej,
- krótkie jałowienie; wyraźne objawy rui,
- większa liczba prosiąt urodzonych o wyrównanej masie ciała; żywotne i odporne,
- lepsza mleczność loch.
Plenność gospodarcza najważniejsza dla stada podstawowego
Plenność to liczba prosiąt uzyskanych od samicy w ciągu roku. W literaturze można spotkać się z dwiema rodzajami plenności:
- fizjologiczna
- gospodarcza.
Plenność fizjologiczna to liczba prosiąt żywo urodzonych w czasie roku kalendarzowego. Natomiast plenność gospodarcza to liczba prosiąt odchowanych do 21. dnia życia przez samicę w ciągu roku.
Z ekonomicznego punktu widzenia najważniejszym parametrem jest plenność gospodarcza. Jest to spowodowane tym, że wpływa ona na opłacalność produkcji trzody chlewnej. Innymi słowy, wzrost plenności wpływa na wzrost rentowności gospodarstwa. Wskaźnik ten zależy od: płodności, częstotliwości oproszeń oraz liczby upadków prosiąt w okresie odchowu. Aby uzyskać jak największą plenność, należy skupić się na płodności. W tym celu trzeba jak najlepiej wykorzystać potencjał genetyczny lochy. Płodność dzielimy na dwa rodzaje: potencjalną i rzeczywistą.
Z jakich ras powinno się składać stado podstawowe świń?
Rasy mateczne charakteryzują się wyższą użytkowością rozpłodową niż rasy ojcowskie tj.: Duroc, Pietrain lub Hampshire. Lochy wymienionych ras nie osiągają wysokich wartości wskaźników rozrodu. Ich praca hodowlana nastawiona jest na osiągnięcie wyższych wyników cech tucznych i rzeźnych. Z drugiej strony, samice ras matecznych wyróżniają się lepszą opiekuńczością. Mają lepiej rozwinięty instynkt macierzyński i są bardziej mleczne. To właśnie mleczność decyduje m.in. o liczbie prosiąt odchowanych.
Liczny miot cieszy każdego hodowcę
W Polsce najpopularniejszymi rasami matecznymi, z których składa się stado podstawowe świń, są Wielka Biała Polska (WBP) i Polska Biała Zwisłoucha (PBZ). Świnie rasy WBP/PBZ charakteryzują się bowiem wybitną użytkowością rozpłodową. Sprzyja temu ich budowa i wyniki wieloletniej selekcji. Ponadto, lochy tych ras są bardzo dobrymi i troskliwymi matkami. Rodzą 10-16 prosiąt w jednym miocie. Średnia masa miotu w wieku 3 tygodni wynosi około 65 kg. Ponadto loszki mogą być przeznaczone jako matki do krzyżowania towarowego. Ogólna charakterystyka tych ras dostępna na stronie POLSUS (Polskiego Związku Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej) – WBP i PBZ. Dla obu ras jest podobna:
- liczne, zdrowe mioty (liczba urodzonych prosiąt: 12,3 szt. – WBP, 12,5 szt. – PBZ ;
- liczba odchowanych prosiąt 11,4 szt.- WBP; 11,5 szt. – PBZ);
- wysoka mleczność;
- dobre wykorzystanie paszy;
- duża zawartość mięsa w tuszy;
- zwierzęta wolne od genu RYR1T (genu wrażliwości na stres);
- loszki stanowią dobry materiał do krzyżowania.
Ważną informacją szczególnie dla hodowców/producentów trzody chlewnej jest fakt, iż zwierzęta bardzo dobrze przystosowują się do krajowych warunków środowiskowych. Dlaczego? Jak wcześniej wspomniano tylko zwierzę, które czuje się komfortowo w chlewni, jest w stanie osiągnąć swój potencjał genetyczny (w tym przypadku odpowiednie parametry użytkowości rozpłodowej).
Polskie a hybrydowe rasy świń
Polskie rasy świń rodzą mniej prosiąt od niektórych linii hybrydowych. Jednak masa nowo narodzonych zwierząt jest wyższa. Parametr ten wpływa na ich przeżywalność, tempo wzrostu i masę ciała przy odsadzeniu. To wpływa na ich późniejszy wzrost i efektywność tuczu.
Podsumowując, wybór rasy do stada podstawowego nigdy nie będzie łatwą decyzją. Jednak najistotniejszym elementem jest dobre wykorzystanie potencjału zwierząt we własnym stadzie. Dlatego najważniejszym wskaźnikiem powinien być odpowiedni poziom parametrów produkcyjnych. W chowie najlepiej wybrać dostępne mieszańce ras matecznych. Efektem ich krzyżowania jest bowiem poprawa pożądanych cech użytkowych tych zwierząt (w stosunku do zwierząt czystorasowych). W efekcie zwiększa się opłacalność produkcji.
