Rośliny strączkowe zamiast poekstrakcyjnej śruty sojowej
Spis treści
Ze względu na wysoką wartość biologiczną białka i brak substancji antyżywieniowych poekstrakcyjna śruta sojowa jest najpopularniejszym komponentem białkowym w mieszankach stosowanych w żywieniu drobiu i trzody chlewnej. Czy można ją jednak czymś zastąpić?
Większość stosowanej w żywieniu zwierząt poekstrakcyjnej śruty sojowej pochodzi z ziarna soi roślin genetycznie modyfikowanych, na które nie ma jeszcze całkowitego zakazu w Polsce, jednak groźba wycofania z zastosowania w żywieniu drobiu modyfikowanych ziaren soi może spowodować zmianę składu przygotowywanych mieszanek, a także przyczyniać się do wzrostu kosztów produkcji, gdyż niezbędne będzie znalezienie innego źródła białka roślinnego. W mieszankach oprócz poekstrakcyjnej śruty sojowej może być stosowana śruta rzepakowa, jednak w przypadku drobiu duży udział w tym komponencie włókna surowego ogranicza jej udział w mieszance do ok. 10–12%. Pewne nadzieje wiąże się z nowymi odmianami rzepaku o obniżonej zawartości włókna, jednak na takie będziemy jeszcze musieli poczekać.
Stąd jednym z wyborów wydaje się powrót do znanych roślin strączkowych, takich jak groch, łubin, czy coraz bardziej popularna w naszym kraju soja, stosowana w postaci pełnotłustych ziaren. Jest ona wysiewana na polach w coraz większych ilościach, co jest związane z dopłatami do uprawy roślin bobowatych.
Jednak należy stwierdzić, że niemożliwe jest całkowite zastąpienie poekstrakcyjnej śruty sojowej w masowym chowie drobiu, ponieważ rośliny strączkowe mają ograniczenia w zastosowaniu w mieszankach treściwych ze względu na występowanie w nich substancji antyżywieniowych, takich jak inhibitory trypsyny, taniny czy też alkaloidy, niekorzystnie wpływające na przyrosty i zdrowotność zwierząt. Stąd w Normach Żywienia Drobiu (2005) za maksymalne dopuszczalne udziały ziaren roślin strączkowych uznaje się wartości przedstawione w tab. 1.
Młode ptaki do 4 tyg. | Ptaki rzeźne 4–18 tyg. | Nioski | |
Soja nasiona | 15 | 20 | 20 |
Bobik | 5 | 15 | 10 |
Groch | 5 | 15 | 15 |
Łubin | 5 | 15 | 15 |
Nasiona roślin strączkowych mogą stanowić tylko pewien substytut poekstrakcyjnej śruty sojowej. Można je stosować nie tylko w żywieniu drobiu, ale także trzody chlewnej w mniejszych gospodarstwach, które w ten sposób produkują pewną część materiałów paszowych we własnym zakresie. Co ważne nasiona roślin strączkowych mają różne wymagania glebowe, co stwarza możliwość ich wysiewu w różnych regionach kraju i nawet jeśli jeden gatunek roślin nie będzie plonował w danym regionie, zawsze można zastąpić go innym.
Białko ogólne | Włókno surowe | Bezazotowe wyciągowe | Energia metaboliczna (MJ) | Wapń | Fosfor przysw. | Lizyna | Metionina | |
Soja nasiona | 268,0 | 73,0 | 489,0 | 10,1 | 1,2 | 1,8 | 16,5 | 2,1 |
Bobik | 220,0 | 59,0 | 550,0 | 12,6 | 0,8 | 1,2 | 16,0 | 2,3 |
Groch | 321,0 | 62,0 | 293,0 | 13,8 | 2,6 | 2,6 | 19,5 | 4,4 |
Łubin biały | 313,0 | 113,0 | 325,0 | 8,7 | 3,1 | 1,1 | 16,3 | 2,2 |
Łubin żółty | 383,0 | 144,0 | 258,0 | 8,3 | 2,9 | 2,1 | 19,2 | 3,1 |
Analiza przydatności żywieniowej pokazuje, że ziarno roślin strączkowych może wykazywać szerokie spektrum zawartości białka od ok. 22 % w przypadku nasion grochu do nawet 40% w odniesieniu do nasion łubinu (patrz tab. 2). Pod względem wartości biologicznej białka ziarno roślin strączkowych jest bogate w aminokwas lizynę, natomiast niedoborowe w metioninę, w wyniku czego stosując te komponenty w mieszankach treściwych, niezbędne będzie ich uzupełnienie w DL–metioninę. Ziarna roślin strączkowych zawierają ponadto duże ilości fosforu ogólnego, który jednak występuje głównie w postaci kwasu fitynowego, przez co jego przyswajalność jest niska, stąd przy ich zastosowaniu niezbędny będzie również dodatek enzymu fitazy.
Głównym ograniczeniem w zastosowaniu ziarna roślin strączkowych w mieszankach dla drobiu są substancje antyżywieniowe:
- inhibitory proteaz (trypsyny i chymotrypsyny) – obecne głównie w ziarnie bobiku, grochu i soi. Ziarno łubinu wykazuje niewielką ich ilość. Jednym ze sposobów ich ograniczenia jest tostowanie, które częściej wykonuje się w stosunku do soi, gdyż tam jest bardziej celowe niż w przypadku bobiku czy grochu;
- alkaloidy – substancje toksyczne spotykane jedynie w ziarnie łubinu (głównie lupanina i sparteina); wyższe ich stężenie stwierdza się w przypadku odmian gorzkich niż słodkich. Oprócz wywoływania zatruć alkaloidy obniżają smakowitość paszy, co wpływa na jej niższe pobranie przez zwierzęta. Bardziej wrażliwe na ilość alkaloidów w paszy są jednak świnie niż drób;
- taniny – substancje obniżające strawność białka ogólnego poprzez tworzenie kompleksów z białkiem paszy i enzymami trawiennymi. Największa ich ilość stwierdza się w bobiku, niższa zawartość występuje również w ziarnie grochu. Taniny zawarte są głównie w łupinie, stąd zabieg obłuszczania zmniejsza ich ilość w diecie zwierząt.
Nasiona roślin strączkowych mogą stanowić cenne źródło białka dla zwierząt, nie są jednak w stanie zastąpić całkowicie poekstrakcyjnej śruty sojowej w diecie zwierząt.
Oprócz substancji antyżywieniowych ważny jest odpowiedni zbiór i dosuszenie roślin strączkowych. Wilgotne ziarno jest podatne na działanie grzybów i pleśni, które produkują mykotoksyny prowadzące do zaburzeń u zwierząt. Ważne jest, aby pomieszczenia, w których przechowywane jest ziarno, były czyste i przewiewne. W przypadku stwierdzenia obecności grzybów i pleśni na ziarnie nie może być one podawane zwierzętom, ponieważ mykotoksyny zawarte w takim ziarnie mogą zaburzać funkcjonowanie centralnego układu nerwowego, wątroby lub nerek.
Na koniec podkreślmy raz jeszcze, że nasiona roślin strączkowych mogą stanowić cenne źródło białka dla zwierząt, nie są jednak w stanie zastąpić całkowicie poekstrakcyjnej śruty sojowej w diecie zwierząt i przy wprowadzeniu dopłat do ich uprawy prognozowana roczna produkcja mogłaby pokryć 20% zapotrzebowania na pasze białkowe. Dlatego ewentualny zakaz stosowania ziarna genetycznie modyfikowanego w Polsce z pewnością wpłynie na wzrost cen produkcji drobiu w Polsce i może spowodować przeniesienie produkcji drobiu na teren Europy Wschodniej, gdzie takie restrykcje nie obowiązują.
Komponent | Brojlery – grower | Nioski | ||
I | II | III | IV | |
Kukurydza | 43,03 | 45,49 | 39,33 | 46,93 |
Pszenica | 10,00 | 10,00 | 22,00 | 20,00 |
Groch | – | – | 15,00 | – |
Łubin żółty | – | 15,00 | – | 15,00 |
Bobik | 15,00 | – | – | – |
Poekstrakcyjna śruta sojowa | 23,00 | 19,00 | 13,00 | 7,00 |
Olej rzepakowy | 5,00 | 6,50 | – | – |
Premiks | 2,50 | 2,50 | 2,50 | 2,50 |
Kreda pastewna | 0,40 | 0,30 | 7,70 | 8,00 |
Fosforan dwuwapienny | 0,90 | 0,65 | 0,40 | 0,40 |
NaCl | 0,06 | 0,06 | 0,03 | 0,03 |
L-lizyna | 0,05 | 0,13 | – | – |
DL-metionina | 0,06 | 0,07 | – | – |
Więcej o żywieniu drobiu znajdziecie m.in. w artykułach: