Synchronizacja rui u loch

13 listopada 2022, prof. dr hab. inż. Damian Knecht, dr inż. Anna Jankowska-Mąkosa

fot. canstockphoto

Synchronizacja rui u loch zwiększa wydajność produkcyjną. Efektywność produkcji żywca wieprzowego zwłaszcza w cyklu zamkniętym, opiera się na wynikach produkcyjnych sektora rozrodu. Płodność macior i liczba prosiąt odchowanych to zasoby biologiczne na starcie produkcji tuczników. Natomiast w kontekście finansowym, to przede wszystkim poziom kosztów. Jeśli wystartujemy ze zbyt wysokiego pułapu ciężko będzie wygenerować zysk.

Niedostateczne wykorzystanie potencjału rozrodczego użytkowanych loch jest jedną z przyczyn nierentowności chowu świń lub zbyt wysokich jego kosztów. Między innymi narzędziem po które należy sięgać, jest kontrolowana synchronizacja rui u świń. Jednak bez względu na rodzaj użytej metody, jej zastosowanie musi być poparte wiedzą na temat przebiegu cyklu płciowego, ciąży i laktacji.

Spis treści

Reklama

Synchronizacja rui u loch

Zacznijmy od podstawowej kwestii u loch tzn. cyklu płciowego. Jest okresem, który trwa od pierwszego dnia rui, aż do ostatniego dnia, który poprzedza następną ruję. Loszki osiągają dojrzałość płciową w wieku 6-7 miesięcy, czego dowodem jest pojawienie się pierwszego cyklu rujowego. U loch trwa zazwyczaj około 21 dni, czasami z wahaniami do 2,5 dnia i można podzielić go na dwie fazy: pęcherzykową i ciałka żółtego. Długość cyklu zazwyczaj wynosi 21 dni, z odchyleniem od 18 do 24 dni. Zależy od wieku, dojrzałości płciowej, rasy oraz utrzymania loch. U loszek może on trwać krócej (ok. 24 h), a u loch nawet powyżej 72 h. Owulacja przypada średnio 37-40 h od momentu rozpoczęcia rui.

U wchodzących w dojrzałość płciową loszek, dzięki hormonom płciowym, dochodzi do dojrzewania i wzrostu pęcherzyków jajnikowych, które zawierają komórki jajowe. Dojrzewające pęcherzyki jajnikowe mają zdolność do produkowania estrogenów, których głównym zadaniem jest warunkowanie występowania zewnętrznych objawów rujowych. Do pękania pęcherzyków najczęściej dochodzi po około sześciu dniach – wówczas następuje proces owulacji, czyli uwolnienie komórek jajowych.

Ściśle mówiąc w przebiegu cyklu możemy wyróżnić kilka faz: proestrus, oestrus, metestrus i diestrus. Na fazę pęcherzykową (wzrostu pęcherzyków jajnikowych) składają się dwie fazy: proestrus – okres przedrujowy i oestrus – ruja właściwa. Natomiast na fazę ciałka żółtego składają się meterstrus – okres porujowy i diestrus – okres międzyrujowy.

Po co synchronizować ruję u loch?

Celem synchronizacji rui jest usprawnienie organizacji rozrodu i produkcji oraz uzyskiwanie jak największej grupy jednolitych prosiąt. Jest ona najważniejszym narzędziem dla utrzymania stada podzielonego na grupy technologiczne. Przy czym największe znaczenie ma program hormonalnej synchronizacji rui u loszek, u których nie ma możliwości wykorzystania tzw. rui polaktacyjnej. Jak dotąd, jest to najbardziej nowoczesna metoda umożliwiająca rytmiczną produkcję i planowe włączanie loszek do grup samic wieloródek. Polega ona na takim przygotowaniu cyklu rujowego, by wszystkie lochy w synchronizowanej grupie w jednakowym czasie (1-2 dni) weszły w ruję i zostały pokryte.

Synchronizację rui u loszek i loch (sterowanie rozrodem świń) prowadzić można za pomocą zróżnicowanych działań organizacyjnych (metody naturalne) oraz stosowania preparatów farmakologicznych. U loch naturalnym bodźcem do wywołania rui jest odsadzenie prosiąt. Problem pojawia się wówczas, kiedy do grupy odsadzanych loch chcemy dołączyć loszki remontowe, by i one wykazały ruję i zostały pokryte w tym samym czasie. Należy zatem zsynchronizować ich cykl rujowy z cyklem loch, od których mają być odsadzane prosięta.

Jak przeprowadzić synchronizację rui u loszek?

Terminową synchronizację rui u loszek przeprowadza się w oparciu o metody naturalne, takie jak:

Kontakt z knurem, stosowanie syntetycznych feromonów, transport i zmianę pomieszczenia. Ich skuteczność, a szczególnie dokładność czasowa, jest ograniczona.
Pokrycie loszek zasilających grupę na kilka dni przed lub po pokryciu pozostałych loch w grupie. Niestety należy indywidualnie kontrolować objawy rui, nadzorować krycie lub wykonać inseminację oraz doglądać w czasie porodu. Oczywiście nie jest to kontrola przebiegu procesów w całej grupie, ale identyfikacja stanu pojedynczych zwierząt. Dodatkowo, prosięta pochodzące od loszek pokrytych w innym terminie będą młodsze lub starsze od pozostałych, w konkretnej grupie technologicznej loch.
Sterowanie rozrodem świń zwiększa efektywność produkcji żywca wieprzowego
fot. canstockphoto

Wykorzystywanie hormonów do sterowania rozrodu loch stało się narzędziem do uzyskiwania lepszych wyników produkcyjnych. Oprócz hormonów w tym celu wykorzystuje się również inne substancje, takie jak beta blokery, antagoniści wapnia czy antagonisiści oksytocyny i prostaglandyn.

Sterowanie rozrodem świń

Hormony i substancje, które znajdują zastosowanie w sterowaniu rozrodem świń to:

gonadoliberyny GnRH (analogi GnRH otrzymywane syntetycznie stymulują wydzielanie gonadotropin FSH i LH przez przysadkę mózgową;
peforelina – syntetyczny analog GnRH, wybiórczo stymuluje wydzielanie FSH przy niezakłóconej selekcji LH;
gonadorelina – syntetyczny analog GnRH, indukuje komórki gruczołowe przysadki mózgowej do syntezy i uwalnia LH, efektem jest stymulacja wyrzutu endogennego LH powodującego owulację);
gonadotropiny (eCG, hCG – pojedynczo lub w połączeniu; eCG w celu stymulacji wzrostu pęcherzyków jajnikowych; hCG w celu indukcji owulacji);
ponadto analogi prostaglandyn F2α do indukcji luteolizy lub do indukcji porodu;
substancje o działaniu gestagennym – hamowanie rozwoju i wzrostu pęcherzyków jajnikowych (później wspomniane jest ich zastosowanie przy synchronizacji);
jak również oksytocyna (stymulacja skurczów macicy i wzrost produkcji mleka).

Bez względu na stosowany system produkcji możliwości zastosowania farmaceutyków umożliwiają bardziej efektywne wykorzystanie potencjału produkcyjnego zwierząt, przy tak dużej zmienności czynników determinujących kondycję lochy, a co powinno w sumie poprawić rentowność produkcji.

Jednak bez względu na rodzaj, cenę, skuteczność hormonu lub innej substancji, ich wykorzystanie dla naszych loch, musi opierać się wiedzy na temat przebiegu cyklu płciowego, ciąży i laktacji, w praktyce na indywidualnym podejściu.

Należy zawsze pamiętać, że organizacja produkcji stada to po pierwsze wiedza stricte zootechniczna, a po drugie, musi ona być zintegrowana ze stosowaniem zasad efektywnej organizacji i zarządzania stadem i gospodarstwem.