Hormonalne sterowanie rozrodem świń
Efektywność produkcji żywca wieprzowego zależy od liczby prosiąt odchowanych w ciągu roku, czyli plenności gospodarczej. Niedostateczne wykorzystanie potencjału rozrodczego użytkowanych loch jest jedną z przyczyn nierentowności chowu świń lub zbyt wysokich jego kosztów. Aby temu zapobiec, istotna jest optymalna synchronizacja rui u świń.
Umiejętne wykorzystanie loch to produkcja oparta na grupach świń, czyli dostosowanie technologii do rytmu biologicznego samic. Rytm ten wyznaczony jest przez ich cykl płciowy.
Spis treści
Planowanie rozrodu
Głównym warunkiem, potrzebnym do osiągnięcia sukcesów ekonomicznych w gospodarstwach, jest dobrze zaplanowany rozród w stadzie
Prowadzenie stada podzielonego na grupy technologiczne wymaga przede wszystkim zdolności i umiejętności posługiwania się instrumentami, które pozwalają na sterowanie procesami rozmnażania. Głównym warunkiem, potrzebnym do osiągnięcia sukcesów ekonomicznych w gospodarstwach, jest dobrze zaplanowany rozród w stadzie.
Stosowanie hormonów w sterowaniu rozrodem u trzody chlewnej umożliwia utrzymanie stabilnych grup technologicznych stada podstawowego. Umożliwia też odsadzenie jednolitych grup: prosiąt, warchlaków, tuczników, jak i właściwej organizacji higieny w chlewni (całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste).
Hormony – sterowanie rozrodem
Hormony w rozrodzie zwierząt zyskały masowe zainteresowanie w momencie zrozumienia fizjologii procesów płciowych różnych gatunków zwierząt. Używanie hormonów do sterowania rozrodem zwierząt gospodarskich stało się narzędziem do uzyskania oczekiwanych, lepszych wyników produkcyjnych.
Używanie hormonów do sterowania rozrodem zwierząt gospodarskich stało się narzędziem do uzyskania oczekiwanych, lepszych wyników produkcyjnych.
Oprócz hormonów, w sterowaniu rozrodem zwierząt wykorzystuje się również inne substancje, m.in.: beta blokery, antagoniści wapnia czy antagoniści oksytocyny. Zastosowanie hormonu musi być poparte dużą wiedzą na temat przebiegu cyklu płciowego, ciąży i laktacji. U świni cykl płciowy trwa średnio ok. 21 dni.
Wykaz hormonów i substancji sterujących
Hormony i substancje, które znajdują zastosowanie w sterowaniu rozrodem świń to:
- gonadoliberyny GnRH (analogi GnRH otrzymywane syntetycznie stymulują wydzielanie gonadotropin FSH i LH przez przysadkę mózgową;
- peforelina – syntetyczny analog GnRH, wybiórczo stymuluje wydzielanie FSH przy niezakłóconej selekcji LH;
- gonadorelina – syntetyczny analog GnRH, indukuje komórki gruczołowe przysadki mózgowej do syntezy i uwalnia LH, efektem jest stymulacja wyrzutu endogennego LH powodującego owulację);
- gonadotropiny (eCG, hCG – pojedynczo lub w połączeniu; eCG w celu stymulacji wzrostu pęcherzyków jajnikowych; hCG w celu indukcji owulacji);
- analogi prostaglandyn F2α do indukcji luteolizy lub do indukcji porodu;
- substancje o działaniu gestagennym – hamowanie rozwoju i wzrostu pęcherzyków jajnikowych (później wspomniane jest ich zastosowanie przy synchronizacji);
- oksytocyna (stymulacja skurczów macicy i wzrost produkcji mleka).
Synchronizacja rui u świń poprzez laktację
Synchronizacja rui u świń jest determinowana przede wszystkim laktacją
W wysoko rozwiniętych rolniczo krajach Europy (Dania, Francja, Niemcy, Holandia, Belgia) ponad 80% wprowadzonych do stada loszek jest synchronizowanych hormonalnie.
Umożliwia to hodowcom rytmiczne ich włączanie, w zależności od potrzeb, do grup wieloródek, u których synchronizacja rui u świń jest determinowana przede wszystkim laktacją (odsadzenie prosiąt od lochy uruchamia kaskadę hormonalną, w wyniku której około 80-95% odsadzonych samic wchodzi w ruję między 5-7 dniem po odsadzeniu).
Pokrycie w tym samym terminie wieloródek i loszek powoduje, że dochodzi w tym okresie do wyproszeń wszystkich samic. Pozwala to na jednoczesne, grupowe odsadzenie prosiąt o zbliżonej masie ciała oraz wieku.
W konsekwencji możliwe jest przemieszczenie będących w tym samym wieku warchlaków na tucz i w końcowym rozliczeniu jednoczesne sprzedanie całej grupy tuczników. Dzięki zastosowanym hormonom możliwe jest kierowanie rozrodem i produkcją w taki sposób, by odbywała się ona rytmicznie i zgodnie z zapotrzebowaniem rynku, niezależnie od pory roku.
Usystematyzowanie i wprowadzenie cykliczności produkcji jest niezwykle ważne nie tylko w chlewniach z dużym stadem podstawowym loch, ale także tam, gdzie stado liczy tylko 30-40 samic.
Czytaj więcej o metodzie biotechnicznej kierowania rozrodem.
Pozytywy metody biotechnicznej
Pozytywną konsekwencją wprowadzenia metody biotechnicznej jest m.in. możliwość prawidłowego żywienia ciężarnych pierwiastek
Chronologicznie wymienić można następujące pozytywne konsekwencje wprowadzenia tej biotechnicznej metody kierowania rozrodem:
- optymalne gospodarowanie wprowadzonymi do stada loszkami (nieutrzymywanie zbyt dużej liczby loszek);
- możliwość prawidłowego żywienia ciężarnych pierwiastek (w przypadku, gdy zostały one pokryte lub zainseminowane w podobnym terminie, możliwe jest ich optymalne, w zależności od stadium ciąży, żywienie – nawet wtedy, gdy w jednym kojcu przebywa kilka samic);
- synchronizacja porodów (w przypadku, gdy większa liczba świń została pokryta lub zainseminowana w tym samym dniu lub w odstępie 1-3 dni, możliwe jest wprowadzenie indukcji porodu. Polega on na podaniu świniom w 114 lub 115 dniu ciąży prostaglandyny, co pozwala na komasację wyprosień oraz taką ich organizację, by odbywały się one w ciągu dnia);
- ułatwienie postępowania z noworodkami (standaryzacja miotów, szczególnie w przypadku bezmleczności loch);
- usprawnienie prowadzenia profilaktyki i obniżenie jej kosztów (łatwość organizacji terminów szczepień w stadzie).
Sezonowy spadek płodności
W okresie letnim występuje u świń wyraźny spadek występowania rui u samic oraz obniżenie skuteczności inseminacji. Synchronizacja rui u świń jest jedynym ze sposobów uniknięcia problemów związanych z tzw. „letnią niepłodnością”.
Synchronizacja rui u świń jest jedynym ze sposobów uniknięcia problemów związanych z tzw. „letnią niepłodnością”.
U świń skrócenie długości dnia świetlnego jest stymulatorem wzrostu funkcji rozrodczych w okresie jesiennym. Jego wydłużenie można uznać za środowiskowy inhibitor rozrodu. Sezonowy spadek płodności loch i knurów w lecie wiąże się nie tylko ze stresem termicznym, lecz również z sezonowością aktywności płciowej odziedziczoną po dzikich przodkach.
Świnia domowa a dzika
Podczas letnich miesięcy samice świni dzikiej są w bardzo głębokim anoestrus (okres ciszy hormonalnej), a libido samców tego gatunku wyraźnie spada. Zjawiska tego typu występują również u świń domowych i mają charakter dwufazowy.
Przebieg aktywności płciowej świni domowej i dzikiej jest więc podobny. Także profil hormonalny u tych dwóch gatunków zwierząt jest analogiczny. Obserwowano bowiem, że w fazie ciałka żółtego zdecydowanie wyższe poziomy progesteronu rejestrowano w listopadzie, najniższe zaś w sierpniu. Różnice te wskazują na odmienne ilości pękających pęcherzyków Graafa i związaną z tym różną liczbę ciałek żółtych w obu miesiącach.
Można więc stwierdzić, że problem „letniej” niepłodności jest u świń zjawiskiem normalnym. Z tego powodu konieczne jest podejmowanie kroków minimalizujących skutki lata. Synchronizacja rui u loszek i stymulacja rui u loch jest jednym ze sposobów zapobiegania wyżej wspomnianym problemom.
Rytmiczna produkcja
U loch naturalnym bodźcem do wywołania rui jest odsadzenie prosiąt
Synchronizacja rui u świń jest najważniejszym narzędziem do utrzymania stada podzielonego na grupy technologiczne. Celem jej jest usprawnienie organizacji rozrodu i produkcji oraz uzyskanie jak największej grupy prosiąt.
Jest to obecnie najbardziej nowoczesna metoda umożliwiająca rytmiczną produkcję i planowanie wyłącznie loszek do grup samic wieloródek. Polega ona na takim samym przygotowaniu cyklu rujowego, by wszystkie lochy, które znajdują się w zsynchronizowanej grupie, w jednakowym czasie (1-2 dni) weszły w ruję i zostały pokryte. U loch naturalnym bodźcem do wywołania rui jest odsadzenie prosiąt.
Pojawia się problem, jeśli do grupy odsadzonych loch chcemy dołączyć loszki remontowe, aby i one wykazały ruję i zostały pokryte w tym samym czasie. Wówczas należy zsynchronizować ich cykl rujowy z cyklem odsadzonych loch.
Dokładnej terminowo synchronizacji nie da się przeprowadzić w oparciu o naturalne metody
Dokładnej terminowo synchronizacji nie da się przeprowadzić w oparciu o naturalne metody: kontakt z knurem, stosowanie syntetycznych feromonów, transport i zmianę pomieszczenia. Ich skuteczność jest ograniczona, szczególnie dokładność czasowa.
Pokrycie loszek na kilka dni przed lub po pokryciu pozostałych loch w grupie sprawi, że personel nie będzie musiał indywidualnie doglądać i kontrolować objawów rui, nadzorować krycia lub wykonywać inseminacji.
Naturalny progesteron
Na farmakologiczną synchronizację pozwalają preparaty do synchronizacji rui u loch i loszek, których substancją czynną jest altrenogest. Działa on podobnie jak naturalny progesteron (w okresie podawania blokuje stymulację wzrostu pęcherzyków jajnikowych oraz wystąpienie objawów rujowych i owulacji).
Synchronizacja rui u świń prowadzi do odwracalnego zatrzymania cyklu płciowego. Cała grupa synchronizowanych samic znajduje się w tej samej fazie cyklu rujowego. Rezultatem tego jest występowanie u wszystkich samic w podobnym czasie dojrzewania pęcherzyków oraz występowanie owulacji.
Synchronizacji owulacji dokonuje się poprzez podanie hCG lub gonadoliberyny stymulującej głównie uwolnienie LH. W trakcie synchronizacji owulacji należy wziąć pod uwagę okres karmienia prosiąt, który będzie wpływał na okres podawania oraz ilość aplikowanego preparatu.
Optymalne warunki
W przypadku poprawy parametrów w sektorze rozrodu należy pamiętać o zapewnieniu zwierzętom odpowiedniej obsługi oraz właściwych warunków zoohigienicznych panujących w chlewni
W przypadku poprawy parametrów w sektorze rozrodu należy pamiętać o zapewnieniu zwierzętom odpowiedniej obsługi oraz właściwych warunków zoohigienicznych panujących w chlewni. Na wyniki w sektorze rozrodu mają również wpływ prawidłowo przeprowadzone zabiegi zootechniczno-weterynaryjne, jak również kondycja loch.
Zastosowanie preparatów hormonalnych bez zapewnienia zwierzętom odpowiedniego żywienia dostosowanego do fazy fizjologicznej matek oraz właściwy zbilansowany poziom białka i energii, witamin oraz składników mineralnych w dawce pokarmowej nie przyniesie poprawy, a tym samym podniesie koszty produkcji.
Na rynku farmaceutycznym pojawia się coraz więcej nowych i lepszych preparatów przeznaczonych do sterowania rozrodem u świń. Lecz bez względu na rodzaj produkcji zwierzęcej podstawowa znajomość możliwości zastosowania hormonów i innych substancji stwarza warunki do bardziej efektywnego wykorzystania potencjału produkcyjnego zwierząt. Przekłada się to na lepszą ekonomikę produkcji.
Należy jednak pamiętać, że nawet najlepsze farmaceutyki nie zastąpią dobrej organizacji i zarządzania fermą. Niestety większość problemów w rozrodzie spowodowana jest błędem człowieka.
