Transport zwierząt – o czym trzeba pamiętać?

Transport zwierząt jest często dość kontrowersyjnym zagadnieniem. Z jednej strony jest koniecznością, zwłaszcza jeśli chodzi o zwierzęta rzeźne, hodowlane, użytkowane sportowo, z drugiej zaś naraża je na silny stres i dyskomfort. Niewątpliwie jest jednym z bardziej newralgicznych momentów w ich życiu i dlatego przewożone zwierzęta podlegają ochronie prawnej.

Głównie transport zwierząt rzeźnych

W Polsce, podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej, ok. 70–80% przewozów dotyczy zwierząt rzeźnych. W całym cyklu produkcji żywca jest to okres niezmiernie krótki, jednak może mieć niekorzystne konsekwencje finansowe. Straty ekonomiczne wynikające ze źle przeprowadzonego lub nadmiernie długiego transportu mogą być duże, jednocześnie dobrostan zwierząt jest znacznie obniżony.

To może stać się podczas transportu

Transport zwierząt – dobre praktyki

Bezpośrednie straty, jakie zachodzą podczas transportu, dotyczą urazów mechanicznych (stłuszczeń tkanek podskórnych i mięśni, okaleczeń), utraty masy ciała (efekt odwodnienia) i upadków. Upadki świń podczas transportu szacowane są w poszczególnych krajach UE od 0,03 do 0,8%. U drobiu straty mogą sięgać nawet kilku procent, gdzie wśród przyczyn na pierwszy plan wysuwa się nadmierne zagęszczenie i stres cieplny w okresie lata. Według danych australijskich przy przewożeniu bydła z pastwisk do rzeźni straty mogą wynosić 40 mln dolarów rocznie. Sama utrata masy ciała przy 12-godzinnym transporcie może wynieść 4–5%.

Jak transportować zwierzęta?

Według danych australijskich przy przewożeniu bydła z pastwisk do rzeźni straty mogą wynosić 40 mln dolarów rocznie. Sama utrata masy ciała przy 12-godzinnym transporcie może wynieść 4–5%.

Nawet najlepiej zaplanowany transport wywołuje u zwierząt stres transportowy. Stopień jego minimalizowania zależy od fachowości i wiedzy przewoźnika oraz całego personelu uczestniczącego w tym procesie. Opuszczenie znanego środowiska życia już wywołuje pewien stres. Wśród procedur transportowych załadunek i wyładunek zwierząt jest najbardziej stresogenny. Czynniki stresogenne podczas samego już transportu to głównie:

• hałas,
• temperatura panująca w pojeździe (zbyt wysoka temperatura lub zbyt niska),
• wibracje,
• wstrząsy,
• ruch pojazdu,
• ograniczenie ruchu,
• stłoczenie,
• nowe otoczenie,
• załadunek i wyładunek,
• brak wody i pokarmu.

Na to też zwróć uwagę!

Wybitnie niekorzystny wpływ wymienionych czynników jest wówczas, gdy działają one razem przez długi czas. Do listy niekorzystnych czynników, które zwiększają utratę energii zwierzęcia, należy jeszcze dołączyć:

• niewłaściwą technikę jazdy,
• przyśpieszanie i hamowanie,
• prędkość jazdy,
• warunki środowiskowe.

Transport zwierząt a jakość mięsa

Oznaki braku dobrostanu zwierząt podczas transportu.

Fizyczne okaleczenie i uszkodzenia ciała zwierząt w trakcie transportu w znacznym stopniu obniżają jakość mięsa i przydatność skór. Nadmierny stres przyczynia się do jeszcze większych strat, a mianowicie uzyskiwania mięsa wadliwego PSE (z ang. pale, soft, exudative – blade, miękkie, wodniste) lub DFD (z ang. dark, firm, dry – ciemne, twarde, suche).

Występowanie wady PSE jest istotnym problemem w produkcji mięsa wieprzowego, mniejsze znaczenie ma w produkcji wołowiny. W przypadku trzody chlewnej wada ta jest determinowana genetycznie, natomiast stres transportowy jest ważnym czynnikiem sprzyjającym. Mięso PSE charakteryzuje się szybszym niż zwykle spadkiem pH. W przypadku bydła zwłaszcza długotrwały stres przedubojowy może powodować niewielkie obniżenie pH mięsa po uboju i powstawanie wady mięsa typu DFD. Dlatego też redukcja stresu transportowego jest tak ważna i musi dotyczyć załadunku, podróży, wyładunku i postępowania przedubojowego.

Stres podczas transportu zwiększa podatność zwierząt na infekcje. Uwolnienie glikokortykoidów i/lub katecholamin w odpowiedzi na sytuację stresową zmniejsza skuteczność odpowiedzi immunologicznej, a tym samym podnosi prawdopodobieństwo zakażenia. Dodatkowo stres zwiększa ryzyko rozwoju choroby u zwierząt, które są utajonymi lub latetnymi nosicielami patogenów (np. Salmonella).

Nawet najlepiej zaplanowany transport wywołuje u zwierząt stres transportowy. Stopień jego minimalizowania zależy od fachowości i wiedzy przewoźnika oraz całego personelu uczestniczącego w tym procesie.

Prawo a transport zwierząt

W Polsce obowiązujące przepisy prawne dotyczące przewozu zwierząt wynikają z Rozporządzenia Rady (WE) 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 r. ws. ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97. Rozporządzenie to dotyczy zasadniczo zwierząt kręgowych, natomiast nie ma zastosowania do transportu zwierząt niemającego związku z działalnością gospodarczą oraz transportu zwierząt do lub z gabinetów albo klinik weterynaryjnych. Charakter komercyjny obejmuje także transport, który pośrednio wiąże się lub ma na celu osiągnięcie korzyści finansowych (np. do rzeźni, na targi, wystawy, konkursy, do punktów skupu i miejsc gromadzenia itp.), wówczas przewoźnicy muszą posiadać specjalne zezwolenia, a kierowcy/konwojenci odpowiednią licencję. Wytyczne te dotyczą przewozów zwierząt powyżej 65 km.

Przy transporcie zwierząt przez rolników czy hodowców, wykorzystujących własne środki transportu w celu sezonowego wypasu lub transportują zwierzęta do 50 km, obowiązują ogólne wymagania dobrostanowe.

Przy transporcie zwierząt przez rolników czy hodowców, wykorzystujących własne środki transportu w celu sezonowego wypasu lub transportują zwierzęta do 50 km, obowiązują ogólne wymagania dobrostanowe. Nie muszą oni natomiast spełniać wszystkich wymagań formalnych i technicznych, jakie stawiane są przewoźnikom transportującym zwierzęta w celach zarobkowych.

Do ogólnych wymogów należy zapewnienie bezpieczeństwa zwierzętom, ochrony przed warunkami meteorologicznymi, urządzeń do załadunku i wyładunku niepowodujących zranienia, odpowiednia powierzchnia podłogi i wysokość pojazdu. Wymagania dotyczą również czystości pojazdu i jego dezynfekcji.

Uprawnienia do przewozu

Przy zarobkowym transporcie konieczne są odpowiednie uprawnienia i zatwierdzenia: zezwolenie dla przewoźnika (do 8 lub powyżej 8 godzin), licencja kierowcy/konwojenta (po ukończonym szkoleniu), a przy transporcie powyżej 8 godzin świadectwo zatwierdzenia środka transportu. Zawsze pojazd musi być wyraźnie oznakowany, że przewożone są żywe zwierzęta.

Kierowcy/konwojenci powinni wiedzieć, jak obchodzić się ze zwierzętami w czasie załadunku/rozładunku, jakie są wymogi odnośnie przestrzeni, skutki skrajnych warunków pogodowych, jak regulować wentylację, jak sprzątać i dezynfekować pojazd, jakie są objawy stresu i zachorowania, jak postępować ze zwierzętami chorymi i rannymi.

Odpowiednie postępowanie ze zwierzętami, opieka podczas transportu oraz właściwa konstrukcja samochodu minimalizują ryzyko urazów i upadków.

Przepisy prawne mające na celu zapewnić dobrostan transportowanym zwierzętom nie tylko zawierają wymagania odnośnie zasad prawidłowego postępowania ze zwierzętami, ale również odnoszą się do konstrukcji pojazdów. W dodatku istnieją odrębne wymagania techniczne dla pojazdów przewożących zwierzęta do 8 i powyżej 8 godzin.

Osoby przewożące zwierzęta muszą także odbyć odpowiednie szkolenia celem nabycia uprawnień zawodowych (licencja dla kierowców i osób obsługujących zwierzęta podczas transportu). Nie należy też zapominać, że przewoźnik powinien prowadzić dokumentację dla każdego pojazdu używanego do przewozu zwierząt, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem (Dz.U. 2004 Nr 100 poz. 1012).