Czynniki wpływające na użytkowanie rozpłodowe loch.
Jednym z najważniejszych aspektów wpływających na opłacalność hodowli i chowu jest prawidłowy rozród trzody chlewnej.
Polega on na skróceniu okresu międzymiotu do minimum, a także na uzyskaniu licznych i wyrównanych miotów. Efektywność często określa się na podstawie plenności, czyli liczbie prosiąt uzyskanych od lochy w ciągu roku.
Spis treści
Od czego zależy plenność?
Czynnikami wpływającymi na tę liczbę są:
- liczba prosiąt urodzonych i odsadzonych w miocie,
- upadki osesków,
- długość okresu laktacji,
- długość okresu od odsadzenia do zapłodnienia,
- skuteczność inseminacji,
- liczba miotów w roku,
- wydajność mleczna loch,
- masa ciała i stan zdrowia prosiąt tuż po narodzinach oraz przy odsadzeniu.
Płodność rzeczywista
O płodności rzeczywistej (liczbie prosiąt urodzonych w miocie) decyduje użytkowanie rozpłodowe, czynniki genetyczne i środowiskowe. Płodność należy do cech o niskiej odziedziczalności tzn. trudno ją poprawić metodą selekcji. Skuteczniejszym sposobem poprawy jest krzyżowanie towarowe. Na skutek zjawiska heterozji, pierwsze pokolenie zwykle wykazuje większą płodność (10-15%) niż ich czystorasowi rodzice.
Mycie chlewni ma ogromny wpływ na zachowanie odpowiedniej higieny pomieszczeń.
Czynniki środowiskowe
Do czynników środowiskowych wpływających na większą liczbę prosiąt urodzonych w miocie zalicza się żywienie, warunki dobrostanu i higienę pomieszczeń. Czynniki te oddziaływają na zdrowotność oraz kondycję matek, a poprzez to także i na rozród trzody chlewnej jako cały proces.
Troskliwa locha
Płodność rzeczywista zależy również od jej wieku. Liczba prosiąt odsadzonych z miotu zależy od liczby i masy ciała urodzonych prosiąt, a także troskliwości i mleczności matki. Troskliwość lochy definiuje się, jako bezpieczny kontakt prosiąt z matką tj. zmniejszoną liczbę przygnieceń brak objawów agresji wobec potomstwa.
Mleczność
Mleczność określa się na podstawie dobowych przyrostów masy ciała prosiąt do 21. dnia życia. Należy obliczyć różnicę między masą miotu w 21. dniu życia, a ich masą urodzeniową.
Wysokie przyrosty masy ciała prosiąt oznaczają wysoką mleczność matek.
Należy pamiętać, że wartość tą można wyliczyć tylko wtedy, gdy dokarmianie paszą stałą prosiąt zaczyna się w 2. lub 3 tygodniu ich życia, ponieważ pasza stała, przez tak krótki okres jej stosowania, nie ma znaczącego wpływu na przyrosty dobowe prosiąt w 21. dniu. W przypadku dokarmiania prosiąt od pierwszego tygodnia życia, przyrosty dobowe będą zależne nie tylko od mleczności, ale i od ilości pobieranej paszy.
Znaczenie cyklu reprodukcyjnego
Na liczbę prosiąt odsadzonych z miotu ma wpływ liczba upadków noworodków. Częstotliwość oproszeń jest, uwarunkowana długością cyklu reprodukcyjnego. Im cykl jest krótszy, tym więcej miotów można uzyskać w ciągu roku.
Cykl reprodukcyjny składa się z następujących okresów:
- ciąża,
- laktacja,
- czas od odsadzenia prosiąt do ponownego zapłodnienia lochy.
Długość okresu ciąży trwa ok. 114 dni ± 3 dni. W cyklu reprodukcyjnym okresem o zmiennej długości jest laktacja oraz czas jałowienia po odsadzeniu prosiąt do kolejnego skutecznego zapłodnienia.
Rozród trzody chlewnej
O długości okresu odchowu prosiąt decyduje hodowca. Tradycyjnie maciory karmią prosięta przez 5-8 tygodni. Okres ten coraz częściej skraca się do 3-4 tygodni. Jest to najłatwiejszy sposób zwiększenia częstotliwości oproszeń.
Długość cyklu rozrodczego zależy również od tego, w jakim czasie po odsadzeniu prosiąt locha zostanie ponownie zapłodniona.
Hodowca powinien starać się stwarzać takie warunki chowu, aby przeciętny czas jałowienia był możliwie jak najkrótszy. Większość loch wykazuje ruję w ciągu 3-7 dni po odsadzeniu prosiąt. W okresie tym należy bacznie obserwować samicę, aby zauważyć objawy rui i w odpowiednim czasie wykonać u niej zabieg unasienniania.
Jak dobrać loszki?
W celu podniesienia efektywności rozrodu producent trzody chlewnej musi zadbać o wiele rzeczy. Jedną z nich jest odpowiedni dobór loszek do remontu. Pomocna jest ocena ich kondycji, której monitoring w późniejszym użytkowaniu jest równie przydatny w określeniu prawidłowego żywienia i stanu zdrowia zwierzęcia.
Zwróć uwagę na kondycję
Dojrzała loszka.
Przy ocenie kondycji na podstawie wyglądu i zachowania się zwierzęcia trzeba zwrócić szczególną uwagę na czystość skóry, gładką przylegającą sierść, połysk włosa, temperament i apetyt, a także na wzrost i rozwój lochy. Skóra tych zwierząt powinna być gładka, cienka i elastyczna, bez fałdów, pokryta długą i gęstą szczeciną. Odstępstwa od tego mogą świadczyć o chorobie świni. Jednym z kryteriów oceny kondycji lochy jest poziom rezerw tłuszczowych, czyli grubość tkanki podskórnej. To ona jest niezbędna do prawidłowego działania hormonów płciowych, a jej zbyt cienka warstwa może prowadzić do obniżenia ilości komórek owulujących oraz zmniejszyć symptomy objawów rui u lochy.
Kondycja w skali punktowej
Kondycję ocenia się w skali 5-punktowej. Obserwacji dokonujemy wzrokowo, a punkty przyznajemy za pomocą dopasowania sylwetki lochy do wzorca. Najwyżej ocenione będą lochy przetłuszczone, natomiast małą liczbę punktów dostaną lochy wychudzone, u których bardzo widoczny jest wystający kręgosłup. Lochę o idealnej kondycji ocenia się na 3 punkty i to właśnie takie samice będą preferowane do reprodukcji.
Kryteria oceny loszek
Przygotowanie loszek do rozpłodu jest bardzo ważnym aspektem. Pierwsza owulacja u loszek oraz wystąpienie popędu płciowego następuje już w wieku 5-7 miesięcy. Stan ten nazwany jest dojrzałością płciową. Jednak niezalecane jest unasiennianie loszki w tym okresie, ponieważ dojrzałość rozpłodową osiągają one dopiero w wieku 7-9 miesięcy. Wtedy wiek i stan fizjologiczny umożliwia rozpoczęcie użytkowania zwierzęcia do rozpłodu bez szkody dla jego dalszego rozwoju i wzrostu.
Masa ciała i prawidłowe żywienie
Żywienie trzody chlewnej.
Oprócz wieku ważnym kryterium oceny jest masa ciała loszki, która w momencie pierwszego unasiennia powinna wynosić ok. 120-140 kg. Odpowiednio wcześniej powinno zadbać się o równomierny rozwój loszki w okresie jej wychowu. Zwierzętom należy zapewnić prawidłowe żywienie, przez które przyrosty dobowe nie będą wyższe niż ok. 600-700g, a także stworzyć odpowiedni mikroklimat.
Pomieszczenia dla loch
Zaleca się utrzymanie grupowe w suchych, jasnych kojcach w temperaturze powietrza około 18°C. W przypadku zakupu loszek spoza gospodarstwa powinno się je umieścić w kwarantannie na czas około 4-6 tygodni, zapobiegając tym samym zarażeniu stada podstawowego od nabytych świń.
Termin unasiennienia loch
Kolejnym problemem, o który musi zadbać hodowca, jest odpowiedni termin unasiennienia loch. Świnie są zwierzętami poliestralnymi, co oznacza, że u loch zdrowych i dobrze zadbanych, ruja występuje cyklicznie przez cały rok, co 21 dni (± 1-2 dni). Ruja trwa średnio 2-3 dni. W ciągu tego krótkiego okresu, zwanym często „hukaniem”, samica pozwala się obskakiwać i można przeprowadzić inseminację. Określenie tego okresu jest niezbędne do zapłodnienia lochy z wykorzystaniem sztucznej inseminacji, dlatego też u samic, u których może lub powinna wystąpić ruja zaleca się obserwację, a także zapisywanie wcześniejszej rui lub daty odłączenia od prosiąt.
Na jakie objawy rujowe musimy zwrócić uwagę?
Lochy czekają na krycie.
Do objawów rujowych wlicza się kilka zmian w wyglądzie jak i zachowaniu samicy. W przypadku zewnętrznych narządów płciowych, obserwuje się obrzęk i zaczerwienienie sromu, wyciek śluzu, a także lekkie obrzmienie gruczołu mlekowego. Locha wykazuje zmniejszony apetyt, niepokój oraz można zauważyć próby obskakiwania się zwierząt. Dochodzi również do zmian wewnątrz organizmu samicy. Jest to m.in. przekrwienie błony śluzowej macicy, wyciek śluzu z macicy do pochwy, wzrost stężenia we krwi hormonów estrogennych LH i FSH oraz owulacja.
Fazy rui
Intensywność objawów jest zależna od fazy rui. Wyróżnia się 3 fazy:
- okres przedrujowy, który trwa 2-3 doby i u zwierząt widoczny jest wzrost aktywności płciowej;
- ruję właściwą trwającą 2 doby- w niej objawy są najbardziej widoczne;
- okres porujowy trwający 1,5 doby, w którym wygasa aktywność płciowa.
Uwalnianie komórek jajowych z pęcherzyków jajnikowych następuje między 12. a 36. godziną od rozpoczęcia rui właściwej. Locha wykazuje wtedy odruch tolerancji. Zaleca się dwukrotne krycie loch. Pierwsze krycie wykonuje się miedzy 10. a 24. godziną od zaobserwowania rui. Drugie krycie należy wykonać po 12-18 godzinach od pierwszego.
Rozród trzody chlewnej.
Obserwacje hodowców wykazują, że u loszek zbyt wcześnie zapładnianych, oprócz opóźnienia wzrostu i rozwój odnotowano mniej liczebne mioty, gorszą skuteczność inseminacji, a także krótszy czas rozpłodowej eksploatacji.
Synchronizacja rui rozwiąże problem
Wystąpienie objawów rujowych u lochy w zdecydowanej większości (około 85%) powodowane jest odłączeniem jej od prosiąt oraz przerwaniem laktacji. Prowadzenie rytmicznych oproszeń u jednakowej liczby loch w zbliżonym odstępie czasu i uzyskanie w ten sposób jednolitej wiekowo grupy prosiąt jest jednym z najtrudniejszych problemów hodowców. Efekt ten można uzyskać za pomocą synchronizacji rui u wyznaczonych samic. Celem tego działania jest skrócenie okresu międzymiotu z możliwością prowadzenia stada z podziałem na grupy technologiczne, zwiększenie skuteczności krycia oraz plenności loch.
FLUSHING – naturalnym sposobem na synchronizację
Do naturalnych sposobów synchronizacji zalicza się flushing.
Metoda ta polega na dostarczeniu samicy składników biorących udział w procesach rozrodczych tj. witamin, mikro i makroelementów oraz dobrze przyswajalnego białka i energii. Warunkiem jest podanie tych składników w stosunkowo krótkim czasie, tak, aby wytworzyć bodziec stymulujący owulację oraz równomierne dojrzewanie optymalnej liczby komórek jajowych.
Zapewnia on również m.in.:
- lepsze przygotowanie błony śluzowej do zagnieżdżenia się zarodków,
- wyrównane mioty,
- wyższą urodzeniową masę ciała prosiąt.
Preparat selenowy
Aktywność płciową samic można zwiększyć również za pomocą preparatu selenowego podawanego na 14 dni przed spodziewanym wystąpieniem rui. Należy pamiętać wtedy o zwiększeniu ilości podawanej paszy.
Kontakt loch z knurem
Innym sposobem często wykorzystywanym na wielu fermach jest kontakt loch z knurem. Obecność aktywnego płciowo samca, znacząco przyśpiesza wystąpienie rui u samicy, a wykorzystywany do tego knur może wskazać również lochy, które aktualnie są gotowe do zapłodnienia. W przypadku młodych loszek stymulująco działa również stały kontakt z wieloródkami, które są aktywne płciowo.
Preparat o zapachu knura
Kolejnym sposobem na wywołanie rui u loch jest zastosowanie preparatu z syntetycznym zapachem knura.
Rozpylenie tego feromonu w odległości 20-30 cm od samicy wywołuje pobudzenie płciowe.
Wszystkie te naturalne metody sprawdzają się w przypadku wieloródek, u których spodziewamy się rui polaktacyjnej, w przypadku loszek nie są one tak skuteczne.
Odwracalne zatrzymanie cyklu płciowego
U nich przygotowanie cyklu rujowego trzeba wykonać tak, aby wszystkie loszki w synchronizowanej grupie w jednakowym czasie (1-2 dni) weszły w ruję i zostały pokryte. Uzyskanie takiego efektu jest możliwe dzięki odwracalnemu zatrzymaniu cyklu płciowego samic. Wykorzystuje się do tego preparaty farmakologiczne, których substancją czynną jest altrenogest. Działa on podobnie jak naturalny progesteron, blokuje aktywność wydzielniczą przysadki mózgowej na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Blokuje on również uwalnianie hormonów gonadotropowych (FSH i LH). W okresie podawania blokuje on, stymulację wzrostu pęcherzyków jajnikowych, wystąpienie objawów rujowych i owulację. W momencie zaprzestania podawania preparatu, jego działanie hamujące zostaje wstrzymane, a wydzielane przez przysadkę gonadotropiny stymulują szybki i zsynchronizowany wzrost pęcherzyków jajnikowych i owulację.
Rozpoznanie ciąży
Warunkiem utrzymania ciąży po zapłodnieniu jest wytworzenie, co najmniej pięciu
ciałek żółtych ciążowych, które produkują progesteron. Ze względów ekonomicznych, celem
hodowcy jest jak najszybsze zdiagnozowanie skutecznej inseminacji.
Ciążę u lochy możemy potwierdzić wykorzystując kilka sposobów, do których należy:
- analiza moczu i krwi,
- badanie rektalne,
- metoda ultradźwiękowa.
Więcej na temat będzie można przeczytać już wkrótce w artykule pt.: Jak rozpoznać ciążę u loch?
Żywienie zwierząt a efektywność użytkowania rozpłodowego trzody
Na efektywny rozród trzody chlewnej wpływa również ilość wody dostarczanej karmiącej loszce. Im więcej locha ma młodych tym więcej potrzebuje wody.
Na efektowność użytkowania rozpłodowego trzody chlewnej, duży wpływ ma żywienie zwierząt. Błędy w żywieniu loszek i loch powodują m.in. zaburzenia w występowaniu rui, niską płodność, a także wysoką śmiertelność prosiąt. Zatuczenie samic rozpłodowych może powodować trudności podczas porodów oraz obniżenie ich mleczności. Zbilansowane żywienie trzody chlewnej, może prowadzić również do zmniejszenia zużycia paszy, a tym samym koszty utrzymania świń.
Jakie jest zapotrzebowanie na składniki pokarmowe?
Zapotrzebowanie loch na składniki pokarmowe zmienia się w zależności od fazy cyklu rozrodczego, w którym wyróżniamy:
- lochy prośne do 90. dnia ciąży,
- lochy prośne od 91. do 105. dnia ciąży,
- lochy prośne powyżej 105. dnia ciąży,
- a także lochy w laktacji.
W pierwszej wymienionej fazie, żywienie powinno być skąpe, natomiast w kolejnej fazie- umiarkowane. Podczas laktacji lochę należy karmić obficie, a w przypadku bardzo licznych miotów zaleca się żywienie „do woli”. W niskiej ciąży, w celu skutecznego zapobiegania zatłuczenia, ułatwienia porodów, a także zwiększenia apetytu podczas laktacji, locha powinna otrzymywać 2,7-3 kg dziennej mieszanki pełnoporcjowej (11,8-12,2 MJ EM/kg, 10,8 g białka ogólnego/MJ).
W okresie bezpośrednio po kryciu dawka mieszanki powinna wynosić ok. 2- 2.2.kg (z zachowaniem pełnowartościowości żywienia), ma znacząco podnieść przeżywalność rozwijających się zarodków i płodów. W ciąży wysokiej, locha powinna w ciągu dnia zjadać 2,8-3,2 kg paszy o zawartości energii i białka ogólnego takiej samej jak w pierwszej fazie.
Rozród trzody chlewnej a porcje dla loch prośnych
Zapotrzebowanie loch na składniki pokarmowe zmienia się w zależności od fazy cyklu rozrodczego.
Dzienna dawka paszy u loch prośnych powinna wynosić średnio 2,7-2,9 kg przy zwiększonych wartościach pokarmowych (12,5-13,5 MJ EM/kg, 12,6g białka ogólnego/1 MJ). Poprzez zwiększenie poziomu żywienia w tej fazie, sprzyja się zwiększeniu masy płodów, których potencjał wzrostowy w tym okresie jest bardzo intensywny.
Dawki żywieniowe w okresie laktacji
W czasie laktacji często stosuje się mieszanki dla loch karmiących. Ilość paszy uzależniona jest od liczebności miotu oraz od długości odchowu. Matce, w początkowej fazie laktacji, powinno się stopniowo zwiększać dawkę (która została zredukowana przed oproszeniem) średnio o 0,5- 1kg dziennie. W ten sposób po pierwszym tygodniu odchowu prosiąt, należy zadawać dziennie 5,8-6,2 kg paszy o wartościach odżywczych 13-14,25 MJ EM/kg, 16g białka ogólnego/1 MJ). Obfite żywienie loch w tej fazie sprzyja zarówno wysokiej mleczności jak i utrzymaniu ich prawidłowej kondycji. Przygotowuje ono również organizm lochy do nowego cyklu reprodukcyjnego.
Zasuszenie lochy
Okres odchowu kończy się zasuszeniem lochy, a w dniu odsadzenia i dzień po należy ograniczyć żywienie dawką pełnoporcjową. Zazwyczaj po 4-11 dniach od odsadzenia u lochy występuje kolejna ruja.
Zmienna płodność rzeczywista
Locha w pierwszej ciąży rodzi mniej prosiąt a jej płodność rzeczywista zwiększa się w kolejnych oproszeniach.
Locha w pierwszej ciąży rodzi mniej prosiąt a jej płodność rzeczywista zwiększa się w kolejnych oproszeniach. Największy potencjał rozrodczy występuje od czwartej do szóstej ciąży. Przy kolejnych oproszeniach liczba urodzonych prosiąt w miocie maleje. Ze względu na obniżające się wyniki rozrodu u starszych, wyeksploatowanych loch należy podjąć decyzje o ich wybrakowaniu. Najczęściej przyjmuje się, że usunięcie samicy ze stada podstawowego nastąpi po odchowaniu piątego lub szóstego miotu. Na tym etapie rozród trzody chlewnej uznaje się już za nie dość efektywny. Czasami konieczne jest wybrakowanie młodszej lochy, u której występują zaburzenia w rozrodzie, uszkodzenia sutków, schorzenia kończyn, słaba kondycja zwierzęcia itd.
Dbanie o rozród trzody chlewnej, zwiększy zyski farmy
Dobra organizacja fermy, obserwacja zwierząt i dbałość o szczegóły wymienione wyżej, mogą znacząco przyczynić się w do podniesienia ekonomicznej efektywności gospodarstwa.
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
