Wapń i jego rola w uprawie roślin sadowniczych

fot. Adobe Stock

Wapń jest składnikiem, który stwarza wiele problemów w uprawach roślin sadowniczych. W dużym stopniu wpływa bowiem na jakość owoców. Kiedy i w jaki sposób dostarczać go w sadach i jagodnikach? 

Wapń i jego funkcje w roślinach

Jedną z najważniejszych funkcji wapnia w roślinach jest stabilizowanie struktury błon komórkowych. Z pektynami i cukrami tworzy bowiem związki, które są składnikiem ścian komórkowych i blaszki środkowej łączącej komórki ze sobą. Wapń uczestniczy w procesach kiełkowania pyłku i wzrostu łagiewki pyłkowej. Jest bardzo ważny dla rozwoju systemu korzeniowego, bierze udział w podziałach i wzroście stożków wzrostu. Jony wapnia wpływają wszechstronnie na wiele procesów fizjologicznych. Występuje on jako sygnalizator odpowiedzi roślin na czynniki stresowe. Jest ważnym składnikiem o dużym znaczeniu w procesach hormonalnych.

Wapń transportuje się biernie z prądem transpiracyjnym i aktywuje transport takich hormonów jak auksyny. Te związki są transportowane w przeciwnym kierunku z miejsca ich syntezy w stożkach wzrostu w dół rośliny, co wpływa z kolei na poprawną rozbudowę systemu korzeniowego. Obecność wapnia w formach rozpuszczalnych w prądzie transpiracyjnym stymuluje transport składników pokarmowych, w tym niektórych form azotu.

Wapń a jakość owoców

Wapń ma bardzo duży wpływ na jakość owoców. Niedobory tego pierwiastka są przyczyną wielu chorób fizjologicznych.

Deficyt wapnia w jabłkach prowadzi do wystąpienia GPP

• Deficyt w jabłkach prowadzi do wystąpienia gorzkiej plamistości podskórnej (GPP).
• Zbyt mała ilość wapnia w czereśniach i wiśniach, oraz innych pestkowych przyczynia się do pękania owoców.
• Słabo zaopatrzone w wapń krzewy owocowe są podatne na choroby grzybowe oraz pogarsza się przydatność przechowalnicza i trwałość pozbiorcza owoców jagodowych.

Wapń odpowiada m.in. za elastyczność skórki owoców. W efekcie jego deficytu owoce pękają

Poza tym brak wapnia przyczynia się do intensyfikacji występowania innych chorób przechowalniczych takich jak: zbrązowienie przygniezdne, rozpad wewnętrzny, rozpad miąższu, rozpad chłodniczy i plamistość przetchlinkowa.

Podczas wegetacji braki tego pierwiastka zwiększają także podatność owoców na oparzenia słoneczne, korkowacenie i korkowatość skórki.

Typowym objawem niedoboru wapnia w liściach jest ich parasolowaty pokrój, a w przypadku organów generatywnych — suche zgnilizny, np. kwiatów winorośli.

Paradoksalnie przyczyną ww. zaburzeń nie jest niedobór wapnia w glebie, ale problemy z pobieraniem i transportem go do organów generatywnych. Rośliny dobrze tolerują duże ilości tego składnika w glebie, bardziej niekorzystne jest towarzyszące temu zbyt wysokie pH.

Pobieranie wapnia przez rośliny

Na pobieranie wapnia przez rośliny wpływa wiele czynników. Po pierwsze pierwiastek ten musi występować w glebie w odpowiednim stężeniu. Bardzo rzadko zdarza się sytuacja deficytowa. Taka może występować na kwaśnych i ubogich lekkich glebach.

Podkreślenia wymaga jednak fakt, że sama obecność wapnia w wystarczającej ilości w glebie nie zapewni prawidłowego odżywienia roślinie. Pierwiastek ten, jak każdy inny składnik musi zostać pobrany przez korzenie i następnie skutecznie przetransportowany do liści i owoców. Żeby do tego doszło, gleba musi być odpowiednio wilgotna i ciepła, a system korzeniowy powinien być prawidłowo rozbudowany i zdrowy.

Przykładowo zbyt chłodna i wilgotna pogoda wiosną powoduje ograniczenie aktywności systemu korzeniowego. Z drugiej strony podczas suszy również następuje zahamowanie pobierania wapnia i jego transport w roślinie. Niektóre pierwiastki na zasadzie antagonizmu glebowego mogą skutecznie ograniczać pobieranie wapnia.  Zaliczamy do nich przede wszystkim kationy potasu, magnezu oraz jon amonowy NH₄⁺. Jeżeli te jony występują w nadmiernej ilości, to pobieranie wapnia jest utrudnione. W kwaśnych glebach pierwiastkami silnie ograniczającymi pobieranie wapnia są wodór oraz glin i żelazo.

Podstawowe źródło wapnia zapewniają nawozy odkwaszające, wykorzystywane do regulacji odczynu gleby.

Nawozy wapniowe

Nawozy do odkwaszania gleb dostępne są w formie węglanowej lub tlenkowej. W tych pierwszych dominującym składnikiem jest węglan wapnia, a w tlenkowych — tlenek wapnia powstały poprzez prażenie skały wapiennej oraz wodorotlenek wapnia. Analogicznie mogą to być związki magnezu.

Produkuje się różne mieszanki wapniowo-magnezowe i tlenkowo-węglanowe. Umownie mówimy nawozy wapniowe, a ich zdolność odkwaszającą wyrażamy w procentach CaO. Stąd na nawozach węglanowych i magnezowych znajdziemy informację, jakiemu ekwiwalentowi CaO odpowiada dany nawóz. Forma związku jeśli chodzi o wapń/magnez zawarte w nawozie jest jednym z ważniejszych czynników decydujących o efektywności wapnowania, a zatem o szybkości odkwaszania gleby. Decydującą rolę w tym zakresie odgrywa rozpuszczalność nawozów w wodzie. Najłatwiej rozpuszczają się w glebie formy tlenkowe nawozów, znacznie trudniej natomiast węglanowe.

• Wapna tlenkowe poleca się przede wszystkim dla gleb ciężkich i średnich.
• Wapna węglanowe poleca się przede wszystkim dla lekkich, piaszczystych.

Nawożenie szybko działającym nawozem tlenkowym gleb lekkich może prowadzić do niszczenia ich struktury, co w praktyce oznacza pogorszenie właściwości decydujących o żyzności. Tlenki i wodorotlenki są silnymi utleniaczami i mogłyby spowodować zniszczenie próchnicy, której gleby lekkie zawierają niewiele. Formy węglanowe związków, jeśli chodzi o wapń i magnez występujące w nawozach do odkwaszania gleb, są najczęściej trudno rozpuszczalne w wodzie. Sprawia to, że efekt ich stosowania w postaci zmniejszenia kwasowości może być zauważalny dopiero po kilku tygodniach lub dopiero w następnym sezonie. O skuteczności, a właściwie szybkości działania nawozów do odkwaszania gleb decydują również inne właściwości samych nawozów, nie tylko rozpuszczalność w wodzie poszczególnych form wapnia. Zdecydowanie szybciej działać będą nawozy bardziej rozdrobnione oraz te zawierające więcej wapnia, a przede wszystkim magnezu.

Wybór odpowiedniego nawozu

Zawartość wapnia w nawozach węglanowych podajemy w przeliczeniu na tlenek wapnia. Wynosi ona zazwyczaj 40−50% CaO. Ten sposób wyrażania ich wartości nawozowej ma uzasadnienie w tym, że zalecenia do odkwaszania gleb wyraża się w dawkach CaO na hektar. To duże ułatwienie praktyczne w obliczaniu dawek. Ważną cechą nawozów węglanowych jest reaktywność, która opisuje, jaka procentowa część zawartego w nawozie węglanu ulegnie reakcjom w glebie. Wybierając nawóz wapniowy węglanowy należy więc brać pod uwagę nie tylko procentową zawartość CaO i cenę, ale również reaktywność. Znaczącym czynnikiem w cenie nawozu do odkwaszania są koszty transportu. Może więc warto kupić droższy nawóz, który będzie działał, zamiast rozsypywać po polu zmielone skały niezmieniające odczynu?.

Większość nawozów do odkwaszania ma formę pylistą i do ich wysiewu potrzebne są specjalne rozsiewacze. Ostatnio na rynku pojawiły się nawozy wapniowe w formie granulowanej. Jest to duże ułatwienie, ponieważ możemy je wysiewać zwykłymi rozsiewaczami do nawozów. Wadą tych nawozów jest większa cena od tych tradycyjnych,  a zaletą fakt, że są zazwyczaj produkowane z najwyższej jakości surowców.

Na rynku jest bardzo dużo producentów nawozów wapniowych, w znakomitej większości są to wapna węglanowe. Zanim zdecydujemy się na zakup, poprośmy dostawcę o stosowne certyfikaty i wyniki analiz.

Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!