Wielki Piątek: nie tylko Dzień Krzyża
Dzisiaj drugi dzień Triduum Sacrum – Wielki Piątek. To nie tylko Dzień Krzyża i niepowtarzalna Liturgia Męki Pańskiej, ale też niezwykłe bogactwo ludowych zwyczajów.
Wielki Piątek to dzień męki i śmierci Pana Jezusa na krzyżu, dzień modlitewnej ciszy.
– Jednak nie żałoby – podkreśla ks. Eugeniusz Sikorski, proboszcz parafii pw. Św. Rodziny w Pankach – bo misja Chrystusa nie skończyła się śmiercią, a zmartwychwstaniem. Śmierć była wpisana w to dzieło. Przeżycie liturgii Wielkiego Piątku wyciska na naszej duszy znamię ucznia chrystusowego i umacnia miłość ku naszemu Zbawicielowi – dodaje.
Adoracja krzyża. (Foto: Archiwum parafii pw. Świętej Rodziny w Pankach)
Spis treści
Liturgia Wielkopiątkowa
Liturgia wielkopiątkowa jest niepowtarzalna. Składają się na nią: procesja, leżenie kapłana krzyżem przed obnażonym ołtarzem, liturgia słowa, modlitwa powszechna.
– Centralne wydarzenie Liturgii Wielkiego Piątku stanowi uroczysta adoracja krzyża – podkreśla duszpasterz rolników archidiecezji częstochowskiej. – Krzyż mówi nam o niezmierzonej miłości Boga do człowieka, zarówno tego dobrego, jak i słabego grzesznego.
Po komunii, na zakończenie liturgii kapłan uroczyście przenosi Najświętszy Sakrament do Grobu Pańskiego. W wielu kościołach przez całą noc trwa dodatkowo adoracja.
Ciemnica. (Foto: Archiwum parafii pw. Świętej Rodziny w Pankach)
Misteria Męki Pańskiej
W Wielki Piątek odprawiane są nabożeństwa drogi krzyżowej, często o godz. 15:00 – zgodnie z ewangelicznym przekazem w godzinie śmierci Pana Jezusa.
– Niektóre parafie przygotowują też misteria Męki Pańskiej – tak jest również w naszej parafii pw. Świętej Rodziny w Pankach – mówi ks. proboszcz.
Warto w tym miejscu wspomnieć, że najsłynniejsze widowiska pasyjne odbywają się w Kalwarii Zebrzydowskiej.
Dość powszechnym zwyczajem – nadal kultywowanym – jest również czuwanie przy bożym grobie; najczęściej (podobnie jak przed laty) straż pełnią ministranci, strażacy, żołnierze lub harcerze. Do najciekawszych i najbarwniejszych wart należą tzw. turki wielkanocne. Można je oglądać m.in. w okolicach Przeworska, Łańcuta czy Leżajska.
W Wielki Piątek obowiązuje post ścisły
– W Wielki Piątek wszyscy wierzący mają obowiązek zachować wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a dorosłych obowiązuje post ścisły, który polega na tym, że możemy zjeść raz do syta oraz dwa mniejsze posiłki – przypomina ks. Sikorski. – Wielu ludzi podejmuje też dodatkowe umartwienia, jak choćby całodzienną rezygnację z picia, bo Chrystus cierpiał pragnienie. W wielu domach nie słucha się też muzyki rozrywkowej, nie ogląda telewizji – zauważa.
Część wiernych w trakcie ścisłego postu wstrzymuje się również od picia wody, bo Chrystus cierpiał również pragnienie.
Dawniej mieszkańcy wsi dodatkowo zatrzymywali zegary i zasłaniali lustra, a także mówili przyciszonym głosem, by nie naruszyć ciszy i powagi Wielkiego Piątku.
Tradycja ludowa
Tak jak w tradycji chrześcijańskiej centrum Wielkiego Piątku stanowi Krzyż, tak tradycja ludowa w tym dniu również często związana jest z krzyżem. W związku z tym m.in. w pole zanoszono krzyżyki z poświęconych w Niedzielę Palmową palm.
W Wielki Piątek wszyscy wierzący mają obowiązek zachować wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych, a dorosłych obowiązuje post ścisły.
– Miało to uchronić obejście i plony przed szkodnikami i gradobiciem – wyjaśnia Andżelika Bilska, etnolog z Muzeum Częstochowskiego. – Uważano też, że w Wielki Piątek szczególnych właściwości nabiera drewno (bo Jezus umarł na drewnianym krzyżu) – jest najtwardsze i najmocniejsze. Dlatego gospodarze i rzemieślnicy starali się w tym dniu nagromadzić zapas drewna potrzebnego do wyrobu różnych narzędzi gospodarskich.
Natomiast narysowane kredą na drzwiach w Wielki Piątek 3 krzyżyki miały chronić gospodarstwo od zmory i złych ludzi.
Uważano, że w Wielki Piątek szczególnych właściwości nabiera drewno – jest najtwardsze i najmocniejsze. Dlatego gospodarze i rzemieślnicy starali się w tym dniu nagromadzić zapas drewna potrzebnego do wyrobu różnych narzędzi gospodarskich.
– Do innych powszechnych praktyk związanych w Wielkim Piątkiem należało zachowanie ścisłego postu przez cały dzień – miało ono zapewnić zdrowie przez cały rok – dodaje etnolog. – Podobnie poranne obmywanie się w rzekach i strumieniach oraz picie wody święconej.
Kiedyś bardzo rygorystycznie przestrzegany był również zakaz wykonywania w Wielki Piątek wszelkich prac polowych, a także innych hałaśliwych obrządków, takich jak rąbanie drewna, piłowanie, czy mielenie na żarnach. W Wielki Piątek można było też stawić horoskopy pogodowe: grzmot lub deszcz oznaczał urodzaj, który zapowiadała też poranna rosa na szybach lub drzewach.
Grób Pański. (Foto: Archiwum parafii pw. Świętej Rodziny w Pankach)
Dar wiary trzeba umacniać, także pod krzyżem
– Wierzący, mieszkańcy wsi, gospodarze, rolnicy zawsze zwracali się do Boga – zaznacza duszpasterz rolników archidiecezji częstochowskiej. – Udział w Liturgii Wielkopiątkowej to przeproszenie za grzechy, ale także prośba o błogosławieństwo, o dobrą pogodę, sprzyjające warunki. Otrzymany od rodziców, przodków dar wiary trzeba umacniać. Wierzę, więc staję w pokorze przed Bogiem – przypomina kapłan. – Jeżeli Bóg jest na pierwszym miejscu, to wszystko inne ma sens, jest na miejscach właściwych.
Przeczytaj też artykuł Wielka Sobota: co przetrwało z dawnych tradycji?
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
