Witaminy w żywieniu świń

6 października 2016, prof. dr hab. inż. Damian Knecht, dr inż. Anna Jankowska-Mąkosa, dr inż. Kamil Duziński

Prawidłowe, żywienie świń jest podstawą produkcji, z punktu widzenia osiąganego poziomu produkcji jak i poziomu jego kosztów.

Poza poziomem i jakością komponentów białkowych i energetycznych w paszy należy bacznie kontrolować zawartość witamin, mimo, że zwierzęta potrzebują do prawidłowego wzrostu i rozwoju ich niewielkich ilości. Jakie dawki witamin powinny być żywieniu świń?

Spis treści

Reklama

Witaminy

Rola witamin w żywieniu świń polega na uczynnianiu wielu enzymów, w skład których są częścią wchodzą. Brak witamin w paszach dla zwierząt lub zaburzenia ich wchłaniania, mogą prowadzić do wielu schorzeń. W przypadku całkowitego braku witamin prowadzą do awitaminozy lub hipowitaminozy, przy częściowym niedoborze. Nadmiar witamin prowadzi do hiperwitaminozy. Skalę problemów metabolicznych przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Nadmiar witamin, który prowadzi do hiperwitaminozy.

Witamina A (retinol)Witaminy należą do organicznych związków chemicznych o różnorodnej budowie, biorące udział we wszystkich podstawowych przemianach metabolicznych organizmu i są niezbędne do życia. Mogą być pochodzenia naturalnego lub wytwarzane syntetycznie. Dla świń witaminy mają charakter egzogenny, czyli nie są syntezowane w organizmie, muszą być dostarczane wraz z paszą. Ze względu na rozpuszczalność dzielą się na witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) oraz w wodzie (z grupy B i C).

Jest syntetyzowana w organizmie zwierzęcym z prowitamin, roślinnych barwników karoteinowych. Karoteny są mało odporne na działanie czynników atmosferycznych, np. suszenia zielonek na siano. Witamina A występuje wyłącznie w paszach pochodzenia zwierzęcego, a jako prowitamina w zielonkach, sianie lub suszu, kiszonkach i marchwi czerwonej. Niską zawartość karotenów zawierają ziarna i okopowe. Aktualnie witamina A jest pozyskiwana w formie przemysłowej, głównie w postaci palmitynianu, która jest najbardziej stabilna. Wykorzystanie witaminy z substancjami ochronnymi ułatwia jej użytkowanie w praktyce, dawkowanie w premiksach i koncentratach paszowych.

Rola witamin w żywieniu świń polega na uczynnianiu wielu enzymów, w skład których są częścią wchodzą.

Witamina D (kalciferol)

Występuje w różnych postaciach: jako witamina D₂ oraz witamina D₃. Witamina D₂powstaje w roślinach pod wpływem światła słonecznego a witamina D3 występuje wyłącznie w paszach pochodzenia zwierzęcego. W okresie letnim zapotrzebowanie na tę witaminę zostaje w pełni pokryte, ponieważ zwierzęta przebywają na słońcu. Przemysłowe preparaty witaminy D3 produkowane są w formie suchej, sypkiej, granulowanej lub w płynnej.

Witamina B2 (ryboflawina)

Występuje w drożdżach, mleku, serwatce i suszu z zielonek, a ziarna zbóż i ziemniaki zawierają jej bardzo mało. W przemyśle produkowana jest przy wykorzystywaniu drożdży, obecnie głównie z syntezy chemicznej.

Witamina B3 (niacyna)

Niezbędna dla wszystkich zwierząt. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych i hemoglobiny, oraz w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Znajduje się w zielonych częściach roślin i ziarnie zbóż, w otrębach, nasionach roślin strączkowych, np. w soi. W znacznych ilościach występuje w drożdżach. W produktach zwierzęcych występuje w mączkach zwierzęcych i rybnych oraz wątrobie.

Jakie witaminy powinny być w paszy dla świń?

Witamina PP, czyli amid kwasu nikotynowego

Występuje w drożdżach, otrębach pszennych i mączkach pochodzenia zwierzęcego. W małych ilościach znajduje się w ziarnie zbóż: owsa, żyta, kukurydzy, oraz w mleku.

Witamina B5 (kwas pantenowy)

Występuje w paszach roślinnych, w ziarniakach zbóż, zwłaszcza otrębach, w śrutach poekstrakcyjnych roślin oleistych, suszach z zielonek i w drożdżach. W produktach zwierzęcych występuje w mączkach mięsnych i rybnych i w mleku. Często w żywieniu zwierząt stosuje się syntetyczną witaminę w postaci pantotenianu wapnia.

Niedobór witamin

Na fermach towarowych, o licznym pogłowiu loch stosuje się najczęściej gotowe mieszanki pełnoporcjowe skarmiane na sucho lub mokro, które są w pełni zbilansowane pod względem wszystkich składników, w tym mikroelementów i witamin. Ryzyko wystąpienia niedoboru witamin jest bardzo małe. W przypadku mniejszych gospodarstw, o mniejszej skali produkcji, gdzie zwierzęta karmi się paszami produkowanymi w gospodarstwie podstawą dawki są głównie pasze objętościowe lub zboża uzupełniane mieszankami lub koncentratami treściwymi.

Zapotrzebowanie świń na witaminy zależy od płci, wieku, stanu fizjologicznego, stanu zdrowia, tempa wzrostu, dostępności witamin w paszach.

Uzupełnianie niedoborów witaminowych w żywieniu świń możemy odnosić do ilości sugerowanych i ogólnie przyjętych przez firmy paszowe albo uzupełniania konkretnych stwierdzanych niedoborów. Ta druga koncepcja tyczy się zwłaszcza produkowania mieszanek w oparciu o własne komponenty roślinne produkowane w gospodarstwie. Niedobory uzupełniamy premiksami albo koncentratami witaminowymi, ale powinniśmy wiedzieć jaką podaż witamin posiadają komponenty własne „gospodarskie”. Do podstawowych komponentów mieszanek paszowych dla świń należą:

ziarno: jęczmienia, pszenicy, pszenżyta, żyta, owsa i kukurydzy,
śruty poekstrakcyjne: sojowa i rzepakowa,
rośliny strączkowe: łubin, groch, bobik,
okopowe: ziemniaki, marchew.

Tabela 2. Występowanie witamin w paszy.

Wymienione komponenty paszowe posiadają rożną zawartość poszczególnych witamin (tabela 2). W paszach dla trzody chlewnej brakuje witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz witamin takich jak: B6, B12, kwas foliowy, kwas pantotenowy, kwas nikotynowy oraz biotyny), dlatego też w paszach dodatek premiksów jest bardzo ważny.

Wobec dużej zmienności zawartości witamin w podstawowych naturalnych surowcach paszowych, spowodowanych m.in. zmiennymi warunkami klimatycznymi i środowiskowymi oraz dużego zakresu strat witamin przy przetwarzaniu surowców na pasze, przyjmuje się powszechnie opcję zerowej zawartości witamin. Dlatego całe zapotrzebowanie pokrywane jest preparatami witaminowymi. W paszach przemysłowych, pełnoporcjowych nie występuje problem niedoboru witamin w mieszankach dla poszczególnych grup trzody chlewnej. Obecnie rynek paszowy zapewnia także mieszanki witaminowe, koncentraty do uzupełniania dawek pokarmowych opartych o tradycyjne systemy żywienia zwierząt, z uwzględnieniem zapotrzebowania konkretnych grup technologicznych świń.

Skład witamin

Tabela 3. Skład witamin.

Zapotrzebowanie świń na witaminy zależy od płci, wieku, stanu fizjologicznego, stanu zdrowia, tempa wzrostu, dostępności witamin w paszach. Każda firma paszowa rekomenduje swój autorski skład witaminowy mieszanki. My przedstawimy jako punkt odniesienia propozycję zawartą w aktualnych zaleceniach żywieniowych (patrz tab. 3).

Coraz rzadziej spotyka się problem niedoborów witamin w paszach, szczególnie w produkcji wielkotowarowej. Niedobory witamin zależą od wielu czynników, a dokładne oznaczenie zawartości poszczególnych witamin w paszach jest kosztochłonne. W celu zapewnienia optymalnego poziomu witamin w paszy stosuje się prefiksy, dostosowane precyzyjnie do konkretnej grupy technologicznej.Podsumowując, produkując intensywnie świnie, bez względu na system produkcji: otwarty lub zamknięty, oferowany produkt: tuczniki czy prosięta; musimy posiadać wiedzę na temat bilansowania pasz, także w zakresie podaży i wykorzystania witamin.

Przeczytaj również: