Wykoty owiec – postępowanie z owcą i jagnięciem
Początek roku to czas wykotów dla wielu hodowców. Czy małe przeżuwacze, czyli owce i kozy to zwierzęta „bezobsługowe”? Czy obecność człowieka i jego ingerencja jest konieczna? Czym różnią się wykoty owiec ras mięsnych od ras mlecznych lub ogólnoużytkowych? Jak podejść do problemu trudnego wykotu czy słabych jagniąt?
Mówiąc o sezonie wykotowym owiec/kóz, za każdym razem odnosząc się do konkretnego stada, będziemy mieli inne zależności. Hodowcy mogą prowadzić 3 wykoty owiec na 2 lata, a mogą tylko raz w roku. Inaczej przebiegają wykoty owiec mięsnych, plennych czy mlecznych. Inaczej do wykotów podchodzi się również w stadach towarowych, a inaczej w małych przydomowych stadkach, czy agroturystykach. Niezależnie od tego, gdzie znajdują się owce, ile ich jest i z jaką rasą mamy do czynienia, pewne zachowania są niezmienne. Akcja porodowa u każdej samicy zaczyna się tak samo, a przebieg jest bardzo podobny. Istotą naszej ludzkiej ingerencji jest pomoc w przypadkach trudnych, a także w opiece nad owcą i jagnięciem po wykocie.
Spis treści
Jak przebiegają wykoty u owiec?
Etapy akcji porodowej to:
- widoczne oznaki zbliżającej się akcji porodowej i jej początek;
- wyparcie płodu (płodów);
- opieka nad potomstwem;
- karmienie.
Widoczne oznaki zbliżającej się akcji porodowej i jej początek
Rozpoczynający się poród u owcy sygnalizują: oczywiście zaczerwieniony i obrzmiały srom, wypełnione wymię oraz opuszczone, zwisające boki ciała. Owce często znajdują sobie miejsce, o które mogą się zaprzeć (ściana, płot) i w którym będą miały odrobinę spokoju. Parcia są bardzo dobrze zauważalne, a częste charakterystyczne pobekiwanie jest znakiem, że akcja porodowa rozwinęła się na dobre.
Wyparcie płodu (płodów)
Moment wyparcia płodu to kluczowy punkt wykotu owiec. W tym właśnie czasie może być potrzebna ingerencja człowieka. Wzorowo przebiegający wykot to wydalenie pierwszego pęcherza płodowego, który rozszerza drogi rodne, a następnie wydalenie płodu oraz po jakimś czasie łożyska.
U ras mięsnych płody są stosunkowo duże i mogą nastąpić problemy z wyparciem jagnięcia, szczególnie w przypadku przystępek. Natomiast u ras plennych, mnogość płodów w macicy może spowodować ich splątanie zarówno ze sobą, jak i z błonami płodowymi. Choć ciąże mnogie to z reguły mniejsze jagnięta, nie dają gwarancji łatwości wykotu. Istotnym faktem podczas wykotów jest kontrola i wsparcie, a nie dynamiczna i nieprzemyślana ingerencja. Człowiek powinien pomóc naturze, a nie ją wyręczać. Należy pamiętać, że udzielana pomoc musi się zawsze odbywać zgodnie z fizjologią i przebiegiem porodu.
Jagnięta i koźlęta
Jagnię zaraz po porodzie
Jagnięta/koźlęta to przyszłość naszego stada oraz przewidywany przychód z późniejszej sprzedaży. Każdemu powinno więc zależeć na jak najmniejszych stratach okołowykotowych oraz na jak najlepszym odchowie. Niezależnie czy będzie to przyszły materiał na remont stada, czy materiał za sprzedaż trzeba zadbać o ich prawidłowy wzrost i rozwój. Opieka nad potomstwem po wykotach owiec to oczywiście rola matki. Większość małych przeżuwaczy wykazuje znaczny instynkt macierzyński. Po wykocie matka wylizuje młode, charakterystycznie pobekując, mobilizując je do wstania i podejścia do wymienia. Jednak gdy urodzi się słabe młode (a przyczyny tego mogą być rozmaite), do pomocy potrzebny człowiek.
- Pierwsza pomoc doraźna po wykocie owiec to oczyszczenie dróg oddechowych z zalegających płynów płodowych za sprawą ruchu ściskającego od nasady po czubek noska oraz mocne natarcie słomą, szorstkim ręcznikiem wzdłuż kręgosłupa jagnięcia. Ma to na celu jego osuszenie oraz masaż rozgrzewający, jak i aktywację najważniejszych ośrodków, tj. ośrodek ruchu i oddychania.
- Pomoc docelowa to w razie braku poprawy stanu jagnięcia po zabiegach podstawowych, zgłębienie przyczyny złego stanu jagnięcia i jej zapobieganiu.
Wielu hodowców boi się tzw. zalania jagnięcia. Jako osoba robiąca to rutynowo i szkoląca z tego zakresu innych zapewniam, że to „bułka z masłem”. Pamiętaj, że jagnięta należy umieścić z matką w boksie indywidualnym, aby wspólnie nauczyły się siebie. Bliskość matki zapewni bowiem ciepło, opiekę, a także stały dostęp do wysoko jakościowego mleka, który jest jedynym pokarmem jagnięcia w pierwszym 3 tygodniach życia jagnięcia.
Test małego palca
Na szczęście bardzo często pierwsze podstawowe zabiegi pomagają. Jednak gdy jagnię dalej jest słabe i apatyczne, dobrze jest wykonać „test małego palca”. Pomoże on potwierdzić lub wykluczyć hipotermię. Nie zapominajmy przy tym, że większość wykotów przypada na miesiące zimowe. Po prostu należy włożyć do pyszczka jagnięcia mały palec i stwierdzić, czy jest tam zimno czy ciepło. Dodatkowo dowiemy się, czy jagnię ma odruch ssania. Jeśli odczujemy zimno na palcu, to znak, że jagnię jest w stanie hipotermii. Wtedy należy zadbać o jego komfort termiczny (lampy grzewcze, termofory).
Dodatkowym ogromnie ważnym aspektem, po wykocie owiec, u słabego jagnięcia jest podanie mu odpowiedniej ilości i w odpowiedniej temperaturze siary, która zabezpieczy go w immunoglobuliny niezbędne do przeżycia malucha. Tutaj zachęcam do sondowania słabszych jagniąt oczywiście siarą matki (ale także do tworzenia banku siary) za pomocą specjalnej, bezpiecznej sondy wielokrotnego użytki. Zabezpieczając jagnię w immunoglobuliny, dajemy mu szanse na przeżycie, a sobie na odchów dorodnego jagnięcia.
Karmienie jagniąt
Oprócz odpowiednich warunków lokalowych, dobrostanu to kluczowym aspektem jest oczywiście żywienie jagniąt. Wyżej wspomniane mleko matki uświadamia nam, że karmienie jagniąt w pierwszych tygodniach odbywa się za pośrednictwem żywienia matek. Laktacja musi być zabezpieczona w zbilansowane dawki energetyczno-białkowe, plus dodatki mineralne.
Dokarmianie jagniąt
Niestety nie zawsze mleko matki wystarcza i hodowcy muszą wziąć na siebie część obowiązków i dokarmiać preparatami mlekozastępczymi. Po ok. 3 tygodniach można zacząć zdobić karmik dla jagniąt (wygrodzenie z osobnym wejściem), w którym jagnięta poznają ziarno – najlepiej owsa, które wspiera rozwój brodawek żwaczowych naszych młodych przeżuwaczy. Pasza (ziarno, siano, preparat mleko zastępczy itp.) muszą być najlepszej jakości dla dobrego odchowu jagniąt.
Na koniec pamiętajmy, że właściciel stada ma m.in. obowiązek zgłosić do biura powiatowego ARiMR w terminie 7 dni wszystkie zdarzenia powodujące zmniejszenie lub zwiększenie liczby zwierząt w siedzibie stada. Identyfikacja i rejestracja stad owiec jest bardzo istotną czynnością właścicieli zwierząt gospodarskich.
Czytaj również: Stanówka owiec – przygotowanie zwierząt
Obserwuj nas w Google News. Bądź na bieżąco!
